سلامان و ابسال

by جامی

 

سلامان و ابسال

 

از تصنیفات

مولانا عبدالرحمن جامی

 

 

طابع و ناشر

شرف‌الدین الکتبی و اولاده

بهند﯀ی بازار – بمبئی نمبر ۳

مطبعهٔ قیّمه – بمبئی

۱۳۵۵ ﻫ

 (فهرست ایجادشده توسط کاربران ویکی‌نبشته)

• ای بیادت تازه جان عاشقان
  
  • حکایت آن کُرد که در انبوهی شهر کدوئی در پای خود بست تا خود را گم نکند
    
  • نعت خواجهٔ که طوق بندگیش رِبقهٔ گردن سربلندان است و داغ غلامیش نشان دولت ارجمندان
    
  • حکایت آن غلام نخوت کیش که بواسطهٔ مکنت خواجهٔ خویش از محنت قحط و تنگ‌سالی بی‌باک بود و لاابالی
    
  • در مدح پادشاه دین‌پناه ظلل‌الله فی الارضین علی مفارق الضعفاء والمساکین خلدالله تعالی سلطانه
    
  • حکایت آن شاعر که دعوئ مداحئ شاه کرد و نامهٔ مختصر بر نام شاه پیش آورد
    
  • اظهار عجز از استیفای ثنا کردن و دست تضرع بادای دعا برآوردن
    
  • انتقال بمدح گوهر کان فتوت و مشید ارکان اخوت والئ ملک جاه و جمال یوسف مصر فضل و افضال اعزالله تعالی انصاره و ضاعف اقتداره
    
  • در صفت ضعف و پیری و سدّ باب منفعت‌گیری از مشاعر و قوا و جوارح و اعضا
    
  • حکایت آن پیر هشتادساله که پیش طبیب رسید و از وی علاج ضعف خود پرسید و جواب دادن طبیب که علاج تو آنست که جوان شوی و از هشتاد چهل واپس روی
    
• در سبب نظم کتاب و باعث عرض این خطاب
  
  • حکایت مجنون که در بادیه از انگشت قلم کرده بر تختهٔ ریگ چون رمالان رقمی میزد. گفتند این نوشتن چیست و این نوشته از برای کیست؟ گفت این نام لیلیست که بنوشتن آن میسازم، چون او بدست نیست با نام او عشق میبازم
    
  • گفتار در موفق شدن جناب خلاف پناهی باجتناب از بعضی مناهی وقفه‌الله سبحانه للتقوی والمغفرة فی‌الدنیا والآخرة
    
  • حکایت آن پاره‌دوز بحرفهٔ پاره‌دوزی معیشت اندوز که هر میوهٔ تازه که رسیدی از آن مقداری خریدی و پیش عیال و اطفال خود بردی و با ایشان بخوردی گفتی باین خرسند باشید و چهره همت خود را باندیشهٔ زیادت مخراشید که طعم این میوه همه سال جز این نیست و مرا استطاعت بیش ازین خریدن نی
    
  • در بیان آنکه امضای عزیمت بر ترک گناه در مشیّت حق است سبحانه اگر امضا کند شکر باید کرد و الّا عذر باید آورد
    
  • حکایت آن می‎ پرست که بمراتب کمال پیوست. از وی سبب آن پرسیدند، گفت این از برکت آن یافتم که هرگز جام می بر لب نیاوردم که بر عزیمت آن بوده باشم که بجام دیگر آلوده گردم
    
• اشارت بخوابی که ناظم در اثنای نظم این دیباچه دید و به تعبیر آن چنانچه خود کرده آرمید
  
  • حکایت تعبیر معبر خواب آن ساده مرد را بر سبیل سخریه و استهزا و درست آمدن تعبیر بی شایبهٔ تبدیل و تغییر
    
• آغاز مقال در شرح صورت حال سلامان و ابسال
  
  • اشارت بآنچه حق سبحانه و تعالی در شان پادشاهان عجم به داوود علیه‌السلام وحی کرده است
    
• ظاهر شدن آرزوی فرزند از شاه کامیاب و سخن راندن حکیم در آن باب
  
  • حکایت آن اعرابی که بر فرزندان خود نام سباع درنده نهاده بود و بر خدمتگاران نام بهایم چرنده
    
  • در مذمت فرزند ناخلف
    
  • حکایت شخصی که در ولادت فرزندی از بزرگی استمداد کرده بود
    
• در مذمت کردن حکیم شهوت را که ولادت فرزندان بی آن معهود نیست
  
  • حکایت کریمی که دعوت سفله را اجابت نکرد تا صحبت سفلگان عادت او نگردد
    
  • در مذمت زنان که محل شهوت که موقوف علیه فرزند است ایشانند
    
  • حکایت سلیمان و بلقیس که از مقام انصاف با هم سخن گفتند
    
• تدبیر کردن حکیم در ولادت فرزند بی موافقت زنان و دایه گرفتن از برای ترتیب وی
  
  • حکایت آن موسوس سودایی که به سبب آلایش جانوران دریائی دست از آب دریا شست و آبی پاکیزه‌تر از آب دریا جست
    
• قیام نمودن ابسال بدایگئ سلامان و دامن بر زدن بر پرورش آن پاکیزه دامان
  
• در صفت حدّت فهم و جودت نظم و نثر وی
  
• در صفت بزم و عیش‌سازی و سرود عشرت‌پردازئ وی
  
• صفت چوگان باختن وی با همسران و گوی بردن از دیگران
  
• در صفت کمانداری و تیراندازئ وی
  
• در صفت جود و سخا و بذل و عطای وی
  
  • حکایت گریختن قطران شاعر از بسیاری عطای ممدوح خود فضلون
    
  • اشارت بآنکه مقصود ازین مدحتها مدحت حضرت شهریار کامگاریست خلّدالله ملکه و سلطانه
    
  • حکایت عاشقی که دفع گمان اغیار را وصف معشوق خود در لباس آفتاب و ماه و غیر آن کردی
    
• بکمال رسیدن اسباب جمال سلامان و ظاهر شدن عشق ابسال بر وی و حیله نمودن تا وی را نیز گرفتار خود گرداند
  
  • حکایت زلیخا که بر همه اطراف منزل خود تصویر جمال خود کرد تا یوسف بهر طرف که نگرد صورت وی ببیند و بوی میل کند
    
• تأثیر کردن حیلهای ابسال در سلامان و مایل شدن بسوی وی
  
  • حکایت آن زاغ کور بر لب دریای شور که حواصل او را آب شیرین میداد امّا وی را آن قبول نیفتاد
    
• رفتن ابسال بخلوت پیش سلامان و تمتع یافتن ایشان از صحبت یکدیگر
  
• بیدار شدن سلامان از خواب شب و طلب داشتن ابسال را بمجلس طرب
  
  • حکایت آن اعرابی که خوان خلیفه را دید و پسندید و گفت بعد ازین من دایم اینجا خواهم رسید و جواب گفتن خلیفه که شاید نگذارند و گفتن اعرابی که آن وقت تقصیر از شما خواهد بود نه از من
    
• آگاه شدن حکیم و بادشاه از کار سلامان و ابسال و سرزنش کردن سلامان را از آن حال
  
• نصیحت کردن بادشاه سلامان را
  
  • اشارت بخونریزیء شیرویه خسرو را و نامبارکی‎ء آن بر وی
    
• جواب گفتن سلامان بادشاه را
  
  • حکایت روباه و روباه بچّه
    
• نصیحت کردن حکیم سلامان را
  
  • حکایت خروس و مؤذّن
    
• جواب گفتن سلامان حکیم را
  
  • حکایت پیر روستائی با پسر خود
    
• تنگ شدن کار بر سلامان از ملامت بسیار و شاه و حکیم را گذاشتن و با ابسال راه گریز برداشتن
  
  • حکایت فراخ بودن زندان تنگ بر زلیخا در مشاهدهٔ یوسف علیه‌السلام
    
• در دریا نشستن سلامان و ابسال و بجزیرهٔ خرّم رسیدن و در آنجا آرام گرفتن و مقیم شدن
  
  • حکایت جواب گفتن وامق با آنکه پرسید از وی که مقصود تو ازین جست و جو چیست
    
• آگاه شدن شاه از رفتن سلامان و خبر نایافتن از حال وی و آئینهٔ گیتی‌نمای را کار فرمودن و حال وی دانستن
  
  • حکایت مکافات یافتن پرویز با آنچه با فرهاد کرده بود از شیرویه
    
• اندوهگین شدن بادشاه از تمادیء شعب سلامان بصحبت ابسال و وی را بقوّت همّت از تمتّع بوی باز داشتن
  
  • حکایت سؤال و جواب شاگرد و حکیم که حلال‌زاده کیست و حلال‌زادگی چیست
    
• رسیدن سلامان پیش شاه و اظهار شفقت نمودن شاه با وی
  
  • در بیان چهار خصلت که از شرائط سلطنت است
    
• تنگدل شدن سلامان از ملامت پدر و روی در صحرا نهادن و آتش افروختن و با ابسال بهم بآتش در آمدن و سوخته شدن ابسال و سالم ماندن سلامان
  
  • حکایت آن منافق و آن مؤمن صادق که ردای وی را در ردای خود به پیچید و در کورهٔ آتش نهاد، ردای منافق بسوخت و ردای مؤمن سالم بماند
    
• باز ماندن سلامان از ابسال و زاری کردن بر مفارقت وی
  
  • حکایت آن اعرابیء شترگم‌کرده که میگفت کاشکی من نیز با شتر خویش گم گشتمی تا هر که وی را یافتی مرا نیز با وی یافتی
    
• شنیدن پادشاه حال سلامان را و عاجز ماندن از تدبیر کار او و تدبیر آن بحکیم رجوع کردن
  
• منقاد شدن سلامان حکیم را و تدبیر کار او کردن
  
• بیعت دادن بادشاه ارکان دولت خود را با سلامان و تسلیم کردن تخت و تاج خود بوی
  
• وصیّت کردن بادشاه سلامان را
  
• اشارت بآنکه مراد ازین قصه صورت قصه نیست بلکه مقصود از آن معنیء دیگر است که بیان کرده خواهد شد
  
• در بیان آنکه مقصود ازینها که مذکور شد چیست
  
• خاتمهٔ کتاب سلامان و ابسال

این اثر در هند در مالکیت عمومی قرار دارد چون ابتدا در آنجا منتشر شده و مدت حق تکثیر آن منقضی شده است. طبق قانون حق‌تکثیر هند، ۱۹۵۷، تمام اسناد پس از گذشت ۶۰ سال از ابتدای سال بعدی تاریخ درگذشت پدیدآورنده‌ وارد مالکیت عمومی می‌شوند. (یعنی در سال ۲۰۲۴ تمام آثاری که پدیدآورنده آنها قبل از ۱ ژانویه ۱۹۶۴ درگذشته باشد.) این اثر همچنین در ایالات متحده در مالکیت عمومی قرار دارد چون در سال ۱۹۹۶ در هند در مالکیت عمومی بوده و هیچگونه حق تکثیری در ایالات متحده ثبت نشده بوده است. (این در نتیجه‌ی ترکیب پیوستن هند به کنوانسیون برن در سال ۱۹۲۸ و بند 104a از بخش ۱۷ قانون حق تکثیر ایالات متحده با تاریخ قطعی ‍۱ ژانویه ۱۹۹۶ است.)