راهنما:راهنمای کوتاه
ویکی‌نبشته کتابخانه است و برای تکمیل خود به کمک شما نیاز دارد. کتاب‌ها و دیگر آثاری که در ویکی‌نبشته قرار می‌گیرند باید با دقت زیاد نمونه‌خوانی شوند تا پس از تأیید، بتوان از آنها برای خواندن و ارجاع استفاده کرد. این پروژه (در صورت تداوم و قدرت گرفتن) می‌تواند به عنوان ستون فقرات ویکی‌پدیا عمل کند. نویسندگان مقالات ویکی‌پدیا با ارجاع به کتاب‌های ویکی‌نبشته می‌توانند آثار خود را غنی‌تر کنند. از سوی دیگر هر گاه کسی در ویکی‌پدیا به دنبال مطلبی بگردد، کلیدواژه‌های مربوطه در ویکی‌نبشته نیز جستجو شده و نتایج در یک صفحه واحد به او نشان داده می‌شوند.
محتویات
کدام آثار؟
هر اثری که شرایط زیر را داشته باشد مجوز حضور در ویکی‌نبشته را دارد:
- به زبان فارسی باشد؛
- قبلاً در جایی به روی کاغذ چاپ شده باشد؛
- پدیدآورنده‌ی اثر پیش از سال ۱۳۵۸ مرده باشد؛ (نک: ون:موارد مغایر حق تکثیر)
- چند نکته
- در ویکی‌نبشته نمی‌توان آثار افراد را صرفاً چون در اینترنت موجود است یا اینکه پدیدآورنده با انتشار آن مشکلی ندارد وارد کرد.
- ویکی‌نبشته در خصوص آثار ادبی قدیمی که تصحیح شده‌اند، مصحح را پدیدآورنده تلقی می‌کند، همان‌طور که در خصوص آثار ترجمه‌شده، مترجم پدیدآورنده اثر است.
شیوه‌های همکاری
در صورتی که تصمیم گرفته‌اید کتابدار ویکی‌نبشته بشوید، پیش از هر چیز ثبت‌نام کنید و سپس راهنمایی‌های زیر را بخوانید. از میان موارد ذیل می‌توانید یک یا همه را انتخاب کرده و به طور مرتب انجام دهید.
افزودن اثر
بعد از اینکه از قرار گرفتن اثر در مالکیت عمومی مطمئن شدید:
- نسخه‌ای از آن را به انبار بارگذاری کنید.
- سپس به ویکی‌نبشته برگشته و در فیلد جستجو بنویسید «فهرست:xxxxx.xxx» و به جای حروف x نام و پسوند فایلی را که به انبار فرستادید تایپ کنید.
- حالا روی پیوند قرمز کلیک کنید تا به صفحه ایجاد فهرست اثر بروید.
- فیلدهای لازم را پر کرده و صفحه را ذخیره کنید.
- حالا شما یک فهرست برای کتاب ایجاد کرده‌اید و با باز کردن صفحه‌ی آن می‌بینید که نرم‌افزار ویکی برای هر صفحه یک عدد گذاشته. با کلیک روی هر عدد می‌بینید که یک برگ از کتاب اسکن‌شده در سمت چپ و یک جعبه متن در سمت راست وجود دارد.
نمونه‌خوانی
نمونه‌خوانی در ویکی‌نبشته به روندی گفته می‌شود که طی آن متن هر برگ کتاب به صورت کامل و بدون هیچ تغییر و کم و کاستی در شکل و محتوا در جعبه‌های متنی که در سمت راست هر صفحه از کتاب‌های اسکن‌شده وجود دارند وارد شده و مراحل سنجش را می‌گذرانند. در ویکی‌نبشته انگلیسی نرم‌افزار ویکی می‌تواند صفحهٔ اسکن‌شده را تبدیل به متن کند، اما در اینجا هنوز مشکل وجود دارد. برخی کتب پی.دی.اف که عکس نیستند و از روی متن تبدیل به فایل پی.دی.اف شده‌اند از این قاعده مستثنی هستند و نرم‌افزار ویکی معمولاً می‌تواند متن آنها را به درستی تشخیص دهد. در غیر این صورت، تنها دو راه حل وجود دارد: تایپ متن به صورت دستی یا کپی آن از منابع دیگر.
- چند نکته
- در ویکی‌نبشته، پیاده شدن متن مهم‌تر از صفحه‌بندی و ایجاد شباهت ظاهری است.
- در ویکی‌نبشته برگ با صفحه متفاوت است. برگ به صفحه‌هایی گفته می‌شود که در فضای نام برگه قرار دارند و دو بخشی هستند؛ در سمت راست یک جعبه متن و در سمت چپ اسکن یک برگ از کتاب اصلی قرار دارد. اما «صفحه» هنگامی که در خصوص یک کتاب به کار رود به صفحات تراگنجانی‌شده اشاره خواهد داشت.
- هرگز شیوهٔ نگارشی متن اصلی را تغییر ندهید. مثلاً اگر در تصویر اسکن‌شده نوشته شده «بمواردیکه»، آن را به «به مواردی که» تغییر ندهید و به متن اصلی وفادار بمانید.
- شما فقط در فاصلهٔ بین واژگان مجاز به تغییر منطقی هستید چون در حروفچینی‌های قدیم گاه به خاطر جاشدن چند واژه در یک خط آنها را به هم نزدیک می‌کردند.
- در ویکی‌نبشته برگ دوستونی نداریم. بنابراین در صورتی که با برگ‌های دو ستونی مواجه شدید آن را یک ستون در نظر بگیرید.
- در ابتدای بندها به‌تقلید از اسکن کتاب‌ها تورفتگیِ ایجاد نکنید.
- برای ایجاد فاصله بین بندها فقط از یک خط خالی استفاده کنید و به هیچ وجه از الگو استفاده نکنید.
- اگر در یک برگ، بند به پایان رسید و به برگ بعدی ادامه پیدا نکرد، حتماً از الگوی {{ته}} در پایان برگ استفاده کنید.
- هرگز مطالب مربوط به سرآیند یا پسایند (سربرگ و ته‌برگ) را در بدنه متن وارد نکنید و آنها را در فیلدهای درست تایپ نمایید.
- وضعیت برگ
- وقتی متن یک صفحه را وارد کردید، از گزینه‌های پایین صفحه گزینه درست را انتخاب کنید و روی کلید انتشار تغییرات کلیک نمایید. (نک: راهنما:وضعیت برگ)
- اگر برگ اسکن‌شده خالی از هر گونه متن است گزینه سفیدرنگ «بی‌نوشته» را برگزینید.
- اگر در وارد کردن متن هر برگ مشکل داشتید گزینه آبی‌رنگ «مشکل‌دار» را انتخاب کنید. همچنین در صورتی که در یک صفحه، عکس وجود داشت و نتوانستید آن را وارد کنید، باید گزینه مشکل‌دار را انتخاب کنید تا کاربران دیگر اقدام به گنجاندن آن تصویر کنند.
- اگر متن را وارد کرده‌اید و از تطابق آن با اسکن اطمینان دارید گزینه زرد «نمونه‌خوانی‌شده» را برگزینید در غیر این صورت گزینه قرمز «نمونه‌خوانی‌نشده» را انتخاب کنید.
- اگر متن صفحه توسط دیگر کتابداران ویکی‌نبشته وارد شده باشد، ابتدا متن واردشده را با عکس اسکن‌شده‌ی برگه تطابق دهید و سپس گزینه‌ی «هم‌سنجی‌شده» را انتخاب کنید.
- پاورقی
- در صورتی که یک برگ حاوی زیرنویس بود باید در بخشی از متن که نشانه‌ی ارجاع به پاورقی دارد برچسب‌های <ref></ref> را نوشته و در میان آنها متن پاورقی را بنویسید. به جای نوشتن برچسب یادشده می‌توانید از ابزارهای موجود در بالای جعبهٔ ویرایش، گزینه منبع (با تصویر کتاب) را کلیک کنید.
- اگر پاورقی در صفحه‌های دیگر هم ادامه داشت باید از نامگذاری برچسب پاورقی استفاده کنید. برای مثال در برگِ اولی که حاوی پاورقی است از <ref name="page123"> و در برگ یا برگ‌های بعدی از <ref follow="page123"> استفاده کنید.
- الگوها
الگوهای زیر برای صفحه‌بندی در ویکی‌نبشته به کار می‌روند. برای دیدن فهرست کاملی از الگوهای موجود به ون:الگوهای صفحه‌بندی بروید.
- برای بزرگ یا کوچک نشان دادن متن از این الگوها استفاده کنید:
- تعیین مکان قرارگیری متن:
- کشیدن خط: {{خطکش}}
- فونت نستعلیق: {{نستعلیق}}
- سه ستاره: {{***}}
- تعیین انتهای یک بند در پایان یک برگ: {{ته}}
- چندبخشی کردن سرصفحه‌ها: {{سرصفحه‌مستمر}} یا {{سصم}}
- نشان دادن اشتباه در اصل متن: {{غلط}} یا {{کذا}}
- نشان دادن ناخوانا بودن یک بخش از متن اصلی: {{ناخوانا}}
- ایجاد فاصله بین دو واژه: {{فاصله}}
- ایجاد فاصله بین دو خط: {{فاصله مضاعف خطوط}} یا {{فمخ}}
- تعیین مکان پانویس: {{پانویس}} {{پانویس-کوچک}}
- پیونددهی
پیوند دادن نام‌های خاص در متن کتاب‌ها به مدخل معادل آنها در ویکی‌پدیاهای مختلف می‌تواند به خوانندگان کمک کند تا اطلاعات بیشتری درباره موضوع پیدا کنند. اما در این زمینه نکاتی هست که باید مراعات کنید:
- از پیوند دادن نام‌های عام خودداری کنید. این مورد ممکن است در هر متنی متفاوت باشد. برای مثال پیوند نام «ایران» یا «تهران» در یک کتاب بیهوده است، زیرا این نام‌ها آنقدر عام هستند که کسی نیاز به شناختن آنها ندارد اما پیوند دادن نام «آنتونی جنکینسون» حتماً لازم است چون کمتر کاربری درباره او اطلاعات دارد.
- پیوند دادن باید بر اساس دیدگاه بی‌طرف باشد، در غیر این صورت ویکی‌نبشته از هدف اصلی خود دور خواهد شد.
- برای پیوند دادن به ویکی‌پدیای فارسی کافی است از حرف w در ابتدای پیوند استفاده کنید. مثلا: [[w:آنتونی جنکینسون|آنتونی جنکینسون]]
- برای پیوند دادن به ویکی‌پدیای انگلیسی از :w:en: استفاده کنید.
- تراگنجانی (صحافی)
پس از آنکه همهٔ برگ‌های یک کتاب نمونه‌خوانی شدند و کتابداران تطابق متن اصلی را با متن پیاده‌شده هم‌سنجی کردند، با استفاده از دستورات خاص اقدام به تراگنجانی یا همان صحافی می‌کنیم. یعنی بر اساس ترتیبی که کاربران با آن توافق می‌کنند چندین برگه را کنار هم قرار می‌دهیم تا یک صفحه ایجاد شود. این صفحه‌ها ممکن است مشتمل بر یک فصل از کتاب یا یک قانون باشند. وقتی صفحه را ایجاد کردید مشاهده می‌کنید که در کنار صفحه یک سری شماره ایجاد شده‌اند. در صورتی که نشانگر ماوس را روی آن نگاه دارید، خواهید دید که بخشی از نوشته‌ها هایلایت می‌شوند. بخش تغییر رنگ‌یافته متن برگ متناظر با کتاب اصلی است. اگر روی شماره صفحه کلیک کنید به برگ اصلی رفته و می‌توانید از درستی و برابری نوشته‌های پیاده‌شده با برگ کتاب اطمینان حاصل کنید و در صورتی که مجاز باشید، تغییراتی اعمال نمایید.
- نکته
- هر صفحه باید شامل الگوی {{سرصفحه}} باشد و متغیرهای متفاوت این الگو با دقت پر شوند.
- برای تراگنجانی از دستور pages index استفاده می‌شود. (نک: ون:تراگنجانی)
- پس از آنکه صفحه ذخیره شد، پایین عنوان (و بالای سرصفحه) یک مستطیل کوچک رنگی خواهید دید. در صورتی نشانگر ماوس خود را روی آن نگاه دارید، متنی نمایان می‌شود که از آمار نمونه‌خوانی برگ‌های کتاب را نشان می‌دهد.
تدوین کتابشناسی نویسندگان
یکی از کارهایی که می‌توانید در آن مشارکت کنید، تدوین فهرست آثار پدیدآورندگانی است که کتاب‌هایشان مشمول حق تکثیر نمی‌شود یا به تازگی از آن خارج شده. فهرست نام این افراد در ویکی‌نبشته:فهرست پدیدآورندگان مجاز گردآوری می‌شود. سپس برای هر کدام از ایشان یک صفحه در فضای نام «پدیدآورنده:» ایجاد می‌شود. برای مثال مراجعه کنید به «پدیدآورنده:سعید نفیسی»
- یافتن اسکن کتاب‌ها
برای این که افراد علاقه‌مند بتوانند به اسکن کتاب‌های پدیدآورندگان یادشده دسترسی داشته باشند، خوب است که شما نیز به ما در فراهم آوردن پیوند به پرونده‌ی این کتاب‌ها در وبگاه‌های دیگر کمک کنید. این پیوندها روبروی نام هر کتاب در صفحه‌ی پدیدآورنده قرار می‌گیرد.
نگهداری
- ایجاد رده‌های مورد نیاز
- خوشامدگویی به کاربران تازه‌وارد
- اصلاح خرابکاری‌های کاربران خرابکار
- مشارکت در بحث‌ها و نظرسنجی‌ها
- ساخت الگوهای نو
