شاهنامه (تصحیح ژول مل)/پادشاهی گرشاسپ

by فردوسی

گرشاسپ

پادشاهی او نه سال بود

	پسر بود زورا یکی خویش کام			پدر کرده بودیش گرشاسپ نام
	بیآمد نشست از بر تختگاه			بسر بر نهاد آن کیانی کلاه
	چو بنشست بر تخت وگاه پدر			جهانرا همی داشت با زیب وفر
	خبر شد بترکان که زو درگذشت			بدآنسان که بُد تخت بی شاه گشت
	خروشید وبفگند کشتی بر آب			بیآمد بخوار ری افراسیاب		۵
	نیآورد یک تن درود پشنگ			سرش پر زکین بود ودل پر زجنگ
	دلش خود زتخت وکله گشته بود			بتیمار اغریرث آگشته بود
	بدو روی ننمود هرگز پشنگ			شد آن تیغ روشن پر از تیره زنگ
	فرستاده رفتی بنزدیک اوی			بسال وبمه بد که ننمود روی
	همی گفت اگر تخت را سر بدی			چو اغریرثش بار در خور بدی		۱۰
	تو خون برادر بریزی همی			زپرورده مرغی گریزی همی
	ترا سوی دشمن فرستم بجنگ			همی بر برادر کنی روز تنگ
	مرا با تو تا جاودان کار نیست			بنزد منت راه دیدار نیست
	چنین تا برآمد برین روزگار			درخت بلا حنظل آورد بار
	بدآن سال گرشاسپ زو بر گذشت			زگیتی همان بخت هویدا بگشت		۱۵
	پر آواز شد گوش ازین آگهی			که بی کار شد تخت شاهنشهی
	پیامی بیآمد بکردار سنگ			به افراسیاب از دلاور پشنگ
	که بگذار زجیحون وبرکش سپاه			ممان تا کسی بر نشیند بگاه
	یکی لشکری ساخت افراسیاب			زدشت سپنجاب تا رود آب
	که گفتی زمین شد سپهر روان			همس بارد از تیغ هندی روان		۲۰
	بدآنگونه این لشکر نامدار			بیآمد روارو سوی کارزار
	یکایک به ایران رسید آگهی			که آمد خریدار تخت مهی
	چو شد تخت ایران زشاهان تهی			ندیدند خود روزگار بهی
	برآمد همه کوی وبرزن بجوش			وز ایران سراسر برآمد خروش
	سوی زابلستان نهادند روی			جهان شد سراسر پر از گفتگوی		۲۵
	بگفتند با زال چندی درشت			که گیتی گرفتی بس آسان بمشت
	پس سام تا تو شدی پهلوان			نبودیم یکروز روشن روان
	چو زو بر گذشت وپسر شاه بود			بدانرا زبد دست کوتاه بود
	کنون شد جهانجوی گرشاسپ شاه			کنون گشت بی شاه شهر وسپاه
	سپاهی زجیحون بدین سو کشید			که شد آفتاب از جهان ناپدید		۳۰
	اگر چاره دانی مر این را بساز			که آمد سپهبد بتنگی فراز
	چنین گفت با مهتران زال زر			که تا من ببستم بمردی کمر
	سواری چو من پای بر زین نگاشت			کسی تیغ وگوپال چو من برنداشت
	بجائی که من پای بفشاردم			عنان سواران بدی پاردم
	شب وروز در جنگ یکسان بدم			زپیری همه ساله ترسان بدم		۳۵
	کنون چنبری گشت پشت یلی			نتابم همی خنجر کابلی
	سپاسم بیزدان کزین بیخ رست			برآمد یکی شاخ فرّخ درست
	که از وی همی سر بگردون کشد			بمردی به بینی هم او چون رسد
	کنون گشت رستم چو سرو سهی			بزیبد برو بر کلاه مهی
	یکی اسپ جنگیش باید همی			کزین تازی اسپان نشاید همی		۴۰
	بجویم یکی بارهٔ پیلتن			بخواهم زهر سرو که هست انجمن
	بخوانم برستم بر این داستان			که هستی بر این کار همداستان
	که بر کینهٔ تخمهٔ زادشم			ببندی میان ونباشی دژم
	همه شهر ایران بگفتار اوی			ببودند شادان دل وتازه روی
	زهر سو هیونی تگاور بتاخت			سلیح سواران جنگی بساخت		۴۵
	برستم چنین گفت که ای پیلتن			ببالا سرت برتر از انجمن
	یکی کار پیشست ورنج دراز			کزو بگسلد خواب وآرام وناز
	ترا نوز پورا گه رزم نیست			چه سازم که هنگامهٔ بزم نیست
	هنوز از لبت شیر بوید همی			دلت ناز وشادی بجوید همی
	چگونه فرستم بدشت نبرد			ترا نزد شیران ومردان مرد		۵۰
	چه گوئی چه سازی چه پاسخ دهی			که جفت تو بادا مهی وبهی
	چنین پاسخ آورد رستم بدوی			که ای نامور مهتر نامجور
	همانا فراموش کردی زمن			دلیری نمودن بهر انجمن
	زکوه سپند و زپیل ژیان			گمانم که آگاه بد پهلوان
	کنون گر بترسم زپور پشنگ			نماند زمن در جهان بوی ورنگ		۵۵
	کنون گاه رزمست وآویختن			نه هنگام ننگست وبگریختن
	از افگندن شیر شیر است مرد			همان جستن رزم ودشت نبرد
	زنانرا از آن نام نیآید بلند			که پیوسته در خوردن وخفتن اند
	بدو گفت زال ای دلیر جوان			سر نامداران وپشت گوان
	زکوه سپند و زپیل سپید			سرودی ودادی دلم را نوید		۶۰
	همانا که آن رزم آسان بدی			دلم زین سخن که هراسان بدی
	ولیکن زکردار افراسیاب			شب تیره رفتن نیارم بخواب
	چگونه فرستم ترا پیش اوی			که شاه دلیرست پرخاشجوی
	ترا گاه بزمست وآوای رود			کشیدن می وپهلوانی سرود
	نه هنگام رزمست وننگ ونبرد			برآوردن از خاک بر ماه گرد		۶۵
	چنین گفت رستم بدستان سام			که من نیستم مرد آرام وجام
	چنین یال واین چنگهای دراز			نه والا بود پروریدن بناز
	اگر دشت کین آمد وجنگ سخت			بود یار یزدان وفیروز بخت
	به بینی که در جنگ من چون شوم			که با بور گلرنگ در خون شوم
	یکی ابر دارم بچنگ اندرون			که هم رنگ آبست وبارانش خون		۷۰
	همی آتش افروزد از گوهرش			همی مغز پیلان بکوبد سرش
	هر آن گه که جوشن ببر در کشم			زمانه بر اندیشد از ترکشم
	هر آن باره کو زخم گوپال من			ببیند بر وبازو ویال من
	نترسد زعرّاده ومنجنیق			نگهبان نباید ورا جاثلیق
	چو سر پیش دارد سنانم بجنگ			بگیرد زخونش دل سنگ رنگ		۷۵
	یکی باره باید چو کوه بلند			چنان چون من آرم بخمّ کمند
	که زور مرا تاب دارد بجنگ			شتابش نباشد بجای درنگ
	یکی گرز خواهم چو یک لخت کوه			که آید به پیشم زتوران گروه
	گر آیند رزمی کنم بی سپاه			که خون بارد ابر اندر آوردگاه
	چنان شد زگفتار او پهلوان			که گفتی برافشاند خواهد روان		۸۰
	بپاسخ چنین گفت دستان سام			که ای سیر گشته از آرام وجام
	بیآرم برت گرز سام سوار			کزو دارد اندر جهان یادگار
	فگندی بدآن گرز پیل ژیان			که جاوید بادی تو ای پهلوان
	بفرمود که آن گرز سام سوار			که کردی بمازندران کارزار
	بیآرید زی پهلو نامدار			بر آن تا زدشمن بر آرد دمار		۸۵
	زگرشاسپ یل مانده بد یادگار			پدر تا پدر تا بسام سوار
	تهمتن چو گرز نیا را بدید			دو لب کرد خندان وشادی گزید
	یکی آفرین خواند بر زال زر			که ای پهلوان جهان سر بسر
	یکی اسپ خواهم کجا گرز من			کشد با چنین فرّه وبرز من
	سپهبد زگفتار او خیره ماند			بدو هر زمان نام یزدان بخواند		۹۰