ردیف نژادگان تیولدار آمده است، شکی نمی‌ماند، که مقصود از بزرگان، صاحب‌منصبان بزرگ دولت و عالی‌ترین نمایندگان ادارات بوده است. بنابراین عنوان «وزرگان» شامل وزراء و رؤسای ادارات نیز می‌شده است.[۱]
آزاذان
هنوز وسعت و درجه شمول این عنوان کاملا معلوم نشده است. احتمال می‌رود، که «آزاذان» در اصل نامی بوده باشد، که فاتحان آریایی در مقابل بومیان مغلوب اختیار کرده بوده‌اند. مسلما نژادها تا درجه‌ای مخلوط شده‌اند و در اثر این اختلاط نژادی عده‌ای از خانواده‌های آریایی آزاد به طبقه روستایان مملوک و عبید یا شهریان کم‌اهمیت تنزل یافته‌اند. اسباب و علل دیگر مثل جنگ و استقراض و تقسیم اراضی و نظایر آن باین تحول و تنزل مدد داده است. از خانواده‌های آریایی که نسبتا خالص مانده‌اند، بعضی جزء طبقه «واسپوهران» شده‌اند، که جماعتی قلیل ولی مقتدر بوده‌اند و گروهی جزء طبقات نجبای درجه دوم، که عده آنها در زمان ساسانیان معتنی به است، قرار گرفته‌اند. این طبقه در سراسر کشور منتشر بوده و مستخدمین زیردست ایالات و ولایات از میان این طبقه اختیار می‌شده‌اند. ظاهرا همین طایفه نام «آزاذان» را برای خود حفظ کرده بودند.
گویا «اسواران» را که گل سرسبد لشکر ساسانیان بشمارند، باید از این طبقه دانست. یعقوبی[۲] بمناسبت ذکر درجات عهد یزدگرد اول (اوایل قرن پنجم)[۳] گوید افسران لشکر را اسواران می‌خوانده‌اند. احتمال می‌رود که اغلب اسواران در زمان صلح در املاک خود زیسته و مشغول زراعت و اداره امور رعایای خویش بوده‌اند.
- ↑ رک به پایین‌تر قسمت تشکیلات مرکزی.
- ↑ چاپ هوتسما، ج ۱، ص ۲۰۲.
- ↑ رک فصل چهارم و ضمیمه دوم کتاب.
