وزرگان
در تاریخ ساسانی، که در کتاب طبری قسمتی از آن برای ما مانده، در هر صفحه بنام «بزرگان و نژادگان» مصادف می‌شویم. هر وقت که شاهنشاهی بتخت می‌نشست، بزرگان و نجبا برای عرض تهنیت و استماع نطقی، که پادشاهان علی الرسم در آغاز سلطنت خود ایراد می‌کردند، جمع می‌شدند. همین «بزرگان» بودند، که اردشیر دوم را خلع و شاپور سوم را مقتول کردند.[۱] بعضی از همین «بزرگان و نجبا» مصمم شدند، که اعقاب یزدگرد اول را از سلطنت محروم گردانند[۲] و در مذاکراتی که راجع به پادشاه جدید با منذر امیر عرب بعمل آمد، همین «بزرگان و نجبا» دخیل بودند.[۳] در طبری گاهی بجای «بزرگان و نژادگان» کلمات «العظماء و الاشراف» که به معنی بزرگان و رجال ممتاز است، آمده است.[۴] اصطلاحات عربی اهل البیوتات (نژادگان) العظماء (بزرگان)، و الاشراف (رجال ممتاز) ترجمه ادبی کلمات پهلوی واسپوهران و آزاذان وزرگان است.[۵] گاهی فقط نام «بزرگان» مذکور شده است.[۶] از آنجا که بزرگان در عهد ساسانیان دارای اعتبار و اهمیت بوده‌اند و نامشان در
- ↑ طبری، ص ۸۴۶، نلدکه، ص ۷۰ و ۷۱.
- ↑ طبری، ص ۸۵۸، نلدکه، ص ۹۱.
- ↑ ایضا ص ۸۵۰ و بعد، نلدکه، ص ۹۲، ۹۳، ۹۴ و غیره.
- ↑ طبری، ص ۸۳۵، ۸۷۱، ۸۸۳-نلدکه ص ۵۰، ۱۱۳، ۱۳۳.
- ↑ نلدکه طبری، ص ۷۱، یادداشت ۱. راجع به اهل‌البیوتات مقایسه شود با ترکیب بربیتا-ن bar-baita-n، که ایده او گرام واسپوهران است. از جمله ترکیبات مشابه نزد طبری یکی عنوان الوجوه و العظماء می‌باشد (ص ۹۹۶، نلدکه، ص ۲۸۲).
- ↑ طبری، ص ۸۳۴، ۸۴۶، ۱۰۴۵، ۱۰۶۱، نلدکه ص ۴۸، ۶۹، ۳۶۱، ۳۸۶.
