منشی‌گری فتحعلیشاه را نیز داشت بسمت نمایندگی خود بهمراه وی به نزد ناپلئون امپراطور فرانسه روانه نمود و پس از اینکه او را در اطریش ملاقات کرد، امپراطور ژنرال غاردان[۱] را در سال ۱۲۲۲ ق. (۱۸۰۷ میلادی) با هفتاد تن افسر و معلم و مهندس نظامی بهمراه میرزا رضا برای تعلیمات نظامی ایران فرستاد دولت ایران هم پس از ورود آنان در همان سال عسگرخان افشار ارومی (اهل رضائیه) که یکی از سرکردگان سپاه بود بعنوان سفارت بدربار فرانسه اعزام داشت.[۲]
افسران و معلمین فرستاده‌شده مدتی مشغول به تشکیلات نظام ایران گردیدند اما از آنطرف انگلستان مانند همیشه بیدار و هشیار و از کنهٔ قضایا کاملا آگاه شد و بیکار ننشست. در این هنگام وسائلی برانگیخت تا نقشهٔ ناپلئون را در ایران بلکه در شرق بکلی برهم بزند باین معنی که کمپانی تجارتی هند شرقی سر جان ملکم را با عده‌ای کارشناس سه سفر در سالهای ۱۸۰۰–۱۸۰۸ و ۱۸۱۰ میلادی برابر با سالهای ۱۲۱۵–۱۲۲۳ و ۱۳۲۵ ق با مبالغی پول و تحف و هدایا بدربار فتحعلیشاه فرستاد[۳] و در مدت اقامت و مأموریت های خود در ایران بالغ بر دویست و هفتاد و سه هزار لیره طلا خرج کرد که بیشتر آن بعنوان هدیه و پیشکش و تعارف بشاه و صدر اعظم و درباریان داده شد. بعد دولت انگلستان موضوع اهمیت ایران را در راه هندوستان و سیاست دنیا بیش از پیش جدی‌تر تلقی کرده در سال ۱۸۰۷ میلادی (۱۲۲۳ هـ. ق.) یکی از دیپلوماتهای زبردست خود را بنام سر هارفورد جونز که فارسی را خوب میدانست و سابقاً هم مدتی در دربار کریم‌خان زند و طرف توجه او بوده بسمت سفارت با اعتبار پولی زیادتر از سایق بدربار فتحعلیشاه روانه نمود[۴].
- ↑ Gardanne
- ↑ راجع بعدهٔ همراهان ژنرال گاردان فرانسوی مورخین ایرانی و اروپایی باختلاف ذکر کرده‌اند. ناسخ‌التواریخ در جلد اول قاجاریه صفحه ۸۸ همراهان ژنرال گاردان را ۲۴ نفر از مردم مجرب و هنروران ذکر کرده و هدایت در روضه‌الصفاء جلد نهم، با ۷۰ نفر از اهل حرفت و صنعت و معلمین سپاه نظام و مهندسین و در منتظم ناصری جلد سوم صفحهٔ ۸۹ نیز با هفتاد معلم و مهندس نظامی و ارباب صنایع ذکر شده است. واتسون انگلیسی مؤلف تاریخ قاجاریه نیز همین عدد هفتاد نفری را ذکر کرده است.
- ↑ سر جان ملکم در سفر دویم فقط تا بوشهر بیشتر نیامد و چون نفوذ فرانسویها در دربار ایران در این ایام رو بافزایش بود از آمدن به تهران مصرف گردیده دوباره از بوشهر به هندوستان بازگشت.
- ↑ در کتاب مأمورین سیاسی انگلستان در ایران تألیف رابینو که در سال ۱۹۴۶ چاپ شده سفارت سر هارفورد جونز را در سال ۱۸۰۷ میلادی و در جلد سوم منتظم ناصری صفحهٔ ۹۳ در سال ۱۸۰۸ (۲۸ ذی‌الحجه ۱۲۲۳ هـ. ق.) ذکر شده است.
