پرش به محتوا

برگه:شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و۱۳ و ۱۴ هجری، جلد ۳.pdf/۶۵

از ویکی‌نبشته
این برگ نمونه‌خوانی شده ولی هنوز هم‌سنجی نشده‌است.
رجال ایران
۶۵

آقاسی باشی خود را با لشکری بجلو او فرستاد[۱] و خود با محمدولیخان قاجار و لشکر شش هزار نفری که با او از مشهد آمده بودند برای دفع صادق خان رهسپار قزوین شد. در جنگ سختی که بین دو دسته در خاک‌علی در گرفت صادق‌خان سخت شکست خورده به طرف سراب مولد و جایگاه خویش فرار نمود. فتحعلی‌شاه برای دستگیریش او را دنبال کرد لکن بعلت بروز طاعون در آن حدود ناگزیر گردید که در ماه جمادی‌الاخری ۱۲۱۲ ق.، از زنجان بتهران برگردد.

مورخین تاریخ قاجاریه نوشته‌اند که در جنگ خاک‌علی قزوین از بیست و پنجهزار نفر عدهٔ صادقخان ده هزار نفر آن مقتول – مجروح و دستگیر شدند، در ضمن دستگیرشدگان کشندگان آغامحمدخان نیز بدست آمد و بامر فتحعلی شاه به بدترین وضعی کشته شدند.

ادوارد برون در جلد چهارم کتاب تاریخ ادبیات ایران تألیف خود راجع به فتحعلیشاه مینویسد: «پس از آغامحمدخان برادرزاده‌اش فتحعلیشاه که مردی مطیع زنان و طالب داشتن فرزندان بسیار بود پادشاه شد نامبرده شد مهمل، لئیم و خارج از اندازه مفتون زیبائی صورت و ریش بلند خود بود، اما طبعی خونخوار نداشت و میگویند که هر چند علی‌الرسم مجبور بود در موقع سیاست بدکاران حاضر شود ولی همیشه صورت خویش را بر میگرداند تا حالت احتضار محکوم بدبخت را نبیند». در زمان سلطنت فتحعلیشاه کشورگشائی ناپلئون بناپارت آغاز گردیده بود و پس از غلبه بر اکثر دول اروپایی قصد تجاور بانگلستان و مستعمراتش را در مغز خود میپروراند و بخصوص بتصرف هندوستان خیلی اشتیاق داشت، و باین جهت مایل و مشتاق بود که با دولت ایران متفق و معاهد شده از راه ایران بهندوستان لشکرکشی کند و یا اینکه ایران را با سپاه منظم و مرتب و مجهزیکه فراهم شده وادار کند که بهندوستان هجوم آورده تا اینکه باعث ایجاد اختلال امور انگلستان و مستعمراتش فراهم گردد و از طرف دیگر بواسطهٔ نزدیک شدن روسها بمرزهای ایران و استعمارطلبی آنان خواهی نخواهی ایران را در جرگهٔ سیاست دنیا داخل کردند بدبختانه بواسطهٔ نداشتن رشد ملی، و باین جهت داشتن ر جالی خائن – پول‌پرست و بی‌اطلاع از سیاست دنیا، بنابراین در همه جا مانند همه مواقع کلاه سر ایران رفت و از ندانم‌کاری خسارات جانی و مالی بسیار نصیب ایران گردید.

ناپلئون در ابتداء ژوبر[۲] نامی را برای گفتگو و بستن قرارداد بدربار فتحعلیشاه فرستاد و چون فرانسه رقیب و دشمن روسیه هم شده بود و از طرفی هم روس‌ها مزاحم ایران بودند دولت ایران در آغاز کار نمایندهٔ فرانسه را با آغوش باز پذیرفت. و در سال ۱۲۲۱ هـ. ق. (۱۸۰۶ میلادی) میرزا رضای قزوینی وزیر (معاون) محمدعلی میرزا (دولتشاه) را که ضمناً سمت


  1. حسینخان چون بعداً حاکم ایروان شد و حکومتش سالها ادامه داشت معروف گردید به حسینخان سردار ایروانی.
  2. Joubert