کلیات سعدی/بوستان/دیباچه/مدح ابوبکربن سعدبن زنگی

by سعدی

مدح ابوبکربن سعدبن زنگی

	مرا طبع ازین نوع خواهان نبود			سَرِ مِدحت پادشاهان نبود
	ولی نظم کردم بنام فلان			مگر باز گویند صاحبدلان
	که سعدی که گوی بلاغت ربود			در ایام بوبکر بن سعد بود
	سزد گر بدورش بنازم چُنان			که سید بدوران نوشین روان
	جهانبانِ دین پرورِ دادگر			نیامد چو بوبکر بعد از عمر
	سرِ سرفرازان و تاج مِهان			بدوران عدلش بناز ای[۱] جهان
	گر از فتنه آید کسی در پناه			ندارد جزین کشور آرامگاه
	فطوبی لباب کبیت العتیق			حوالیه من کل فج عمیق
	ندیدم چنین گنج و ملک و سریر			که وقفست بر طفل و درویش[۲] و پیر
	نیامد برش دردناکِ[۳] غمی			که ننهاد بر خاطرش مرهمی
	طلبکار خیرست و امیدوار			خدایا امیدی که دارد برآر
	کله گوشه بر آسمان برین			هنوز از تواضع سرش بر زمین
	گدا گر تواضع کند خوی اوست			ز گردنفرازان تواضع نکوست
	اگر زیردستی بیفتد چه خاست[۴]؟			زبردست افتاده مرد خداست
	نه ذکر جمیلش نهان میرود			که صیت کرم در جهان میرود
	چنویی خردمند فرخ نژاد			ندارد جهان تا جهانست یاد
	نبینی در ایام او رنجه‌ای			که نالد ز بیداد سرپنجه‌ای
	کس این رسم و ترتیب و آیین ندید			فریدون با آن شکوه این ندید
	از آن پیش حق پایگاهش قویست			که دست ضعیفان بجاهش قویست
	چنان سایه گسترده بر عالمی			که زالی نیندیشد از رستمی
	همه وقت مردم ز جور زمان			بنالند و از گردش آسمان
	در ایّام عدل تو ای شهریار			ندارد شکایت کس از روزگار
	بعهد تو می‌بینم آرامِ خلق			پس از تو ندانم سرانجام خلق
	هم از بخت فرخنده فرجام تست			که تاریخ سعدی در ایّام تست
	که تا بر فلک ماه و خورشید هست			درین دفترت ذکر جاوید هست
	ملوک ار نکو نامی اندوختند			ز پیشینگان سیرت آموختند
	تو در سیرت پادشاهیّ خویش			سبق بردی از پادشاهان پیش
	سکندر بدیوار رویین و سنگ			بکرد از جهان راه یأجوج تنگ
	ترا سدّ یأجوج کفر از زرست			نه رویین[۵] چو دیوار اسکندرست
	زبان آوری کاندرین امن و داد			سپاست نگوید زبانش مباد
	زهی بحر بخشایش و کان جود			که مستظهرند از وجودت وجود
	برون بینم اوصاف شاه از حساب			نگنجد درین تنگ میدان کتاب
	گر آنجمله را سعدی انشا کند			مگر دفتری دیگر املا کند
	فرو ماندم از شکر چندین کرم			همان به که دست دُعا گسترم
	جهانت بکام و فلک یار باد			جهان آفرینت نگهدار باد
	بلند اخترت عالم افروخته			زوال اختر دشمنت سوخته
	غم از گردش روزگارت مباد			وز اندیشه بر دل غبارت مباد
	که بر خاطر پادشاهان غمی			پریشان کند خاطر عالمی
	دل و کشورت جمع و معمور باد			ز مُلکت پراکندگی دور باد
	تنت باد پیوسته چون دین درست			بداندیش را دل چو تدبیر سست[۶]
	درونت بتأیید حق شاد باد			دل و دین و اقلیمت آباد باد
	جهان آفرین بر تو رحمت کناد			دگر هرچه گویم فسانست و باد
	همینت بس از کردگار مجید			که توفیق خیرت بود بر مزید
	نرفت از جهان سعد زنگی بدرد			که چون تو خلف نامبردار کرد
	عجب نیست این فرع از اصل[۷] پاک			که جانش بر اوجست و جسمش بخاک
	خدایا بر آن تربت نامدار			بفضلت که باران رحمت ببار
	گر از سعد زنگی مثل ماند یاد			فلک یاور سعد بوبکر باد[۸]

---

1. بنازد.
2. برنا.
3. دردناک از.
4. رواست.
5. سنگین.

6. 	دلت باد پیوسته چون تن درست			بداندیش پیوسته تدبیر سست

7. اصل از آن فرع.
8. در بعضی از نسخ این بیت نیز هست:

   	اتاپک محمد شه نیکبخت			خداوند تاج و خداوند بخت