نظامی (لیلی و مجنون)/صاحب خبر فسانه پرداز

by نظامی

	صاحب خبر فسانه پرداز			زین قصه خبر چنین کند باز
	کان دشت بساط کوه بالین			ریحان سراچه سفالین
	از سوک پدر چو باز پرداخت			آواره به کوه و دشت می‌تاخت
	روزی ز طریده گاه آن دشت			بر خاک دیار یار بگذشت
	دید از قلم وفا سرشته			لیلی مجنون به هم نوشته
	ناخن زد و آن ورق خراشید			خود ماند و رفیق را تراشید
	گفتند نظارگاه چه رایست			کز هر دو رقم یکی بجایست
	گفتا رقمی به ار پس افتد			کز ما دو رقم یکی بس افتد
	چون عاشق را کسی بکارد			معشوقه از او برون تراود
	گفتند چراست در میانه			او کم شده و تو بر نشانه
	گفتا که به پیش من نه نیکوست			کاین دل شده مغز باشد او پوست
	من به که نقاب دوست باشم			یا بر سر مغز پوست باشم
	این گفت و گذشت از آن گذرگاه			چون رابعه رفت راه و بی‌راه
	می‌خواند چو عاشقان نسیبی			می‌جست علاج را طبیبی
	وحشی شده و رسن گسسته			وز طعنه و خوی خلق رسته
	خو کرده چو وحشیان صحرا			با بیخ نباتهای خضرا
	نه خوی دد و نه حیطه دام			با دام و ددش هماره آرام
	آورده به حفظ دور باشی			از شیر و گوزن خواجه تاشی
	هر وحش که بود در بیابان			در خدمت او شده شتابان
	از شیر و گوزن و گرگ و روباه			لشگرگاهی کشیده بر راه
	ایشان همه گشته بنده فرمان			او بر همه شاه چون سلیمان
	از پر عقاب سایبانش			در سایه کرکس استخوانش
	شاهیش به غایتی رسیده			کز خوی ددان ددی بریده
	افتاده ز میش گرگ را زور			برداشته شیر پنجه از گور
	سگ با خرگوش صلح کرده			آهو بره شیر شیر خورده
	او می‌شد جان به کف گرفته			وایشان پس و پیش صف گرفته
	از خوابگهش گهی که خفتی			روباه به دم زمین برفتی
	آهو به مغمزی دویدی			پایش به کنار در کشیدی
	بر گردن گور تکیه دادی			بر ران گوزن سر نهادی
	زانو زده بر سرین او شیر			چون جانداران کشیده شمشیر
	گرگ از جهت یتاق داری			رفته به یزک به جان سپاری
	درنده پلنگ وحش زاده			از خوی پلنگی اوفتاده
	زین یاو گیان دشت پیمای			گردش دو سه صف کشیده بر پای
	او چون ملکان جناح بسته			در قلبگه ددان نشسته
	از بیم درندگان خونخوار			با صحبت او نداشت کس کار
	آنرا که رضای او ندیدند			حالیش درندگان دریدند
	وآنرا که بخواندی او به دیدن			کس زهره نداشتی دریدن
	او چه ز آشنا چه از خویش			بی‌دستوری کس نشد پیش
	در موکب آن جریده رانان			می‌رفت چو با گله شبانان
	با وحش چو وحش گشته هم دست			کز وحش به وحش می‌توان رست
	مردم به تعجب از حسابش			وز رفتن وحش در رکابش
	هرجا که هوس رسیده‌ای بود			تا دیده بر او نزد نیاسود
	هر روز مسافری ز راهی			کردی بر او قرارگاهی
	آوردی ازان خورش که شاید			تا روزه نذر از او گشاید
	وان حرم نشین چرم شیران			بد دل کن جمله دلیران
	یک ذره از آن نواله خوردی			باقی به دادن حواله کردی
	از بس که ربیعی و تموزی			دادی به ددان برات روزی
	هر دد که بدید سجده کردش			روزی ده خویشتن شمردش
	پیرامن او دویدن دد			بود از پی کسب روزی خود
	احسان همه خلق را نوازد			آزادان را به بنده سازد
	با سگ چو سخا کند مجوسی			سگ گربه شود به چاپلوسی
	در قصه شنیده‌ام که باری			بود است به مرو تاجداری
	در سلسله داشتی سگی چند			دیوانه فش و چو دیو در بند
	هر یک به صلابت گرازی			برده سر اشتری به گازی
	شه چون شدی از کسی بر آزار			دادیش بدان سگان خونخوار
	هرکس که ز شاه بی‌امان بود			آوردن و خوردنش همان بود
	بود از ندمای شه جوانی			در هر هنری تمام دانی
	ترسید که شاه آشنا سوز			بیگانه شود بدو یکی روز
	آهوی ورا به سگ نماید			در نیش سگانش آزماید
	از بیم سگان برفت پیشی			با سگبانان گرفت خویشی
	هر روز شدی و گوسفندی			در مطرح آن سگان فکندی
	چندان بنواختشان بدان سان			کان دشواری بدو شد آسان
	از منت دست زیر پایش			گشتند سگان مطیع رایش
	روزی به طریق خشمناکی			شه دید در آن جوان خاکی
	فرمود به سگ دلان درگاه			تا پیش سگان برندش از راه
	وان سگ‌منشان سگی نمودند			چون سگ به تبر کش ربودند
	بستند و بدان سگانش دادند			خود دور شدند و ایستادند
	وآن شیر سگان آهنین چنگ			کردند نخست بر وی آهنگ
	چون منعم خود شناختندش			دم لابه کنان نواختندش
	گردش همه دست بند بستند			سر بر سر دستها نشستند
	بودند بر او چو دایه دلسوز			تا رفت بر این یکی شبانروز
	چون روز سپید روی بنمود			سیفور سیاه شد زراندود
	شد شاه ز کار خود پشیمان			غمگین شد و گفت با ندیمان
	کان آهوی بی گناه را دوش			دادم به سگ اینت خواب خرگوش
	بینید که آن سگان چه کردند			اندام ورا چگونه خوردند
	سگبان چو از این سخن شد آگاه			آمد بر شاه و گفت کایشاه
	این شخص نه آدمی فرشته است			کایزد ز کرامتش سرشته است
	برخیز و بیا ببین در آن نور			تا صنع خدای بینی از دور
	او در دهن سگان نشسته			دندان سگان به مهر بسته
	زان گرگ سگان اژدها روی			نازرده بر او یکی سر موی
	شه کرد شتاب تا شتابند			آن گم شده را مگر بیابند
	بردند موکلان راهش			از سلک سگان به صدر شاهش
	شه ماند شگفت کان جوانمرد			چون بود کزان سگان نیازرد
	گریان گریان به پای برخاست			صد عذر به آب چشم ازو خواست
	گفتا که سبب چه بود بنمای			کاین یک نفس تو ماند بر جای
	گفتا سبب آنکه پیش ازین بند			دادم به سگان نواله‌ای چند
	ایشان به نواله‌ای که خوردند			با من لب خود به مهر کردند
	ده سال غلامی تو کردم			این بود بری که از تو خوردم
	دادی به سگانم از یک آزار			و این بد که بند سگ آشنا خوار
	سگ دوست شد و تو آشنانه			سگ را حق حرمت و ترا نه
	سگ صلح کند به استخوانی			ناکس نکند وفا به جانی
	چون دید شه آن شگفت کاری			کز مردمی است رستگاری
	هشیار شد از خمار مستی			بگذاشت سگی و سگ‌پرستی
	مقصودم از این حکایت آنست			کاحسان و دهش حصار جانست
	مجنون که بدان ددان خورش داد			کرد از پی خود حصاری آباد
	ایشان که سلاح کار بودند			پیرامن او حصار بودند
	گر خاست و گر نشست حالی			آن موکب از او نبود خالی
	تو نیز گر آن کنی که او کرد			خوناب جهان نبایدت خورد
	همخوان تو گر خلیفه نامست			چون از تو خورد ترا غلامست