مذاکرات مجلس شورای ملی/دورهٔ ۱۷/جلسهٔ ۴۱

by مجلس شورای ملی

مذاکرات مجلس شورای ملی دوره ۱۷ نشست ۴۱

شامل کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلسین - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی

شماره ۲۲۷۱

۳ شنبه ۱۱ آذر ۱۳۳۱ - سال هشتم

شماره مسلسل ۴۱

دوره هفدهم مجلس شورای ملی

مذاکرات مجلس شورای ملی - جلسه ۴۱

صورت مشروح مذاکرات مجلس روز ۳ شنبه چهارم آذر ماه ۱۳۳۱

فهرست مطالب:

۱ - تصویب صورت مجلس

۲ - تقدیم سوال از طرف آقای عبدالرحمن فرامرزی

۳ - تقدیم تقاضای طرح لایحه تکمیل قانون آموزش و پرورش بقید یک فوریت

۴ - سوال آقای کریمی ازوزارت دفاع ملی راجع به شهدای ۳۰ تیر کرمانشاه و جواب آقای معاون وزارت دفاع ملی

۵ - طرح سوال آقای قنات‌آبادی راجع به امتحان دبیرستان دارایی و جواب آقای معاون وزارت فرهنگ

۶ - اعلام وصول نامه از طرف یکی از بازماندگان شهدای ۳۰ تیر و ارجاع آن بکمیته تحقیق

۷ - تقدیم تقاضای طرح لایحه راجع بزندانیان بوسیله آقای وزیر دارایی

۸ - تقدیم لایحه یک دوازدهم آبان بوسیله آقای وزیر دارایی

۹ - سوال آقای وکیل پور راحع بلغو جیره‌بندی قند و شکر از وزارت دارایی و جواب آقای وزیر دارایی

۱۰ - طرح سوالات آقای دکتز بقائی از وزارت دفاع ملی و وزارت دادگستری راجع بتعقیب متهمین واقعه ۳۰ تیر

۱۱ - بیانات آقای وکیل پور طبق ماده ۹۰ و جواب آقای وزیر دارایی

۱۲ - جواب آقای معاون وزارت دادگستری بسوالات آقای دکتر بقائی

۱۳ - معرفی آقای شهشهانی بمعاونت وزارت کشور بوسیله آقای وزیر کشور

۱۴ - تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه

مجلس ده و پنج دقیقه صبح بریاست آقای محمد ذوالفقاری (نایب رئیس) تشکیل گردید.

- تصویب صورت مجلس

۱- تصویب صورت مجلس

نایب رئیس - جلسه رسمی است صورت غائبین جلسه گذشته قرائت می‌شود. (اسامی غائبین بشرح زیر بوسیله آقای ناظرزاده قرائت شد).

غائبین بااجازه - آقایان: مکی - اورنگ - دکتر شایگان - مهندس رضوی - دکتر فلسفی - منصف - مشار- دکتر سنجابی - میلانی - بهادری - دکتر کیان.

غائبین بی اجازه - آقایان: دکتر امامی - فتحعلی افشار - دادور- معتمددماوندی - محمدحسین قشقایی - شاپوری - راشد- دکتر مصباح‌زاده - مجتهدی

دیرآمده بااجازه - آقای دکتر بقایی.

دیرآمدگان بی اجازه - آقایان: امیرافشار- شهاب خسروانی - تولیت

غایبین در رای آقایان امیر افشار - شبستری

نایب رئیس - آقای نریمان نسبت بصورت جلسه اعتراضی دارید؟ (نریمان - بلی) بفرمایید

نریمان – در جلسه گذشته راجع به ماده ۹ بنده پیشنهادی کردم که پیشنهاد بنده با پیشنهادآقای مهندس زیرک‌زاده در صفحه هشت صورت مجلس نوشته شده‌است

نریمان – پیشنهاد بنده مخالف پیشنهاد آقای زیرک‌زاده می‌شود این (می‌شود) باید بشود (نیست)

نایب رئیس – بسیار خوب اصلاح می‌شود. آقای جلیلی

جلیلی - آقای شاپوری مرخصی گرفته‌اند و مرخصیشان هم تصویب شده ایشان را بدون اجازه نوشته‌اند استدعا می‌کنم اصلاح شود.

نایب رئیس - اصلاح می‌شود آقای وکیل پور

وکیل پور- در عرایض مختصری که بنده در جلسه گذشته کردم یکی دو تا اشتباه مختصری شده که تصحیح می‌کنم و تقدیم می‌کنم.

نایب رئیس - آقای قنات‌آبادی

قنات‌آبادی – در عرایض من در جلسه گذشته یک غلطهای عبارتی است که تصحیح می‌کنم و می‌دهم به تندنویسی ضمنا از موقع استفاده می‌کنم و یک تلگرافی از شیراز رسیده‌است که شکایت کرده‌اند از حزب برادران متعلق به آقای سیدنورالدین که ریختند منزل آقای دکتر معینی اثاث منزلش را غارت کرده‌اند (دکتر شایگان - صحیح است) (خسرو قشقایی - صحیح است) (فرامرزی - صحیح نیست) یک شکایتی هم از کارگرهای انبارهای قند رسیده که قرار بوده که ۲۸ نفر را جز کارگرها استخدام بکنند تبعیض کرده و۱ ۵ نفر را استخدام کردند اینرا تقدیم می‌کنم. (فرامرزی - آقای قنات‌آبادی این تلگرافی که فرمودید صحیح نیست من شیرازی هستم) (قنات‌آبادی - آقای دکتر شایگان شیرازی هستند شما نیستید)

نایب رئیس - آقای فرامرزی استدعامی‌کنم بفرمایید. مهندس غروی

مهندس غروی - یک نامه ایی از طرف کارمندان ذینفع دارایی استان اول رسیده‌است که تقدیم می‌کنم و بعلاوه یک عرایض زیادی از طرف وجوه اهالی از تمام طبقات رسیده استدعامی‌کنم از مقام ریاست که در تکمیل عضو کمیسیون عرایض اقدام بفرمایند تا ما بتوانیم اقدام بکنیم.

نایب رئیس - آقای فرامرزی بفرمایید

نایب رئیس - نسبت بصورت جلسه اعتراضی نیست؟ (گفته شد - خیر) صورت مجلس تصویب شد.

- تقدیم سوال از طرف آقای عبدالرحمن فرامرزی

۲- تقدیم سوال از طرف آقای عبدالرحمن فرامرزی

نایب رئیس - آقای فرامرزی

عبدالرحمن فرامرزی - این سوالات راجع بوزارت کشوراست که تقدیم می‌کنم

- تقدیم تقاضای طرح لایحه تکمیل قانون آموزش و پرورش بقیدیک فوریت

۳- تقدیم تقاضای طرح لایحه تکمیل قانون آموزش و پرورش بقیدیک فوریت

نایب رئیس - تقاضایی از طرف آقایان نمایندگان رسیده‌است که قرائت می‌شود (بشرح زیرقرائت شد)

ریاست محترم مجلس شورای ملی امضاکنندگان ذیل تقاضا داریم لایحه مربوط به اصلاح و تکمیل قانون آموزش و پرورش عمومی که در دوره شانزدهم بقید دو فوریت تقدیم شد و تا آخر دوره بلاتکلیف ماند بقید یکفوریت مطرح شده پس ازطرح در کمیسیون‌های فرهنگ وبودجه بتصویب مجلس شورای ملی برسد: ناظرزاده - مهندس حسیبی - دکتر بقایی - مهندس زیرک‌زاده - دکتر شایگان - انگجی - دکتر ملکی - دکتر معظمی - پارسا - حاج سیدجوادی - شبستری - جلالی - زهری - مجدزاده - ملک مدنی - کریمی - حمیدیه - نریمان - قنات‌آبادی - اخگر - مهندس غروی - شهیدی - کهبد- دکتر فاخر - نجفی - دکتر فقیهی شیرازی - امامی اهری - مصدقی - ریگی - ذکایی - اقبال - وکیل پور- موسوی – خسرو قشقایی

- سوال آقای کریمی ازوزارت دفاع ملی راجع به شهدای ۳۰ تیرکرمانشاه وجواب آقای معاون وزارت دفاع ملی

۴- سوال آقای کریمی ازوزارت دفاع ملی راجع به شهدای ۳۰ تیرکرمانشاه وجواب آقای معاون وزارت دفاع ملی

نایب رئیس - سوالات مطرح است آقای نادعلی کریمی بفرمایید

نادعلی کریمی - درست یکصدو بیست و پنج روز از روز سی‌ام تیر می‌گذرد من یقین دارم که شما هنوز درباره واقعه ۳۰ تیر متاثرید من اطمینان دارم که شما هنوز ناله‌های جانسوز جگر پاره‌های این مردم را می‌شنوید (زنگ نایب رئیس)

نایب رئیس - آقای کریمی سوالات مطرح است راجع بسوالتان توضیح بدهید

کریمی - بنده راجع به سی‌ام تیر سوال کرده‌ام مربوط بسوالم است اگر آقایان حال شنیدن راجع به ۳۰ تیر را ندارند پنبه گوششان بگذارند.

نایب رئیس - سوالتان را اول بفرمایید مطرح بکنید بعد اگرتوضیحی بخواهید بدهید بفرمایید

نادعلی کریمی - سوالی که بنده کرده از وزارت دفاع ملی از وزیرجنگ سوال کردم سوالم این است که یکعده از متهمین واقعه ۳۰ تیر کرمانشاه را وزارت جلیله جنگ یا وزارت دفاع ملی که همیشه استقلال دارد بدون مجوز قانونی از حوزه قضایی کرمانشاه بدون اجازه مدعی العموم محرمانه از آنجا فرار داده‌است معلوم نیست اینها را بکجا برده جناب آقای کفیل وزارت دادگستری ببخشید اینها را از آنجا فرار داده‌اند.

امامی اهری - اخطارنظامنامه ایی دارم

نایب رئیس - بفرمایید

امامی اهری - طرحی که راجع به آموزش و پرورش با قید یک فوریت تقدیم شده‌است باید اول فوریت آن مطرح شود.

نایب رئیس – با یک فوریت است هر وقت ممکن است فوریت آن مطرح شود با دو فوریت نبست بفرمایید آقای کریمی

کریمی - عرض می‌کنم مردم کرمانشاه به آقای دکتر مصدق تلگراف کردند که آقا اینها متهمین بقتل هستند می‌بایستی مطابق مقررات در حوزه قضایی که هستند و پرونده شان جریان دارد در آنجا باید محاکمه شوند کجا رفته‌اند؟ آقای دکتر مصدق جواب دادند که دستور داده شد آنها برگردانند بعد معلوم شدکه یک عده از تیمسارها نمی‌دانم چرا با نظرآقای دکتر مصدق موافق نیستند و اینها را نفرستاده‌اند هنوز هم بنده نمی‌دانم اینها کجاهستند این است که بنده از آقای وزیر جنگ سوال کرده‌ام و حالا هم توضیحات زیر را عرض می‌کنم.

نایب رئیس - آقای کریمی استدعا می‌کنم راجع به سوال خودتان بفرمایید نطق قبل از دستور نیست

کریمی - این توضیح سوال است اگر نمی‌خواهید راجع به ۳۰ تیر صحبتی بشود بنده عرضی نمی‌کنم سوال هم ندارم این مطالب هم راجع به ۳۰ تیراست اگر آقایان نمی‌توانند بشنوند بنده هم عرضی ندارم (فرامرزی - بلکه باید خفه شد و هیچکس هم حرفی نزند)

قنات‌آبادی - آقای کریمی هر چه دلتان می‌خواهد بگویید کسی کسی را خفه نمی‌کند آقای فرامرزی اینجوری که نمی‌شود برعلیه مجلس سند درست کنید اینجوری که نمی‌توانید مجلس را هوکنید

فرامرزی - لعنت به کسی که بخواهد مجلس را هو کند (قنات‌آبادی – صد هزار بار) (زنگ رئیس)

نایب رئیس - آقای کریمی بفرمایید

فرامرزی – هر کسی بخواهد هو کند خدا لعنتش کند (قنات‌آبادی – صد هزار بار) خدا لعنتش کند هر کی خواست جلو نطق وکیل را بگیرد و خدا لعنتش کند.

کریمی - من می‌دانم که شماخوب می‌دانید که این غنچه‌های نورسته و این گلهای شاداب بوستان کشور ما چگونه در بهار جوانی پژمرده شده و بخاک سیاه فرو ریختند. از مادرانی که در مرگ فرزندان خود بخون نشسته‌اند از خواهرانی که بمرگ برادران عزیز خود سیاه پوشیدند از زنانی که شوهرانشان شهید شده‌اند از اطفالی که در فاجعه ۳۰تیر یتیم شده‌اند همه آگاهید. من ایمان دارم که شما هم ای نمایندگان این مردم در غم و غصه و شدائد و مصائب این مردم ستمدیده شریک و سهیمید و خوب می‌دانید که شهادت و جانبازی کسانی که ارواح ملکوتی آنها اکنون برفراز آسمان‌ها ناظر اعمال و افعال ماست تا چه اندازه در تثبیت این حکومت ملی موثر بود. شما یقین دارید که اگر این نیروی عظیم ملت ایران نبود و در پیشاپیش این ملت این فرزندان برومند خلف که جان خود را برای ابقای این نهضت مقدس ملی نثار کردند وجود نداشتند امروز این ایران عزیز و این مجلس و مظاهر ملیت ما دستخوش اجرای نقشه‌های پلید دشمنان ما شده بود پس ما در حد اعلای انصاف و صفای خاطر باید اقرار کنیم که همه چیز ما زنده و ساخته و پرداخته حسن سیاست ملیون و فداکاری و جان بازی همان مقتولین معصوم و کشتگان بیگناه است. ما باید از صمیم قلب قبول کنیم که در مقابل این جانبازی و وطن پرستی ملت قهرمان ایران باید ارکان متشکله این حکومت ملی را بهترحفظ کنیم یعنی باید جلو اقدامات آن عناصر ناصالحی که در زمان قوام علیه ملت ایران خائنانه قیام کردند و امروز بعناوین مختلفه با مخارج گوناگون و دادن آجیل و شیرینی راه موفقیت بعدی را برای خود باز می‌کنند بگیریم.

یعنی باید متوجه باشیم که با این عناصر بوقلمون صفت که بقول خودشان میلیونها تومان دسترنج ملت فقیر ایران را برای پیش رفت منظور خویش کنار گذاشته و برای متزلزل کردن ارکان حکومت ملی زمینه سازی می‌کنند مبارزه کنیم یعنی باید مواظب باشیم تا ایادی خطرناک آنهایی که ملت و مملکت و خون شهدای ما را با وسائلی که در دست دارند بثمن بخسی می‌فروشند و هر روز برای اجرای نقشه شوم بیگانگان هزاران نیرنگ در کار کلیه شئون و شقوق زندگانی سیاسی و اجتماعی و اقتصادی ما می‌زنند و بهر تقدیر و صورت که تصور شود آتش اختلاف و نفاق را بین ما برادران ایرانی دامن می‌زنند و همچنین دست کسانی که برای موفقیت و حمله این گرگهای درنده تسهیل وسائل می‌کنند از سر این ملت نجیب و فداکار کوتاه کنیم.

آقایان محترم تا آنجا که من اطلاع دارم شما نمایندگان ملی همواره درصدید که بتوانید منظور خود را در خدمت باین کشورکه مهد نیاکان ما بوده‌است تامین کنید چه خدمتی بهتر از اینه نگذارید این پنجه‌های شوم و خون آلود دوباره بر حلقوم جمعی از فرزندان و برادران ما فشار آورد و چه انجام وظیفه ایی نیکوتر از اینکه فرصت ندهید این عناصر ناصالح دوباره با قیافه‌های ظاهرالصلاح خویش درصدد تجدید این قبیل وقایع باشند و از این راه پایه‌های مظاهر ملت ما را که بر اجساد کشتگان براداران ما استوار شده‌است متزلزل و نابود سازند. اینها این عناصر ناپاک با تشبثات خود تاکنون جان بسلامت برده‌اند و وای بر ما روزگار ملت ما اگر اینها را طبق مقررات و خواسته ملت ایران که شایسته بقای یک حکومت ملی است به کیفر اعمال زشت و ناپسند خود نرسانیم من از این مکان مقدس بنام ملت ایران عموما و همشهریان عزیزم که سهم بسزایی در این قیام ملی دارند خصوصا از دولت جناب آقای مصدق که حکومت خود را حکومت ملی می‌دانند جدا خواستارم که هر چه زودتر بدکاران و همدستان بیگانه پرست وع مال و مسببین واقعه ۳۰ تیر را تعقیب و مقصرین آن را به کیفر و مجازات برسانند زیرا هنوز کفن کشتگان ۳۰ تیر از خون نابحق ریخته آنها خشک نشده و اجساد مقتولین در انتهای قبرهایشان آرام نگرفته‌است که قاتلین آنها دوباره برای افناء ملیت ایران بجنب و جوش افتاده و برای از بین بردن خون آنها و رخنه کردن در مجلس دست و پاها می‌کنند و ما باید با ورود و رخنه کردن دوباره آنها بمجلس بهر قیمتی که تمام شود مبارزه کنیم تا شاید یکی از صدها خدماتی را که این ملت نجیب از ما انتظاردارد انجام داده باشیم ما از بازماندگان شهداء شرمساریم.

درست ۱۲۵ روز از کشته شدن برادران و فرزندان عزیز ما می‌گذرد ملت ایران باحترام ارواح طیبه آنها هر یک بفرا خور وسع خود مبلغی برای وراث شهدای ملی ما تقدیم نموده و مجلس شورای ملی اموال قوام را برای خونبهای شهدا تعیین کرد ولی تاکنون که سرمای زمستان شروع شده‌است خبری از تقسیم و توزیع در میان نیست بنده تقاضا دارم به هر کیفیتی که متصدیان محترم صلاح می‌دانند زودتر باین موضوع رسیدگی فرموده و نتیجه را در معرض افکار عمومی بگذارند بنده از بقیه مطالبی که بنا بود عرض کنم باحترام نظامنامه صرفنظر می‌کنم از جناب آقای معاون وزارت دفاع ملی استدعامی کنم توضیح بدهند و بچه مجوز قانونی این مامورین را آورده‌اند و چرا برای مجازات آنها نفرستاده‌اند و آیا یک تیپ قشونی که آنجا دارند نمی‌توانند سه نفر محبوس را نگاهداری بکنند موضوع چه بوده‌است.

حاج سیدجوادی - آن حرف یادت رفت آقای کریمی؟

نایب رئیس - آقای معاون وزارت دادگستری

معاون وزارت دادگستری - بطوریکه نمایندگان محترم کابینه واقف هستند و عرایض بنده را قطعا تصدیق خواهند فرمود دولت فعلی منتخب خود مردم است و مردم کاملا حس می‌کنندکه این دولت خدمتگذار آنها است با این وضعیت امروز ملت و دولت با همت تفاوتی ندارد ملت و دولت ایران هر دو یکطرف دارند و بطرف یک مقصود هم پیش می‌روند و همین امر است که نوید آینده خوشی را بهمه مردم می‌دهند مجازات مسببین واقعه سی تیر را مثل سایر امورهم نمایندگان محترم مردم وهم دولت می‌خواهد هر کس در هرمقامی که هست چه در وزارت دفاع ملی چه در وزارت دادگستری چه در سایر مقامات چه شغل آزاد داشته باشد می‌خواهد بداند چه دستهایی چه دستهای مرموزی خون فرزندان ایران را که طالب دولت ملی خودشان بودند ریختند گمان نمی‌کنم هیچ فردی امروز در ایران باشد که غیر از این فکرکند و همه کس هم اطمینان دارد که مسببین این واقعه بالاخره بمردم معرفی خواهد شد و بمجازات هم خواهند رسید دولت هم بسیار خوشوقت است که موضوع مسببین واقعه ۳۰ تیر همیشه مورد توجه نمایندگان محترم مخصوصا مورد سوال جناب آقای دکتر بقایی نماینده محترم و شجاع مجلس واقع شده (قنات‌آبادی - احسنت) پرونده‌های واقعه ۳۰ تیر امروز تا تماما بدادگستری احاله شده الان در دادگستری است بنده اجازه می‌خواهم ضمنا نسبت به سوالی که از وزارت دفاع ملی از طرف آقای دکتر بقایی شده (بعضی از نمایندگان - آقای کریمی سوال کرده‌اند) سوالی قبلا آقای دکتر بقایی کرده بودند راجع بعدم همکاری وزارت دفاع ملی با کمیته تحقیق ضمن همان جواب سوال آقای کریمی داده خواهدشد.

نایب رئیس - آن سوال حالا مطرح نبست شما جواب آقای کریمی را بفرمایید.

معاون وزارت دادگستری – و بطور خلاصه مقدمتا با اجازه جناب آقای معاون وزارت دفاع ملی اول به آن سوال بنده پاسخ می‌دهم بعد راجع به اقداماتی که دادگستری برای تعقیب مسببین واقع ۳۰ تیر کرده جواب عرض می‌کنم.

نایب رئیس - آن مطرح نیست

کریمی - معاون وزارت دفاع ملی جواب بنده را بدهد

معاون وزارت دادگستری – خود ایشان جواب جنابعالی را خواهند داد اما امروز دو سوال شده بودبنده جواب خود را می‌دهم اگر آقایان نمایندگان میل دارند بدانند که دادگستری چه کرده برای تعقیب مسببین واقعه ۳۰ تیر (زنگ رئیس)

نایب رئیس - آن مطرح نیست آقای دکتر بقایی توضیحشان را که دادند شما جواب بدهید.

معاون وزارت دادگستری - پس فعلا بنده عرضی ندارم

نایب رئیس - آقای معاون وزارت دفاع ملی

معاون وزارت دفاع ملی (سرلشگر مهنا) - جناب آقای نادعلی کریمی نماینده محترم مجلس شورای ملی یک سوال معین و روشنی فرموده بودند که در چند جلسه قبل بنده آمادگی خود را برای دادن پاسخ بعرض رسانیدم ولی امروز بیاناتی فرمودند بعلاوه آن سوال که امر فوق‌العاده تاثرآور برای همه بود مسلم است که هر ایرانی حقیقی بی اندازه متاسف از این پیش آمد هست بنده فعلا بطور مختصر جواب این سوال صریح را عرض می‌کنم که مستحضر باشند که از طرف وزارت دفاع ملی هیچ عملی بر خلاف قانون انجام نشده نظر به اینکه جریان واقعه ۳۰ تیر کرمانشاه در زمان فرمانداری نظامی و اتهامات منتسبه بدو افسر و یک درجه دار ارتش هم بسبب انجام ماموریت نظامی بوده طبق قوانین دادرسی به آن در صلاحیت دادرسی ارتش تشخیص داده شد ولی چون دادسرای کرمانشاه نیز خود را صالح می‌دانست اجبارا برای حل اختلاف موضوع بدیوان کشور ارجاع گردید ضمنا برای اینکه تا صدور رای دیوان کشور از ایجاد هرگونه تشنجی در محل احترازمتهمین به مرکز اعزام و بازداشت گردیده‌اند اینک هم طبق رای شعبه ۸ دیوان کشور رسیدگی موضوع با وضعیت فعلی پرونده در صلاحیت دادگستری تشخیص داده شده متهمین کماکان در بازداشت باقی خواهند بود و هستند البته تا تکلیف آنان از طرف دادگاه صلاحیتدار تعیین شود.

از طرفی چون بطور کلی پرونده سی‌ام تیر طبق قوانین موضوعه اخیر بوزارت دادگستری ارجاع شده این موضوع مثل بقیه پرونده کلا بوزارت دادگستری ارسال شده‌است فقط جناب آقای نادعلی کریمی ضمن بیاناتشان یکی دو نکته را فرمودند که بنده خودم را ناگزیر می‌دانم که بعرضشان برسانم اولا فرمودند وزارت دفاع ملی و تیمسارانی که خود را مستقل می‌دانند این اشخاص را از کرمانشاه فرار داده‌اند این مطلب صحیح نیست قربان اولا تیمساری خودش را مستقل نمی‌داند اگر منظوربنده و امثال بنده هستیم بنده منتخب از طرف جناب آقای دکتر مصدق نخست وزیر دولت ملی که جناب آقای دکتر ملک اسماعیلی فرمودند هستم و افتخار آن را دارم که منتخب ایشان هستم و هیچ وقت هم بنده و دیگری کوس استقلال نزدیم و آقای دکتر مصدق وزیر دفاع ملی هستند و هیچ عملی بدون اجازه ایشان انجام نمی‌شود در وزارت دفاع ملی و ما خودسرانه هیچ کاری نکرده‌ایم توجه آقایان محترم را جلب می‌کنم باینکه نه فقط ماعملی برخلاف قانون نکردیم حتی عمل ما خیلی تطبیق می‌کرد باصلاح برای اینکه با پیش آمد اختلاف نظر بین دادرسی ارتش و دادسرای کرمانشاه ما لاعلاج بودیم که موضوع را بدیوان کشور احاله دهیم و اگر این متهمین در کرمانشاه می‌ماندند ای بسا ممکن بود که در اثر اخلال دستجاتی خدای نخواسته یک جریان بدتر از جریان اصلی رخ می‌داد دولت هم از طرف مجلس شورای ملی موظف است که در وهله اول امنیت مملکت را حفظ کند در اینجاعملی برخلاف قانون نشده تیمسارانی هم کوس استقلال نزدند هیچکاری هم برخلاف دستورجناب آقای وزیر دفاع ملی انجام ندادند صحیح است که جناب آقای وزیر دفاع ملی در یک موردی امرفرمودند که این متهمین برگردند به کرمانشاه ولی وقتی که موضوع بعرضشان رسید و توضیح داده شد اجازه فرمودند که کماکان در اینجا بمانند بنابراین عملی برخلاف قانون نشده و بنده عرضی جز این نمی‌توانم بکنم و تشخیص اینکه مجرمند و جانی هستند یا نیستند تصورمی‌کنم نه بنده الان می‌توانم عرض بکنم و نه هیچیک از آقایان محترم بخودشان اجازه می‌دهند قبل از محاکمه این اشخاص یک همچو اظهاری بکنند بنده عرض دیگری ندارم (کریمی - ملت تشخیص داده‌است)

نایب رئیس - توضیحی دارید آقای کریمی؟

کریمی - بنده قانع نشدم ولی باحترام آقای دکتر مصدق بنده سکوت می‌کنم.

نایب رئیس - آقای دکتر سنجابی (بعضی از نمایندگان - تشریف ندارند) آقای مهندس زیرک‌زاده سوالی از دادگستری کرده بودند.

مهندس زیرک‌زاده - چون یک اقداماتی از طرف آقایان شادلوها درجریان است قرارشداین را تحقیق کنند و تا اخذ نتیجه آن تحقیق بماند.

نایب رئیس - آقای قنات‌آبادی

- طرح سوال آقای قنات‌آبادی راجع به امتحان دبیرستان دارایی و جواب آقای معاون وزارت فرهنگ

۵- طرح سوال آقای قنات‌آبادی راجع به امتحان دبیرستان دارایی وجواب آقای معاون وزارت فرهنگ

قنات‌آبادی - سوالی که از وزارت فرهنگ شده برای اطلاع آقایان نمایندگان محترم عرض می‌کنم سوال این بوده‌است علت قبول داوطلب امتحان نهایی از عده‌ای بنام دبیرستان دارایی با وجود انحلال آن دبیرستان چه بوده و علت اینکه در صدور جواز امتحان تبعیض گردیده‌است چه می‌باشد؟ البته آقایان نمایندگان اطلاع دارند که چند سال قبل دبیرستان دارایی که یک دبیرستان پسرانه بود منحل شد بعد از انحلال دبیرستان دارایی تحت یک عنوانهای خاصی یک عده ایی را بنام باقیمانده ازسالهای قبل یا بنام مردود یا بنام اینکه اینها در آن سال در دلشان یا باطنشان میل داشتند که امتحان سال ششم را بدهند یا میل داشتند که داوطلب باشند از یکعده ایی امتحان کرده سال گذشته هم شورای عالی فرهنگ بعد از اینکه یک عده‌ای ردشدند و یکعده ایی هم گویا میل داشتند که یک راهی پیدا بکنند که دو مرتبه سال ششم دبیرستان دارایی را امتحان بدهند جلسه کردند و شورای عالی فرهنگ تصویب کرد و این عین تصویب نامه شورای عالی فرهنگ است که داوطلبانی که سال گذشته در موقع امتحان مریض بوده و بواسطه مرض نتوانسته‌اند در جلسه امتحان شرکت کنند با داشتن مدارک معتبر و تصدیق مدارس می‌توانند امسال در امتحان شرکت کنند باستناد این تصویب نامه که از شورای عالی فرهنگ گذشته قریب ۵ مال قبل وزارت فرهنگ اعلام کرد که کسانی که واحد این شرط هستند یا این شرایط هستند بیایند نام نویسی کنند یک عده زیادی آمدند از مرد و زن نام نویسی کردند البته عرض کردم که دبیرستان دارایی یک دبیرستان پسرانه بوده دبیرستان مختلط هم نبوده پسرانه امتحان که شروع شد از یک عده ایی که می‌گفتند سال گذشته اینها مردود شدند امتحان کردند اولا یک نکته ایی را که می‌خواهم اینجا توجه آقایان نمایندگان محترم را جلب کنم این است که ما می‌بینیم هر سال توی این مملکت موقع امتحان که می‌شود یک جار و جنجالی بوجود می‌آید اجتماعاتی می‌شود تظاهراتی می‌شود شاید در محوطه وزارت فرهنگ زد و خوردهایی می‌شود شاید امسال اعتصابات و باصطلاح تحصن‌هایی شد در وزارت فرهنگ نه درگذشته ونه درحال وزارت فرهنگ نخواسته‌است توجه کند که چرا هر سال موقع امتحان در سرتاسر کشور و بالخصوص در تهران این تشنجات بوجود می‌آید البته من تصدیق می‌کنم یک عده اشخاصی هستند.

نایب رئیس - تامل بفرمایید اکثریت نیست (پس از چند لحظه اکثریت حاصل شد) بفرمایید

قنات‌آبادی - البته بعضی از این دسته‌ها در این موقع استفاده می‌کنند و یک اختلافاتی بوجود می‌آورند اما عمده این است که کسانی که وزارت فرهنگ را دیروز و امروز اداره کرده و می‌کنند اینها قدرت اینهمه عمارت بیهوده توی این مملکت صرف هزار چیزبیهوده می‌شود اینهارا بگذاریددراختیار دانشگاه یک خرده آقایان استادان بیشترتکان بخورند یک خرده بیشترکاربکنند شاید یکعده زیادی باسوادوتحصیلکرده بشوند درضمن این قیدراکه اگرکسی دیپلمه ولیسانسه شد دولت موظف است به آنها کار بدهد بردارید من از آقایان سوال کردم که شما هاکاردارید یابیکارید گفتندکه ماسرکارهستیم گفتم پس شماچه اصراری دارید که حتما می‌خواهید امسال کلاس ششم دارایی را امتحان بدهید حالاکه سرکارهستید واینهم زیاد درسرنوشت شماتاثیری ندارد گفتنداولا دیپلم داشتن درسرنوشت ما تاثیردارد ودرثانی اگراین معامله را باهمه می‌کردند ماحرفی نداشتیم یعنی یک عده‌ای آمدند وشما از آنها امتحان کرده‌اید واینهاکسانی بودندکه عین شرایط آنهاراداشتند یعنی یک تصدیق بهداری داشتند تصدیق امضای آنهارابهداری کرده بود اگرمی‌گوییدسال گذشته نام نویسی نکرده اگرآنهای دیگرهم نام نویسی نکرده بودند این تبعیضی که شده‌است ۲۰۰- ۳۰۰ نفررادراین مملکت ناراضی کرده‌است اساسا هر کارخلاف ترتیبی که می‌شود یک عده را ناراضی می‌کندمن یقین دارم که سال آینده همه همین امتحان تجدیدخواهدشدسه سال بیشترچهارسال پیشترنمی‌دانم چندسال است دبیرستان دارایی منحل شده ولی هرسال هم یک عده ایی بنام سال شش دبیرستان دارایی امتحان می‌دهند آقای دکترنصیری یک تصمیمی بگیرید تکلیف این عده‌ای که امسال سرگردان شده‌اند و۵ ماه است معطلند تعیین کنیدیا آنهایی که برخلاف قاعده وبرخلاف تصویب نامه امتحان کرده‌اید آنهاراهم بیرون کنید بعقیده بنده جرم است که وزارت فرهنگ یکعده‌ای را قبول بکد وبعدبگوید که ما اشتباه کردیم اساسا اینهارابیرون کنید ودراینجاراببندید وبگوییددبیرستان دارایی مرد اینهاراببوسیدوبگذاریدکنار که هرسال برای وزارت فرهنگ وبرای یکعده‌ای این مخمصه بوجودنیاید البته من اینجا اسامی متعددی را یادداشت کرده‌ام هم اسامی آن اشخاصی که وزارت فرهنگ امتحان کرده وهم ازآن کسانی که امتحان نکرده مثلا این آقای رضاسعیدی پزشکش آقای دکتر بهزادبوده وامضایش رابهداری آموزشگاه تصدیق کرده‌است این هم مثل محمودرحیمی است که گواهی آورده وامضای دکترشافع را هم بهداری تصدیق کرده باین گفته‌اند تونبایدامتحان بدهی وبه آن اقای محمدرحیمی اجازه داده‌اند که امتحان بدهد یک کس دیگراسمش آقای امیرکارداراست که این آقا درسال ۱۳۱۹ تصدیق سیکل گرفته‌است تصدیق کلاس ۹ گرفته که اصلامی گویندشورای عالی فرهنگ این تصویب نامه را برای این وجودنازنین گذرانده توی پرونده دیدم که روی جلداین پرونده یک عبارت عجیبی نوشته وآن نوشته اینست اداره کل ساختمان وزارت دارایی بوسیله تلفن کاخ باشماره ۱۸۹۵ با آقای امیرکاردار صحبت فرمایید من نفهمیدم که چه مقامی بوده که پشت جلدپرونده نوشته‌است باین آقای امیرکاردارصحبت بفرمایند این چه مقامی بوده‌است مقامات عالیه وزارت فرهنگ چه کاری داشته‌اند با این امیرکارداربا اوصحبت بفرمایند غرض این مطالب هست خواه شماتکذیب بکنید خواه نکنید غرض ما این است که توی این مملکت رسم بوده‌است هرکاری که کرده‌اند باصرف گفتن تکذیب می‌کنم برطرفش می‌کنند ولی حالافایده نداردشمابگوییدتکذیب می‌کنم وچون دروزارت فرهنگ همه این مدارک موجودهست اگروقت شماووقت مجلس گرفته نمی‌شد یکایک آن کسانی که شما امتحانشان کردید مدارک تحصیلی شان را نشان می‌دادم وهمچنین مدارک تحصیلی آن کسانی راهم که شما اجازه ندادیدبیایندامتحان بدهند نشان می‌دادم که آقایان نمایندگان ببینند که این دونفری که یکیش محروم است ویکیش را برده اندامتحان کرده‌اند هیچ فرقی ازنظرمدارک موجودنیست بنابراین آقای دکترنصیری بنده می‌خواهم ازجنابعالی تقاضاکنم هرچندکه من می‌دانم الان تشریف می‌آورید اینجامی‌فرماییدآن عده مدارک داشتند واین عده نداشتند اماواقعش اینطورنیست الان پرونده هایشان هست هردوعده مدرک داشته‌اند منتهی مقامات عالیه خواسته‌اند مدارک یک عده ایی راقبول کنند ومدارک یکعده ایی راقبول نکنند حالاچرا؟ دلیلش را خودآقایان بهترمی دانند که چرایکعده ایی راقبول می‌کنند حالاشماهرجوابی به سوال ارادتمندمی دهید بدهید ولی همانجاکه نشسته‌اید یک فکری بکنید که این گرفتاری رفع شود ویکعده ایی که بدون جهت محروم شده‌اند تکلیف اینهابعداز۶ ماه معطلی معین شود.

نایب رئیس - محض اطلاع آقایان می‌خواستم عرض کنم موقعی که سوال مطرح می‌شود آقایان بیش ازیک ربع وقت صحبت ندارند این را آقایان بایدتوجه بفرمایند. آقای دکترنصیری

معاون وزارت فرهنگ (دکترنصیری)- درجواب آقای شمس قنات آبادی نماینده محترم مجلس شورای ملی مراتب باستحضارمجلس شورای ملی می‌رسد.

دبیرستان دارایی اصولا برای تهیه کارمندان آشنا بامور محاسباتی برای وزارت دارایی وازطرف آن وزارت تاسیس شده بودپس ازآنکه مقررگردیددبیرستانهای اختصاصی بوزارت فرهنگ منتقل شود دبیرستان دارایی نیزضمیمه وزارت فرهنگ گردید چون وزارت دارایی احتیاج به فارغ التحصیلان آن دبیرستان نداشت بطوریکه عموما به وزارت فرهنگ برای استخدام بعنوان معلمی مراجعه می‌نمودند ازسال ۲۸ شاگردجدید پذیرفته نشد بطوریکه دبیرستان دارایی درسال ۳۰ منحل گردید وشاگردانی که درسال سوم بودند وداوطلبان متفرقه‌ای که درسال ۳۰ طبق مقررات ثبت نام نموده بودند درامتحانات شرکت کردند وعده‌ای قبول وبقیه مردود شدند در اواخر سال ۳۰ عده ایی ازمردودین به وزارت فرهنگ مراجعه واظهارنمودندکه کلیه امتحانات نهایی دارای دومرحله‌است وکسانی که تجدیدی می‌شوندحق دارند یکباردیگر درامتحانات شرکت نمایندواین حق ازشرکت کنندگان درامتحانات دبیرستان دارایی سلب شده‌است شورای عالی فرهنگ بادرنظرگرفتن تقاضای آنها ومقتضیات وقت مقرر داشت داوطلبانی که درشهریور ۳۰ درامتحانات مذکورشرکت نموده ولی توفیق حاصل نکرده‌اند می‌توانند یکباردیگردرسال ۳۱ درامتحانات نهایی دوره مذکور شرکت نمایند پس ازصدوررای مذکورعده کثیری مراجعه وتقاضای شرکت درامتحانات نمودندکه چون دبیرستان دارایی منحل شده بد باتقاضای آنهاموافقت نشد وبطوریکه ملاحظه می‌فرمایید

دراجرای این امرتبعیضی بعمل نیامده این ایرادی که فرمودیدمربوط به یک ماده آئین نامه ایست کلیه کسانی که برای امتحانات نام نویسی می‌کنند وتوفیق حاصل نمی‌کنند اینهامردودشناخته می‌شوندحالایابواسطه کسالت حاضرنشده باشندیاحاضرشده باشند داوطلب کسی است که ثبت نام کرده باشد ثبت نام یکی ازشرایط امتحانات است (شمس قنات آبادی - دواطلب را ازکجابفهمیم که داوطلب است) داوطلبانی که ثبت نام کرده‌اند ونتوانسته‌اند امتحان بدهند اینهاجزومردودین هستند(شمس قنات آبادی - جناب آقای دکترنصیری بنده فقط یک سوالی دارم) بفرمایید(زنگ رئیس) کسانی که درامتحانات شرکت می‌کنندوقبول نمی‌شوند ویابواسطه کسالت نتوانندامتحان بدهند مردودشناخته می‌شوند باین مردودین درمرحله اول بواسطه رای شورای عالی فرهنگ اجازه تجدیدامتحان یکمرتبه به آن هاداده شده بنابراین اشخاص دیگری که داوطلب بوده‌اند ونتوانسته‌اند ثبت نام بکنند اینهاجزومردودین محسوب نمی‌شدند ومی بایستی مجددابرای آنهاشورای عالی فرهنگ رای بدهد واین رای داده شد که کسانی که دارای تصدیق مبنی به بیماری خودشان داشته باشندوان تصدیق هم بموقع به بهداری آموزشگاهها برسد وموردتاییدواقع شود حق دارند امتحان بدهندممکن است اینعده‌ای راکه می‌فرمایید این اشخاص بموقع نتوانسته‌اند قبل ازامتحان مدارک خودشان را بتصدیق بهداری آموزشگاهها برسانندهمان شخصی را که فرمودید آقای رحیمی این دارای یک گواهی است که ازطرف یکی ازبیمارستانهای ارتش گواهی شده که این بیماربستری بوده البته گواهی نامه ایی که ازطرف بیمارستانها بهداری‌ها دولتی گواهی باشدمورد تاییدبهداری آموزشگاهها واقع می‌شود وکسانی که گواهی بیماری صحیح داشته‌اند درامتحانات شرکت کرده‌اند وآن کسانی که نتوانستنددرامتحانات شرکت کنند این مدارک معتبررانتوانسته‌اند به بهداری آموزشگاهها ارائه بدهند. بنده تصور می‌کنم این موضوع درکمیسیون فرهنگ بایکی دیگرازکمیسیونهای مجلس که معین می‌شودمطرح بشودتادرآنجا اسناد ومدارک ارائه داده شود ومعلوم گرددکه هیچ تبعیض بعمل نیامده‌است.

نایب رئیس - آقای قنات آبادی توضیحی دارید؟ (قنات آبادی -بلی) بفرمایید

شمس قنات آبادی - یک نکته ایی را جناب آقای دکترنصیری با وجود اینکه بنده اینجا در پیرامونش خیلی صحبت کردم توضیحی نفرمودند آن این بودکه این داوطلب را شمابه چه کسانی می‌گویید آیاداوطلب بغیرازکسانی است که بروند انجا اسم بنویسند ومدارک را هم دراختبارآن مقام بگذارند ودروقت امتحان بتوانندامتحان بدهند بکسان دیگر می‌توانید دواطلب اطلاق بکنید؟ همه دلشان می‌خواهدبرونددیپلم بگیرند همه دلشان می‌خواهدلیسانس بگیرند ولی وزارت فرهنگ حق نداردکسانی را که توی دلشان داوطلب بوده‌اند امتحان بکند بنده عرض می‌کنم اقا این اسامی که اشخاصی اینجانوشته شده اینهاکسانی هستندکه پارسال اسم ننوشته بودند شما ازکجاتشخیص دادیدکه اینهاداوطلب هستند چطور شما می گوییدکه آقایان صدراصفهانی شمس جلالی سرفراز امیر کاردار رحیمی خارکش سپهری ازکجا وبه چه دلیل ومدرک می‌گوییداینها پارسال داوطلب بوده‌اند وحال آن که لیست کسانی که پارسال داوطلب بوده‌اند ویک عده‌ای مردودشده‌اند ماخواستیم وزارت فرهنگ برای مانیاورد آقا اینها اساساسال گذشته ثبت نام نکرده‌اند بعدازآنکه این تصویب نامه ازشورای عالی فرهنگ گذشت که داوطلبانی که سال گذشته مریض بودند ونتوانسته‌اند ثبت نام کنند می‌توانندامتحان بدهند اینها آمده‌اند داوطلب شده‌اند جنابعالی فرمودید که تبعیض نشده تبعیض یعنی چه؟ من عرض کردم که بنده نمی‌خواهم وقت مجلس رابگیرم وپرونده هاومدارک رابیاورم ویکی یکی آنهارانشان بدهم ومقایسه بکنم ازکسانی که یک بیمارستان گواهی کرده که این مریض بوده مسعودامیرچوپانی است گواهی رئیس بیمارستان نیروی هوایی سرهنگ دودکترشافع راداشته معذلک ترتیب اثرندادیداین جزوآن کسانی است که وزارت فرهنگ امتحانش نکرده‌است درحالی که شمامی فرمایید رئیس فلان بیمارستان ارتش تصدیق کرده این راهم رئیس بیمارستان نیروی هوایی سرهنگ دوشافع تصدیق کرده معذلک باین اجازه ندادید امتحان بدهد وزارت فرهنگ این را قبول بکند که دراین موردتبعیض نشده این را جنابعالی می‌فرمایید معنی داوطلب در تمام دنیامعلوم است دواطلب بکسی می‌گویدکه برودثبت نام بکند(دکترمعظمی - باشرایطش) البته با شرایطش خیلی کسان درخیابان راه می‌روندهمه داوطلب همه چیزهستند پس یک روزی بیایندبگویند کسانی که فلان روزداوطلب وزارت بوده وشرایطش راهم اگرنشان ندهندوزیرند همه ما می‌توانیم برویم بگوییم که ماداوطلب بودیم اینکه نمی‌شود داوطلب یک آثاری دارد یکی ازانها این است که بایدبرودثبت نام بکند والا اگرثبت نام نکرددواطلب نیتس یازده دوازده نفررا امسال وزارت فرهنگ امتحان کردوچون اینهاسال گذشته نام نویسی نکرده‌اند نمیشدبه آنهابگوینددواطلب

نایب رئیس - آقای معاون وزارت فرهنگ

معاون وزارت فرهنگ - دواطلبانی که ثبت نام کرده‌اند وجزمردودین هستندتمام آنهاحق دارند که مجددا امتحان بدهند بنابراین رای مجددی برای آنها الزامی نداشت هرکس که داوطلب است نام نویسی می‌کند امتحان می‌دهد اگرنمره‌هایش کافی نباشد یا اصلانتواندشرکت بکندجزومردودین است بنابراین بتمام کسانی که ثبت نام کرده بودند به آنهاشورای عالی فرهنگ اجازه دادکه امتحان بدهند بعداعده ایی شکایت کردند که درآن موقع بواسطه کسالت نتوانسته‌اند ثبت نام کنند(شمس قنات آبادی - جناب آقای دکترنصیری این دویست نفری هم که شماراه ندادید اینهاهم همین حرف را می‌زنند که ماهم نتوانستیم ثبت نام بکنیم) داوطلبانی که بواسطه کسالت نتوانسته‌اند ثبت نام بکنند باشرایطی که به آنها اجازه داده شد که امتحان بدهند عده ایی ازاینها بموقع نتوانستند آن گواهی خودشان را ارائه بدهند وباین جهت محروم شده اند(قنات آبادی - تمام پرونده هاحاکی است که شش ماه قبل ازامتحان مدارکشان را برده‌اند ازاینهاپول گرفته‌اند بروی پرونده هانوشته اندپرونده تکمیل شده) همین کسی که شمافرمودیدکه حالامن اسمش نظرم نیست همان کسی که آقای دکترشافع گواهی کرده‌است که مریض بوده امتحان داده‌است اگراین شخص هم همان گواهی آقای دکترشافع را فرمودیدبموقع می‌دادآنهم امتحان می‌داد چون بموقع مدارک خودش را نداده‌است باین جهت محروم شده‌است (قنات آبادی - یعنی شش ماه قبل بموقع نبود؟) بنده برای این که وقت مجلس گرفته نشود همانطوریکه عرض کردم تقاضادارم کمیسیونی معین بشود تا در آنجا مدارک واسناد ارائه داده بشود تامعلوم بشود که هیچ گونه تبعیضی نشده‌است.

- اعلام وصول نامه یکی ازبازماندگان شهدای ۳۰ تیروارجاع به کمیته تحقیق

۶- اعلام وصول نامه یکی ازبازماندگان شهدای ۳۰ تیروارجاع به کمیته تحقیق

نایب رئیس - یک نامه ایی ازآقای محمدعلی عینکچی پدر یکی از شهدای ۳۰ تیررسیده‌است که به کمیته تحقیق فرستاده می‌شود.

- تقدیم تقاضای طرح لایحه زندانیان بوسیله آقای کریمی

۷- تقدیم تقاضای طرح لایحه زندانیان بوسیله آقای کریمی

نادعلی کریمی - یک تقاضایی است با ۱۵ امضاء راجع به طرح لایحه زندانیان که دردوره ۱۶ مطرح بوده‌است تقدیم مقام ریاست می‌کنم

شمس قنات آبادی - تقاضاشده که لایحه تعلیق زندانیان مطرح بشود.

نایب رئیس -آقای وزیردارایی

- تقدیم لایحه یکدوازدهم آبان بوسیله آقای وزیردارایی

۸- تقدیم لایحه یکدوازدهم آبان بوسیله آقای وزیر دارایی

وزیردارایی (آقای کاظمی)- خاطرآقایان نمایندگان محترم درکمیسیون بودجه مستحضراست قسمت اول بودجه عایدات رادرهفته گذشته بنابروعده که شده بود تقدیم کمیسیون کردم (حائری‌زاده - بایدبوسیله مجلس بدهید) قسمت مخارج راهم مشغول تنظیمش هستیم وامیدوارم که تادوسه هفته دیگر بودجه کل کشوررا تقدیم بنمایم ولی چون آبان ماه تمام شده وحقوق کارمندان بایدداده شود لایحه یکدوازدهم آبانماه را تقدیم می‌کنم

فرامرزی - تقاضای فوریت بفرمایید

- سوال آقای وکیل پور راجع به لغو جیره بندی قند و شکر و جواب آقای وزیر دارایی

۹- سوال آقای وکیل پور راجع به لغو جیره بندی قند و شکر و جواب آقای وزیر دارایی

نایب رئیس -آقای وکیل پور

وکیل پور - عرض کنم که بنده دو سوال از آقای وزیر دارایی کردم که یکی مربوط است به قند و شکر و دیگری راجع به موضوع استخدامی است و چون جناب آقای رئیس می‌فرمایند که یکی یکی باید مطرح بشود لذا اول راجع به قندوشکر صحبت می‌کنم قبلا مقدمه‌ای عرض کنم در تاریخ حیات هرملتی یک فرصتهایی پیش می‌آیدکه اگرازآن فرصتهابنحواکمل واتم استفاده نشودغبن فاحشی نصیب ملت می‌شود(صحیح است) ویکی از فرصتهای تاریخی وبزرگ امروزنصیب ملت ایران شده‌است برای استفاده از این فرصت یک مردان کارآزموده لایق صالح امروز است که در راس کارها باشند و بتوانندکارهارا انجام بدهندوقدمهای بلندی برای خیروصلاح مردم بردارند من با اینکه ازطرفداران جدی دولت جناب آقای دکترمصدق هستم وبا اینکه اذعان دارم این فرصت بزرگ تاریخی را شخص شخیص دکتر مصدق بوجودآورده‌است اگر تمام هم نبوده نقش مهمی در بوجودآوردن این فرصت داشته‌است ولی باید با کمال تاسف عرض کنم که وزارت دارایی یکی ازآن دستگاههایی است که افراد صالح و مجرب در راسش نیست...

نایب رئیس - آقای وکیل پور تامل بفرمایید اکثریت نیست (پس از چند لحظه اکثریت حاصل شد) بفرمایید

وکیل پور - وزارت دارایی در این مدت اختیارات شش ماه جناب آقای دکترمصدق یاکاری نکرده‌است ویا اگرکاری کرده‌است بضررملت بوده بنده فکرمی‌کنم که وزارت دارایی فکرکرده‌است که این دوره اختیارات شش ماه جناب آقای دکترمصدق دوره ایی برای آزمایش افکار و عقاید ناپخته و غلط است و غافل بوده‌است از اینکه زندگی عمومی مردم را نمی‌شود صحنه آزمایشهای غلط وناپخته قرارداد آنهایی که مسئولیت اداره امور را دارند باید بدانند که هر تغییر وضعیتی متضمن اصلاح نیست و تغییر وضعهایی که می‌شود و بدون مطالعه وضع سابق را عوض می‌کند نتیجه اش جز ایجاد تشنج جز ایجاد اضطراب جز نومیدی تزلزل در بین مردم چیز دیگری نیست (در این موقع چون آقای امامی اهری در جایگاه وزرا نشسته بودند آقای نریمان بشرح زیر اخطار نظامنامه ایی دادند)

نریمان - آقای رئیس اخطار نظامنامه ایی دارم جایگاه وزرا برای وزرا تخصیص داده شده.

نایب رئیس - آقای امامی اهری رعایت نظامنامه رابفرماید آقای وکیل پور

وکیل پور - دلایل زیادی برای اثبات این مدعی دردست است که یکی از آن موارد الغاجیره بندی قند و شکر است همه آقایان محترم شاهدبودند که در این اواخر وضع جیره بندی قند و شکر بصورت مطلوب ومنظمی درآمده بود وکسی شکایتی نداشت واگرهم شکایتی می‌شد از این باب بود که چرا فضاسهمیه یک شهرستانی مساوی با سهمیه شهرستان دیگری نیست وفقط ازلحاظ تبعیض بود ولی بعدازانکه درنتیجه کاردانی وحسن تدبیروزارت جلیله دارایی دیدیم که این جیره بندی لغو شدهمه آقایان شاهدبودند که درهمین شهرتهران برای گرفتن قند و شکر چه غوغایی برپاشد بنده فکرمی‌کنم که این عمل وزارت دارایی را جزبرای ایجاد تشنج جزبرای ایجاداضطراب بچیزدیگری حمل نمی‌شودکرد من حتی خوش بین ترین افرادراهم که هیچ عملی راحمل برسوء نیت نمی‌کنند دیدم که اظهار و ابراز تاسف نسبت به این عمل خودداری نمی‌کردند دلایل عدیده برای اثبات این نظریه موجوداست دلیل اول اینکه موقعی که ملت ایران درشدیدترین وضعیت مضیقه ارزی است بهیچ وجه صحیح نبودکه جیره بندی که درحقیقت کنترل دولت را نسبت به واردات قند و شکر تجدیدمیکردازمیان بردارندشما ملاحظه کنیدازیک طرف یک دستگاه اقتصادی دولت یعنی وزارت مالیه موجبات افزایش مصرف قند و شکر رافراهم می‌کند وازطرف دیگردستگاه وزارت اقتصاد برای تقلیل واردات و تعیین سهمیه وارداتی کوشش می‌کند که از میزان واردات کسر شود یعنی اینرا باید در حقیقت گفت سیاست هماهنگی دستگاه اقتصادی دولت قند و شکر را اگر بملت ایران بطورتساوی می‌دادند من یقین داشتم که اگر این ملت نجیبی که بطور کلی بیدارهست بهش می‌گفتند که با ۸۰ هزار تن محصول داخلی خودش بسازد و از ۱۲۰ هزارتن محصول خارجی صرفنظرکند

بلاشک خود ملت ایران زیراین بارمی‌رفت وباجبین گشاده اینکار را استقبال می‌کرد واین خزانه تهی را ازصرف مبالغ گزافی ارز وفرستادن بخارج بی نیاز می‌کرد می‌خواهم عرض کنم که این کاری که وزارت دارایی فقط و فقط برای ضررزدن بخزانه دولت وبرای ایجادعدم رضایت فراهم کرد اما یک نفع داشت آنهم برای یک طبقه آن طبقه محتکروآن طبقه سودپرست که باکمال بی تابی و بصیرت می‌دید که که ذخیره کافی ازقند و شکر دردستگاه دولت وجودندارد باکمال بصیریت وبی تابی می‌دید که ملت ایران در تنگنای ارزقرارگرفته وهرچه به بازار قند و شکر میفرستاند خریده واحتکار می‌کرد عجیب این است که آقای وزیردارایی درچند روزپیش می‌گویندکه الحمدالله غائله قند و شکر مرتفع شده‌است یعنی غوغانیست ولی من از چند روزنامه‌های چندشب پیش چندقسمت را استخراج کرده‌ام که همه اینهادرشهرستانهادادمی‌زنند قند و شکر احتکارمی شود والبته دلیل قطعی هست که بایداین باشد آنهایی که الفبای اقتصاد را خوانده اندمی دانندکه وقتی ضرورت دارد که جیره بندی لغوشود که درحقیقت میزان عرضه برمیزان تقاضافزونی داشته باشد ولی شماکه می‌بینید عرضه تان کم است چراباینعمل دست می‌زنید من صددرصد اعتقاددارم که اینکاررافقط وفقط ازبابت اینکه چندنفرمحتکر استفاده کنند کردید ولاغیر. شمادرهمان تاریخی که جیره بندی قند و شکر رالغومی کنید ضمن یک بخشنامه محرمانه به تمام شهرستانها دستور می‌دهیدکه ازمیزان قند و شکری که در موقع جیره بندی تقسیم می‌کردند تجاوز نکند دم خروس را باید باور کرد یا تبلیغات ظاهری وزارت دارایی را علی ای حال من در این قسمت بیشترازاین توضیح نمی‌دهم و موکول می‌کنم باینکه آقای وزیردارایی هم توضیحات خودشان را بدهند.

نایب رئیس - آقای وزیردارایی

وزیردارایی (آقای کاظمی)- بطوریکه آقایان نمایندگان محترم استحضاردارند جیره بندی یک کالاکه درمواقع ضروری انجام می‌شود برای این است که مصرف کنندگان آن کالامقدارمحدودی راکه برای هرکس تعیین می‌شود بسهولت بقیمتی که مقرر شده بدست آورند ومادام که جیره بندی جریان دارد بازار سیاهی برای آن کالاموجودنباشد و مقصوداصلی ازجیره بندی وقتی حاصل می‌شودکه طبق آمارصحیح جمعیت ازروی دقت کارت توزیع شوددرجیره بندی که چندماه قبل برای قند و شکر برقرار شده بود تعداد حقیقی افراد رعایت نشده بود وچون همه روزه عده زیادی از مردم خارج به مرکزشهرستان آمده ومطالبه کارت جیره بندی می‌نمودند وازطرف دیگرکارت اشخاصی که دارای کارت بودند درموقع مسافرت بخارج از مرکز بلاتکلیف می‌ماند ومعلوم نبودجنس مربوط به چه ترتیب توزیع وبچه اشخاص وبچه قیمت فروخته می‌شود و با اینکه دولت برای قند و شکری که برای فروش بمصرف کنندگان بعاملین سابق تحویل می‌دادنرخ ثابتی معین نموده بود و دو نرخ دیگر نیز برای قند و شکر از شرکت کارخانجات قندسازمان برنامه خریداری می‌نمودند دیگرنرخی که بازرگانان وواردکنندگان قند و شکر ازخارج ازکشور برای فروش کالای خود منظورمی داشتند وباین ترتیب قند و شکر بنرخهای مختلف در بازار آزاد فروخته می‌شد و غالبا مصرف کنندگان نمی‌توانستند سهمیه محدود و مختصرخودشان را تمام و کمال بقیمت دولتی ازعاملین سابق بدست آورند وناچاربودند بقیه یاتمام احتیاجات ضروری خودشان رابنرخهای بازارآزاد خریداری نمایند و شکی نیست که این وضعیت برخلاف مصلحت مردم بود واین نوع جیره بندی نتیجه ایی جزمحرومیت اکثر مردم مخصوصا اهالی قصبات و دهات از خرید نیازمندیهای خود بقیمت مناسب نداشت ولازم بودکه برای رفاه عامه اقدام برفع محدودیتهای مربوط در نتیجه اجرای جیره بندی بشود از اینرو دولت بموجب تصویب نامه جیره بندی قند و شکر را لغو و موضوع عاملیت وسهمیه را که وسیله محدودیت و مانع توزیع آزادقند و شکر ورسیدن این کالا بدست عموم مصرف کنندگان وبه میزان مورد احتیاج آن‌ها بقیمت ثابت بود ازبین برد وبرای کسانی که قند و شکر را بمنظور فروش به مصرف کنندگان تحویل می‌گیرند سودعادلانه تعیین شد که عموم فروشندگان به قیمت ثابت دولتی بارعایت سودمزبور بفروشند.

• ثانیا وضع فعلی توزیع قند و شکر تاحدی رضایت بخش می‌باشدو البته توجه باین نکته ضرورت دارد که دریک چنین امرمهمی که عده‌ای اشخاص استفاده جوبرای ادامه استفاده خود سعی دارندایجاد اشکالاتی نمایند وبایدبا آنهامبارزه شودمشکلاتی ایجادمی‌شود که بایدباحسن تدبیردررفع آن اقدام نمود وخوش بختانه جریان کاردرمرکزطوری است که عموم مصرف کنندگان می‌توانندقند و شکر را بمقداری که احتیاج دارندبقیمت مناسب بدست آورند زیرا احتیاجات کارمندان وزارت خانه‌ها وموسسات وبنگاه‌های دولتی وغیره بوسیله ادارات حسابداری آنها بقیمت دولتی حتی بدون هزینه حمل ونقل داده می‌شود وبرای سایرمصرف کنندگان نیزبا اجرای توزیع آزاد علاوه برسقط فرشان ومغازه داران که سابقاهم قند و شکر رابرای فروش بمصرف کنندگان تحویل می‌گرفتند وبه عده زیادی ازخواربارفروشها نیزکه درنقاط مختلف شهرمشغول کسب هستند مقدارکافی قند و شکر داده شده واین فروشندگان شکررا ازقرار کیلویی ۱۷ ریال وقندراکیلویی ۲۲ ریال به عموم مصرف کنندگان می‌فروشند وتعدادمراکزفروش آنها روز به روز درتزایدمی باشد وهمه روزه مراقبت می‌شودکه کلیه فروشندگان جنس را به ماخذمقرروبدون تقلیل بمصرف کنندگان بفروشند.

اصناف مختلف ازقبیل قنادوآب نبات ریز وبستنی فروش وغیره نیزدرحدودمقداری که احتیاج دارندجنس بقیمت دولتی تحویل می‌گیرند وچون قیمت مزبوربا آنچه قبل ازالغای جیره بندهی تفاوت دارد به آنهاتذکرداده شده که قیمت محصولات خودشان راتنزل بدهند ومراقبت خواهدشدکه این منظورانجام شود. کلیه اشخاصی که قند و شکر خریداری کرده‌اند برای فروش بمصرف کنندگان بوده‌است و بطوریکه در لایحه قانونی منع احتکار قند و شکر مقررشده اشخاصی که احتکار نمایند جنس مورد احتکار آن بلاعوض ضبط می‌شود. وضع توزیع قند و شکر شهرستان‌ها نیزروبخوبی می‌رودواگردرچند نقطه گاهی بی ترتیبی پیداشود برای رفع آن اقدام فوری بعمل می‌آیدوبطورکلی با ترتیباتی که درنظرگرفته شده کارتوزیع قند و شکر در کلیه شهرستانها بزودی به صورت صحیح جریان یافته کلیه طبقات مصرف کنندگان احتیاجات خودشان را به سهولت بدست خواهندآورد.

• ثالثا قبل ازالغای جیره بندی وزارت دارایی مقدارکافی قند و شکر درانبارهای خودموجودداشت (وکیل پور- آقاچقدربود؟) و بموجب تصویبنامه الغای جیره بندی موجودی مربوط به بهره برداری سابق کارخانجات قند ایران وتمام محصول بهره برداری امسال کارخانجات مزبور بوزارت دارایی منتقل شده وشرکت کارخانجات قندایران هیچگونه دخالتی درفروش محصول کارخانجات مربور ندارد و وزارت دارایی قیمت محصول رابه سازمان برنامه می‌پردازد. درحال حاضر وزارت دارایی قند و شکر به مقدارکافی در اختیاردارد وعلاوه برموجودیهای سابق وموجودی سازمان برنامه را تحویل گرفته وامسال محصول کارخانجات قند را نیز بتدریج تحویل می‌گیرد وطبق پیمانهایی که منعقدشده ومی‌شود از امریکا و کشورهای دیگر مقادیر مهمی قند و شکر بزودی دراختیارخواهدداشت وجای هیچگونه نگرانی نیست.

• رابعا بطوریکه درقسمت دوم توضیح داده شد چون عاملین سابق غالباجنس را به نرخ مقرردردسترس مصرف کنندگان نمی‌گذاشتند (نبوی -صحیح است) وبنای کار بعد از الغای جیره بندی برآزادی توزیع قند و شکر قرارگرفت برای رفاه مصرف کنندگان به عده زیادی ازخواربارفروش‌ها جنس داده شد و این اشخاص جنس رامرتبا بمصرف کنندگان می‌فروشند وعمل آنهاموردرسیدگی قرار می‌گیرد.

• خامسا دستورمربوط به فروش قند و شکر در حدود سهمیه و رعایت موجودی که پس از الغای جیره بندی بادارات دارایی شهرستانهاصادرشده برای این منظوربوده که ادارات مزبور متوجه باشندفقط درحدودمیزان احتیاجات واقعی هرمحل که قبلا تعیین و سهمیه آن برای هر ماه معین شده بود بفروشند وموجودیهایی راکه بایدبتدریج در ماههای بعد بفروشند یکجا مصرف ننمایند صدوراین دستور ضروری بوده و اگر چنین اقدامی نمی‌شد ممکن بوددرمدت قلیلی موجودیهای قند و شکر در شهرستان‌ها فروخته شود و محتاج به توضیح نیست که اگراین جریان پیش می‌آمد بحرانی در کار توزیع قند و شکر پیداشده و وزارت دارایی از لحاظ موجودی دچار مضیقه می‌گردید.

با توضیحاتی که بیان شد آقایان نمایندگان ملاحظه می‌فرمایند که اقدام در الغای جیره بندی قند و شکر کار مفید و نافعی بوده واین عمل متضمن رفاه وآسایش مردم درسراسرکشور بوده و در نتیجه اجرای آن نرخ قند و شکر که تقریبا قبل از الغای جیره بندی در هر کیلو دو برابر نرخ دولتی بوده امروز در همه کشوربانرخ دولتی درهرکیلو فقط دو یا سه ریال تفاوت دارد یعنی شکرکه بازارآزاد آن سابقا هر کیلو۳۰ریال بودفعلا ۱۹ ریال و۲۰ ریال وقندکه هر کیلو آن سابقا ۳۸ و۳۵ ریال بود فعلا۲۳ ریال است و البته این مختصرتفاوت نیزبتدریج ازبین می‌رود ودرهرحال می‌توان مطمئن بودکه درنتیجه این اقدام مهم عموم مصرف کنندگان بتوانندتمام قند و شکر مورداحتیاج خود را بدون هیچگونه محدودیت بنرخ مناسب دولتی خریداری نمایند و اشاره بوجود سوء جریان ونظریات خاصی در لغو جیره بندی وفورش بعده قلیلی بمنظورانتفاع شخصی آنها و از این قبیل فرموده‌اند هیچیک خوشبختانه صحت ندارد.

نماینده محترم درضمن صحبتشان بدونکته اشاره فرمودندکه بنده مجبورم درجواب ایشان مختصری عرض کنم یکی اینکه فرمودندوزارت دارایی برای ایجاد تشنج وناراحتی همچوکاری راکرده یکی دیگرهم اینکه فرمودند که مقصودازاین کاراین بوده‌است که محتکرین سودببرند بنده تعجب می‌کنم ازایشان که اینطوراظهارکردند که هیچیک ازانهادرست نیست نه مقصوداین بوده که تشنج تولیدشود ونه مقصوداین بودکه بدسته محتکرین کمک بشودتمام سعی برای این بوده‌است که توده مردم وعامه طبقات مردم بتوانند استفاده بکنند واین کارهم خوشبختانه شده‌است این همه زحمتی که در این دوسه ماهه کشیده شدنتیجه اش این است که امروزنرخ پایین آمده‌است.

بطوریکه عرض کردم نرخ قند از ۳۸ ریال به ۲۲ ریال و۲۰ ریال رسیده‌است چه نتیجه ایی بالاترازاین کاربوده که حاصل شده قبلا در بازارسه نرخ وجودداشت یکی نرخی بودکه تجارهرچه دلشان می‌خواست می‌فروختند کیلویی ۳۸ ریال ویک نرخی بودکه سازمان برنامه می‌فروخت ویکی هم نرخ دولت بود ولی خوشبختانه حالایک نرخ بیشترموجودنیست واین تفاوت مختصری که بین نرخ عاملین وبازارهست ازبین خواهدرفت واینکه اشاره فرمودند موضوع جیره بندی تابع عرضه وتقاضا است کاملاصحیح است واین که فرمودندبازهم ازخارج وارد می‌کنند سر سوزنی جای نگرانی نیست وایشان هرطور که میل دارندتصوربکنندولی خیال می‌کنم انجام اینکار یک کاری است که تمام آقایان تقدیروتمجیدمی‌فرمایند.

نایب رئیس - آقای وکیل پور توضیحی داریدبفرمایید.

وکیل پور- درمثل مناقشه نیست ولی جوابی که جناب آقای وزیردارایی مرحمت فرمودند مرابه یادیک مثلی انداخت می‌گفتندیک وقتی شخصی بیکی بدهکاربود بیکی ازوکلای دادگستری مراجعه کرد وگفت چکارکنم که این پول راندهم گفت هروقت قاضی تراحضارکردهرچه گفت این پول رابده بگومنکرم گفت همین یک کلمه؟ گفت بله بگومنکرم کافی است این شخص را قاضی احضارکردگفت این پول را چرانمی پردازدی؟ گفت منکرم گفت این سنددارد درست است گفت بلی گفت گفت سه ماه پیش صدتومان را ازش گرفتی یا نه؟ گفت بلی گفت پس چه می‌گویی؟ گفت بازهم منکرم جوابی که آقای کاظمی فرمودند غیناهمینجورواصلا جواب آن مطالبی که بنده عرض کردم وایشان هم تصدیق کردند گفتم آقا مسئله اقتصادی لغوجیره بندی قند و شکر درصورتی لازم بودکه عرضه برتقاضافزونی داشت واین فزونی داشتن عرضه برتقاضا لازمه اش این بود که ایشان موجودیشان را نشان بدهند

درسوال بنده هم این مطلب نوشته شده بودکه خواهش می‌کنم آن موقعی که شما جیره بندی را لغوکردید بفرماییدچقدرموجودی داشتید بعلاوه شما بفرماییداین بخشنامه راکه من مدعی هستم که بشهرستانها کردیدکه زاید برسهمیه توزیع نکنید درست است یادرست نیست؟ اگراین درست است دیگرآن چیزها نمی‌تواند درست باشد خلاصه کلام اینکه همانطورکه جناب آقای شمس قنات آبادی فرمودندوقتی که سوال می‌کنندآقایان بدون اینکه توجه کنندبه آن مطالبی که درسوال مندرج است وبدون توجه به مطالب واستدلالهایی که خودوکیل درمجلس می‌گویدیک مطالبی رانوشته و حاضر کرده‌اند که مطلقا مربوط به آن موضوع نیست غرض بنده جناب آقای وزیردارایی این بود که دریک موقعی که ملت ایران دچارمضیقه (شمس قنات آبادی - بنده راجع بایشان عرض نکردم) بنده بطور کلی عرض کردم (خسروقشقایی - سوال شماراجع به آقای وزیردارایی است یا راجع به شخص دیگری است؟) بنده عرض کردم که اولامملکت درمضیقه ارزی است وعرضه برتقاضا نچربیده‌است (وزیردارایی - مطالبی که گفته شدجواب سوالات سرکاربود) نخیر بنده عرض کردم موقعیکه دولت در مضیقه ارزی است صلاح نیست شماموجبات افزایش مصرف قند و شکر را فراهم کنید شاید لازم باشد که ملت ایران در یک همچنین موقعی که گرفتارمبارزه با یک دولت بزرگی است بگویید که به ۸۰ هزارتن محصول داخلی اکتفا کند واین موقع لازم است که جیره بندی شود ویابهرکس سهمیه یک کیلوگرم نمی‌شود داد دویست گرم دادوقانعشان کرد اینهاهیچکدام جواب سوالات بنده نبود ومن قانع نمی‌شوم.

وزیردارایی - اجازه می‌فرمایید؟

نایب رئیس - بفرمایید

وزیردارایی - تصورمی‌کردم بعدازتوضیحاتی که عرض کردم مطلبی مبهم وتاریک نباشد که آقا اظهاربکنندولی ایشان عین همان مطالب سابق را تکرارکردند بدون اینکه متذکرباشند که من چه جوابی دادم این قند و شکر یک چیزی است که مورداحتیاج عموم مردم ایران است وهرکس در این مملکت قند و شکر مصرف می‌کند و بنده عقیده دارم که قند و شکر ازگندم بیشترمورداحتیاج است بجهت اینکه یکدسته از مردم ایران گندم می‌خورند ویک دسته ایی برنج می‌خورند ولی تمام مردم ایران قند و شکر استعمال می‌کنند(شمس قنات آبادی - مصرف می‌کنند) بنابراین اگرگفته شودکه قند و شکر قوت غالب مردم ایران هست هیچ مبالغه نشده‌است واین وظیفه دولت است که آنرا ازوضع خاص دربیاورد آن بازارسیاه را از بین ببرد و بدست مردم برساند چه وظیفه ایی برای دولت بالاتراز تامین رفاه وآسایش مردم است؟ (وکیل پور - پس از جیره بندی و خیلی خیلی بدترشداین روزنامه‌ها شاهداست) ممکن است یک چندروزی بودولی حالا اینطورنیست والان که بنده اینجا خدمت آقایان عرض می‌کنم درشهرتهران ۳۷۴۰ محل برای فروش جزیی قند و شکر برای مردم وجوددارد ودائما مامورین دولت مراقبت می‌کنند که اینها از آن قیمتی که معین شده‌است تخلف نکنند واذیت نکنندمردم را وهرکس هم که تخلف کرد تعقیب می‌شود مستخدمین دولت وادارات وکارخانجات هم بنرخ دولتی دریافت می‌کنند بنابراین چه اشکالی دارد وچه محظوری برای کسی باقی هست؟ البته ۲۲۰۰ عامل بودند که خون مردم را درشیشه می‌کردند اینهاناراضی هستند و تمام تحریکاتی راهم که می‌کردند ازاینجهت بود ویکعده ازتجارهم هستندکه شاید یک خسارتی به آنهامتوجه شده باشد آنراهم دولت متوجه بود ودرنظرگرفت که به آنهاهم یک ارفاقهایی بشود وازانبارداری وغیره به آنها یک تخفیفاتی داده بشود که آنهاهم جنس خودرا دربیاورند وبفروشندامادرسرتاسرمملکت بنده عرض نمی‌کنم که بشکل مطلب خودش درآمده‌است شاید دریکجاهست ودریک جانیست دریکجاکم است ولی اشکالات کارراهم درنظربگیرید رسانیدن جنس بجاهای مختلف و غیره را در نظر بگیرید و ملاحظه بفرمایید که از صدی صد صدی هشتاد انجام شده‌است حالا شما قانع شدید یا قانع نشدید خیلی زیاداهمیت ندارد (وکیل پور- بنده بموجب ماده ۹۰ اخطاردارم)

- طرح سوالات آقای دکتر بقایی از وزارت دفاع ملی و وزارت دادگستری

۱۰- طرح سوالات آقای دکتر بقایی از وزارت دفاع ملی و وزارت دادگستری

نایب رئیس - آقای دکتر بقایی جنابعالی دو سوال فرموده بودید یکی از وزارت دفاع ملی ویکی از وزارت دادگستری و چون آقای معاون وزارت دادگستری برای جواب هر دوی آنها حاضرند یکی یکی مطرح بفرمایید.

دکتر بقایی - عرض کنم قبل از طرح سوالات اگرآقایان محترم اجازه بفرمایند گزارش عملیات چهارماهه این کمیسیون تحقیق را بعنوان رئیس کمیته تحقیق بعرض آقایان نمایندگان محترم برسانم بعدسوالات را مطرح کنند تا موضوع روشن بشود و جناب آقای رئیس توجه خواهند فرمود که موضوع گزارش کمیته تحقیق مشمول آن ربع ساعت نمی‌تواند باشد (وکیل پور- آقابنده ماده نودم محفوظ است) پس ازجریان نهضت سی‌ام تیر که بوسیله آقایان نمایندگان محترم نهضت ملی شناخته شددرفراکسیون طرفدارادامه نهضت ملی یک کمیته‌ای انتخاب شد برای رسیدگی بوضع معلولین ومجروحین ومفقودین مفقودین البته بعدا شد و راجع بشناسایی مسببین و محرکین این نهضت (شمس قنات آبادی - کشتار) معذرت می‌خواهم کشتار این کمیته شروع بکارکرد و بعدا طی تبصره ۸ ماده واحده قانون مصادره امال قوام از طرف مجلس شورای ملی برسمیت شناخته شد.

این کمیته دو نوع کار کاملا مجزا داشت یکنوع کار رسیدگی بوضع مقتولین وبازماندگان آنها رسیدگی بوضع مجروحین و رسیدگی بمفقودین یعنی کسانیکه در روز سی ام تیر ماه بخانه هایشان برنگشته بودند ولی درعین حال جزو صورت شهدا هم اسمشان ثبت نشده بود کاردوم این کمیته رسیدگی بجریان سی‌ام تیرماه درروزهای قبل از آن وکشف مسببین ومحرکین این جنایت فجیع که درتهران و شهرستانها اتفاق افتاده بود کمیته شروع بکارکرد وبموازات کمیته ازهمان روز ۳۱ تیر یکعده از بازرگانان محترم واصناف خیرتهران یک هئیتی تشکیل داده بودند برای رسیدگی بوضع مجروحین ومقتولین ویک پولهایی هم جمع آوری کرده بودندوبامنتهای فداکاری وصمیمت ویگانگی هم عمل کردند وبنده اینجا بطوریقین حضور آقایان محترم عرض می‌کنم که اگرصرف وقت وصرف مالی که از طرف کمیته بازرگانان محترم شدنبود اقلانصف مجروحین سی‌ام تیر ماه دربیمارستانها ازبی دوایی و بی غذایی مرده بودند(صحیح است) واینها با منتهای فداکاری این وظیفه ملی خودشان را انجام دادند البته اینجا مجال نیست که توضیح بدهم که در مقابل این فداکاری وخدمت که اینها می‌کردند چقدراسباب دلسردی ویاس برایشان فراهم شد. این یک مطلب علیحده‌است که درموقع خودش عرض خواهم کرد برای رسیدگی بوضع مقتولین ومجروحین وهمچنین کشف وضعیت مفقودین ما احتیاج زیادی بکمک دستگاههای دولتی داشتیم.

یکعده‌ای بعنوان مفقود صورت داده شده بود در حدود۱۲۰ نفرکه از این عده دراثراعلاناتی که درروزنامه‌ها ورادیو شد در حدود۱۵ نفر۱۶ نفرشان پیداشد و یک عده‌ای هم بطوریکه ماخودمان حدس می‌زنیم جزوشهدای سی‌ام تیرماه نیستند اشخاصی هستند که بطورعادی درهرروزدرشهربزرگی مثل تهران مفقودمی‌شوند وممکن هم هست یک چند نفری بقصد سوء استفاده اسم یکنفرازبستگان خودشان را باسم مفقودداده باشندوباسم شهید قلمداد کرده باشند کما اینکه دوسه فقره اش را تشخیص دادیم ودستورتعقیبش را هم دادیم ولی قدرمسلم این است که از این هشتادوچندنفری که بعنوان مفقود باقی مانده وهنوز وضعشان روشن نشده اقلانصف این عده هم درآنروز شهید شده‌اند ولی در اثر اینکه مقداری ازنعش‌ها را مامورین دولتی بوسیله چند کامیون همان روز از شهر خارج کردند و ما متاسفانه نتوانستیم آثارانهارابدست بیاوریم ولی این را محقق می‌دانیم براثر اینکه همین الساعه کسانی که شهادتشان برای کمیته محرز شده‌است عده شان بیش از آن نعش‌هایی است که محل دفنشان معلوم است ودرصورتهای رسمی آمده‌است البته درجریان کارکمیته خودبنده که افتخار ریاست کمیته را از طرف آقایان اعضای کمیته بمن داده بودند مریض شدم ومدت یکماه ونیم دربیمارستان بستری بودم. درمدت کسالت بنده تمام کارکمیته وزحمتش روی دوش جناب آقای نریمان بود که نایب رئیس کمیته بودند وانصافا درآن گرمای تابستان که اکثرآقایان با استفاده ازتعطیل مجلس به ییلاق تشریف برده بوند ایشان تمام روزها درکمیته انجام وظیفه کردند وبنده بنام یکفردایرانی دراینجا ازایشان تشکر می‌کنم ولی متاسف هستم که این تشکر را نمی‌توانم ازتمام همکاران کمیته بکنم چون بعضی ازآقایان محترمی که انتخاب شده بودند بعضویت کمیته آنطوریکه لازم بود تشریک مساعی نکردند بعضیهاهم البته کمک‌هایی کردند (نریمان - بنده وظیفه‌ام را انجام دادم) ۲ نفری که بیش از همه کمک کردند یکی آقای حاج سیدجوادی و دیگری آقای کریمی نماینده کرمانشاه بودند ولی بقیه آقایان را کمتر خدمتشان رسیدیم (حاج سیدجوادی - متشکریم) (خلخالی - جناب عالی سوء تفاهم ایجادمی کنید بنده استعفا دادم ودلیل استعفایم راهم درآن نوشتم) معذرت می‌خواهم جناب آقای خلخالی بعدازاینکه کمیته رسمیت پیداکرد بعدازیکی ۲ جلسه استعفادادند ازعضویت به کمیته همینطورکه جناب آقای نریمان هم بعداستعفا دادند (خلخالی - بنده می‌دانستم که باین شکل به نتیجه نمی‌رسد) ولی بایستی یک دستگاهی کارکند تا ثابت بشودکه به نتیجه نمی‌رسد(خلخالی - شما تشریف داشتید) در جریان کار ما مواجه با جریان واقعی اداری مملکت خودمان شدیم یعنی الان در حدود متجاوز ازهشتصد نامه ازطرف کمیته بدستگاههای مختلف نوشته شده که اگرروی این‌ها اقدام شده بودمسلما اندیکاتورکمیته شماره اش از ۸۰ تاتجاوزنمی کرد برای اینکه دائما جواب در جریان است یا رونوشت برای اطلاع وزارت فلان ایفاد می‌گردد رونوشت برای اطلاع کمیته تحقیق ایفادمی‌گردد.

این نتیجه‌ای بودکه مابدست آوردیم ما ازتمام مقامات انتظامی ومقاماتی که مسئول مملکت بودنداز روز سی ام تیر گزارش کارهایشان را خواستیم وپرونده‌های مربوط به آن روز را خواستیم که بدانیم حقیقتا تقصیرباکیست یک دو تا پرونده از فرمانداری نظامی برای ما فرستادند پرونده محرمانه که این پرونده‌ها فقط رونوشت یک گزارش‌هایی هست ورونوشت یک دستورهایی. گذشته ازاینکه این پرونده‌ها کاملا ناقص است یعنی بسیاری از مدارکی که لازم بوده‌است رونوشتش را برای مانفرستاده‌اند من جمله رونوشت آن صورت جلسه کذایی که در حضور قوام السلطنه تشکیل شده بود رئیس شهربانی و رئیس ژاندارمری و فرماندار نظامی و شاید رئیس ستاد هم گمان می‌کنم شرکت داشته این صورت جلسه‌ای که طبق آن دستور گرفتند یا تصمیم گرفتند که این هنوز برای ما معلوم نیست که مردم بیچاره را بکشند اینصورت جلسه را برای ما هنوز نفرستاده‌اند و گذشته از این که اینها را برای مانفرستاده‌اند خوداین گزارشهایی راهم که برای ما فرستاده‌اند ماتویش جعل کشف کردیم یعنی باستنادگزارشی که این توهست وقتی تطبیق می‌کنم با گزارشات دیگرچون آدخای جانی وبدکار را خدا نمی‌گذارد که همیشه اینقدر حواسشان جمع باشد جه بتوانندتمام اطراف وجوانب جنایت خودشان را بسنجند باین جهت همیشه یک برگه‌هایی باقی می‌گذارند. ماوقتی که گزارشهای مختلف را باهم مقایسه می‌کنیم می‌بینیم که طبق یک گزارش رسمی امضا دارد نوشته اندکه فرضا سرگردفلان درآن ساعت درچهارراه مخبرالدوله بوده وطبق رونوشت‌هایی که برای مافرستاده‌اند فرض بفرمایید نوشته‌اند که این اصلا درطهران نیست خوب این معلوم است که این پرونده یک پرونده مجعول تقلبی است ازوقتی که این پرونده رابرای مافرستادند یعنی از ۱۰-۵-۳۱ تا امروز که سوم آذر ماه ۳۱ است (یکنفر از نمایندگان - چهارم است) یعنی ۳ ماه ونیم متجاوز ما آنچه مکاتبه کردیم با مقامات انتظامی...

نایب رئیس - آقای دکتر بقایی تامل بفرمایید عده کافی نیست (پس از چن دلحظه عده کافی شد) بفرمایید.

دکتر بقایی -.... آن چه که مکاتبه کردیم بامقامات مسئول که مسئول و تنظیم کننده این پرونده رابرای مامعلوم کنندونواقص این پرونده را تکمیل کنند چون آن کسی که تقلب کرده وجعل کرده مسلما یکی ازهمدستان جنایتکار سی‌ام تیرماه بوده‌است بهیچ نتیجه نرسیدیم بنده فقط یک نمونه اش را خدمت آقایان محترم عرض می‌کنم وبیشترمصدع نمی‌شوم. در تاریخ ۲۸-۷ نوشتیم بفرمانداری نظامی قبلا هم نوشته بودیم این را برای نمونه عرض می‌کنم البته ما اولین تاریخی کاغذمان بتاریخ ۱۸-۵ بوده‌است این چند تا را بعنوان نمونه خدمت آقایان عرض می‌کنم فرمانداری نظامی خواهشمنداست که دستور بفرمایید همانطورکه درنامه شماره ۳۸۶ مورخ ۶-۶-۳۱ کمیته تحقیق مجلس شورای ملی اشاره شد مسئول تنظیم و برداشتن رونوشت اوراق مضم بنامه شماره فلان متن این اوراق با پرونده کامل امر برای پاره‌ای توضیحات وبررسی اوراق مورد بحث درساعت ۴ روزچهارشنبه ۳۰-۷-۳۱ به کمیته تحقیق مجلس شورای ملی ارسال دارند موجب سیاستگذاری است. بفرمایید این درتاریخ ۲۸-۷ است که بتمام مقامات مسئول نوشته‌اند. مجدداهمین را درتاریخ ۱۰-۸ بفرمانداری نظامی تعقیب کردیم بستادارتش نوشتیم بدادسرای ارتش نوشتیم بوزارت دفاع ملی نوشتیم بالاخره در تاریخ ۱۱-۸ فرماندار نظامی می‌نویسد: ریاست کمیته تحقیق مجلس شورای ملی با توجه به نامه‌های شماره ۵۹۰- ۵۹۲- ۵۹۴- ۵۶۵- ۵۵۶- ۵۶۲- ۵۵۷ یعنی تمام این نامه‌هایی که عرض کردم لزوما اشعارمی‌دارد نظرباینکه پس ازخاتمه وانحلال هردوره فرمانداری نظامی سوابق مربوطه بوزارت دفاع ملی واداره دادرسی ارتش تحویل می‌گردد واین فرمانداری از تاریخ ۲۹-۵-۳۱ برقرار گردیده لذاهیچگونه سوابق ومدارکی ازدوران قبل دراختیاراین فرمانداری نمی‌باشد بنابراین با اعاده ۹ شماره نامه کمیته تحقیق خواهشمنداست قذغن فرماییدبرای اخذسوابق و پرونده‌هایی که مورد لزوم است باداره دادرسی ارتش مراجعه فرمایند البته یک مرجعی لازم است و ما مراجعه کردیم جوابهای که بمادادنددرست مثل حکایت آن دهاتی است که آمده بود بشهرهیزمش را بفروشد حکایت معروفی است که ۵۰ تومان می‌بایست باوبدهد دوازده هزار ودهشاهی باوداد و بقیه اش راحساب چید حکایت مشهوری است مکاتبه زیادشدوجواب هم بمادادندولی درمقابل ماچه دادیم هیچ. درتاریخ ۲۵-۵ بوزارت دفاع ملی نامه‌ای نوشتیم که چندنفرازافسرانی که لازم بود از آنها تحقیق بکنیم نمی‌گوییم متهم بوند یاچیزی فقط می‌خواستیم تحقیق بکنیم چون اسمشان در این گزارشها بود می‌بایستی ازاینها یک تحقیقاتی بشودتقاضاکردیم که اینکار را بکنیم در۳-۶ جواب می‌دهندکه چون نامه کمیته تحقیق دیررسیده تجدید وقت بکنید تجدیدوقت شد یکدفعه دیگرنیامدند مجددا تجدیدوقت کردیم در۲۸-۷ بازاینهاراخواستیم در ۳-۸ جواب می‌دهند راجع به یکی ازاینها که چندروز هم تعقیب شده بود آقای سرگرد صیرفی که ایشان چون رفته‌اند به ماموریت آذربایجان دردسترس نیست بنده سوال می‌کنم وقتی یک کمیته‌ای که دارای رسمیت است یک افسیری راخواسته برای ادای تحقیقات ما افسرکم داشتیم که فقط همین یکدانه متخصص بودومی بایست برودبه آذربایجان؟ (پارسا - اکثرمامورینی که که می‌روندبه آذربایجان ازهمین تیپ هستند) (نریمان – و نوشته بودیم که اینها را تغییرماموریت ندهند) این بچه مناسبت رفته‌است به آذربایجان درصورتی که جناب آقای نریمان هم یادآوری فرمودند نوشته بودیم این کسانی که ماخواهش می‌کنیم بفرستید ازآنهاتحقیقات بکنیم تاخاتمه تحقیقات ازتهران بیرون نفرستید چرا این را فرستادندآقا برای این که بنده کراراعرض کردم وبازهم عرض می‌کنم دستگاه رزم آرا هنوز براین مملکت حکومت می‌کند این آقایانی که دل خودشان را خوش کردندوبعنوان کابینه دکتر مصدق اینجا نشستهاند دستگاه همان دستگاه هست که بهیچوجه میل ندارد که کوچکترین عملی بشود. فجیع ترین عملی که درسی ام تیرماه انجام گرفت وشاید یکی ازفجیع ترین جنایات تاریخ کشتار بیرحمانه‌ای بودکه دراهوازشد دراهوز بعدازآنکه حکومت قوام السلطنه ساقط شد آقایان خاطرشان هست که حکومت قوام ساعت ۵ بعدازظهرساقط شد چون این جنایتکارهایی که آنجابودند آن فرماندارنظامی اهواز وآن فرمانده لشکری که آنجابودمی‌خواستند من ثابت می‌کنم می‌خواستندیک عده‌ای را بکشندودرجریان چندروزه تیرماه موفق نشده بودند درموقعی که مردم اهواز ساعت ۵،۷ بعدازظهر خودشان را مهیا می‌کردند که برای عودت حکومت دکتر مصدق جشن بگیرند تانک دواندند روی مردم (کریمی - درکرمانشاه هم ساعت هفت شب همین کارراکردند) درکرمانشاه هم همین کارراکردند ولی دراهواز مدارکی من دارم واطلاعاتم جامعتراست وجنایتی که دراهواز شدفجیع ترازتمام این جنایتهاست. می‌خواهم بدانم چکارکردند؟ مافریادزدیم نوشتیم رفتیم گفتیم هیئت فرستادند برای بازرسی این هیئتی که فرستادندچکاکردند؟ اولا بطوریکه آقای کریمی می‌فرمایند آنکسی که درکرمانشاه خودش همین کارها را کرده بود اورافرستادندبه فرماندهی اهواز وفرمانده لشکرراعوض کردند. کدامیک ازاینهاراکاری کردند جزاینکه فرماندارنظامی یک اعلامیه داد که یکعده اخلالگرمی خواستند آشوب بکنند من نمی‌دانم این اخلالگرها اگرمی خواستندآشوب بکنند صبح سی‌ام تیرچرا آشوب نکردند بعدازظهرسی ام تیرچرا آشوب نکردند؟ چرا اینهابعدازآنکه حکومت قوام ساقط شد وحکومت مصدق روی کارآمد بفکراخلال افتادند مردم در این مبارزه هیچ اقدامی نکردند برای اینکه بتقاضای نمایندگان طرفدار ادامه نهضت ملی درتمام ولایات تعطیل شد تظاهرات شدولی بارعایت سوکت ومتانت کامل همین تهران آقایان خودتان بهتربودید اگرکسی سراغ دارد که درتهران یکدسته‌ای حمله کرده باشند بمامورین انتظامی بگویداینها جزاین نبود که یکعده مردم بدبخت بی سلاح فقط فریادمی‌زدندمرده بادقوام زنده باد مصدق آنوقت گزارشهایی که برای اینهامی نویسند وروی این گزارشهامتاسفانه ازطرف دولت یک مشت کلیات تابحال تحویل شده وبعدازاین هم تحویل خواهدشد. این یک گزارشی است مال یکی ازفرماندهان آنروز راجع بمردم نوشته راجع باینهاکه تظاهرمی کردند.... اغلب می‌خواستنددرموقع درگیری تفنگ را ازدست سرباز بگیرندکه درنتیجه منجربزخمی شدن سینه ودست وپاوبازوی آنهابوسیله سرنیزه میشد(خلخالی - اینهاهمانهایی هستندکه شریک جرمند) تمام اینهاشریک جرمند. عرض کنم یک گزارشی هست که متاسفانه ما این گزارش رانداریم درپرونده‌های شهربانی خواندم گزارش مفصلی هست راجع بجریان سی‌ام تیر ازمجموع این گزارش اینطوربرمی آید که یک عده قوای انتظامی ایستاده بوند درمعابرویک عده مردم شرورحمله کردند وخواستنداسلحه‌های اینهارابگیرند سربازهاچون اسلحه هاراندادند طبعا اسلحه کشیده شدبین سرباز وفردوافراد تنهازخمی شده‌اند وآنوقت طبق این گزارشهاکه آدم می‌خواند می‌بیند درتهران هیچ تیراندازی نشده تمام این افرادکه برگشتند بقزاقخانه‌ها وشهربانی اینهاتمام فشنگهاشان سرجایش بوده فقط طبق این گزارشها یازده تا یا ۱۹ تا

تیرهوایی دریکی ازنقاط تهران خالی شده که آنهم مثل اینکه فقط یکدسته‌ای اینکارراکرده‌اند وآنهم تیرهوایی بوده اگریک کسی این گزارش رابخواند می‌بیندکه درسی ام تیر ماه هیچ اتفاقی نیافتاده وعده ایی که خواسته اندتفنگ را ازدست سربازهابگیرند کشمکش کرده‌اند یاخودشان را دستی مالیده‌اند به سرنیزه وزخمی کرده‌اند خودشان را دیگرهیچ اتفاقی نیافتاده‌است خاطرمبارک آقایان آسوده باشد کسی هم کشته نشده این نتیجه تحقیقاتی است که جناب آقای دکتر ملک اسمعیلی که اگرمابخواهیم این جورتحقیق بکنیم باین نتیجه خواهیم رسید طبق این گزارشهای رسمی که چیزی نشده وبرطبق ماده ۲ قانون امنیت اجتماعی هم کسانی که ادعاکنندپدرشان پسرشان برادرشان کشته شده وچون قصد تحریک دارند بایداینهارابگیرندحبسشان کنندتبعیدشان کنندآقابا این وضع نمی‌شودقضیه سی‌ام تیر ماه را ماست مالی کرد تنها اقدامی که شده‌است در این مدت این راهم بنده بایدعرض کنم یک پولهایی درحساب اداره تبلیغات جمع آوری شده بودکه جناب آقای نخست وزیر دستوردادند یک کمیسیونی ازدونفراعضای کمیته تحقیق ودونفرازبازرگانان وآقای وزیرکشور این کمیته بایدترتیب تقسیم این پول را بورثه مقتولین بدهدویک طرحی پیشنهادکند برای اینکار. این تنها اقدامی بودکه شده‌است الان اگرسوال بکنم راجع باموال قوام ودارایی قوام چه اقدامی شده قطعا جواب خواهندداد که درجریان است ومامشغول اقدام هستیم راجع به آن ماده واحده آن ماده واحده یک داستان مفصلی دارد که روزی برای اینکه تاریخ این مملکت روشن بشود آن داستان ماده واحده راخواهم گفت هنوز صبرمی کنم بامیدآنکه دولت یک کاری بکند اگربرای ماجواب درجریان است بیاورندآنوق من خواهم گفت وثابت خواهم کرد که آن ماده واحده تعقیب قوام که درحقیقت می‌خواستندناقض آن ماده واحده محکومیت قوام باشدومانگذاشتیم خواهم گفت که آن ماده واحده با سوء نیت تنظیم شدهاست حالاصبرمی کنم تاتمام دلایل راجمع آوری کنم وتمام این درجریان است هارا بیاینداینجابگویندمن می‌خواهم بدانم این اشخاصی که روز سی تیرماه کشته شدندطبق کدام موازین قانونی کشته شدند طبق کدام ماده جریان طول کشید ماچندین دفعه ازبیمارستانهای ارتش راجع بکسانی که انجابستری بوند سوال کردیم البته انضباط ارتش بجای خودش محفوظ است کاملا هم محترم است بماجواب دادندکه ماحق مکاتبه مستقیم نداریم وازطریق ستاد بامامکاتبه کنید ازطریق ستادمکاتبه کردیم که وضع این مجروحین ک البته کشته شدند ببینیدکه این تیرازکجایش خورده بچه صورتی بوده چه وضعی داشته وچطورکشته شده این راخواستم آنهابرای ماندادند ودلیل هم داردآنهاجواب ندادند درجریان است ورونوشت ایفادمی گردد فرستادندولی جواب ندادندعلتش را مامی دانیم برای اینکه بیشترکسانی که درروز سی‌ام تیرماه کشته شدنداینهایاتیربه سینه شان خورده ویابه پشتشان خورده یامردمی بودند ایستاده بودند تظاهرمی کردند آنهارازده اندیامردمی بودند که داشتندمی‌رفتند وبرای اینکه بعضی از این جنایتکاران آن حس قساوت حیوانی خودشان را ارضاء کننداینها رازده‌اند کشته‌اند من خواهش می‌کنم ازآقایان محترمی که فرصت دارند امروزکه می‌خواهندتشریف ببرندازخیابان وزارت فرهنگ تشریف ببرند. درآنجامقابل حزب ما هنوزخون یک جوان بیچاره ایی که همانجاگلوله به مغزش خورد وافتادخونش بدیوارهست که با انگشت بسرخودش زدونوشت این خون زحمتکشان ملت ایران است هنوزآنجاهست یکقدری هم پایین ترتشریف ببرید آنجایی که می‌رودبه طرف شرکت تلفن یک صندوق چوبی است که این صندوق چوبی متعلق بیک یخ فروش است این بدبخت وقتی می‌بیند شلوغ شد ونظامی وتانک می‌آید وممکن است اغتشاش بشود فکرمی کند لابدکه اگر دربروداین صندوقش تمام سرمایه اش این یخهایی بوده که خریده بود ومی‌خواست بفروشدوممکن است اینهارا چپوکنندآنجاهم بماندکه....

نایب رئیس - آقای دکتر بقایی تامل بفرمایید اکثریت نیست (بعدازچند لحظه عده کافی شد) بفرمایید.

دکتر بقایی - فکرمی کند که اگرهم آنجابماند ممکن است نفله بشود می‌رودتوی صندوق یخ وآن تخته را می‌اندازد رویش این ماجراجوبوده می‌خواسته یخهارامنفجرکند ستوان فاطمی این موضوعی است که من با اطمینان کامل عرض می‌کنم برای اینکه بتواتررسیده ازآنجاردمی شود دست می‌اندازد این صندوق رابلندمی کند واین را توی همان صندوق می‌کشد حالاراجع باین ستوان فاطمی چکارکردند؟ حالابنده عرض می‌کنم که چکارکردند بعدازتمام این مکاتباتی که ماکردیم ومرتب نوشتیم وخواستیم ازتمام مقامات رئیس دادرسی ارتش درتاریخ ۲۱-۸ می‌نویسد البته نمی‌خواهم سرتان را دردبیاورم چون جریانش مثل همه جریانهای مملکت ماست فعلاجریان رسیدگی پرونده منتهی بایجاداختلاف درصلاحیت بین آقای بازپرس شعبه ۲۵ دادسرای تهران وشعبه ۳ بازپرسی اداره دادرسی ارتش شده که پرونده‌ها عینابرای رفع اختلاف بدیوان کشورارسال خواهدشد.

پس ازرفع اختلاف چنانچه دادگاههای نظامی صالح برای رسیدگی شناخته شدند بازپرس با اخذمدارک لازم ازمراجع دیگراقدامات قانونی وسریع نسبت به تعقیب متهمین بعمل خواهدآورد. البته وقتی هم که این نامه را ماشین می‌کردند این جریانش هم هفت هشت از این تیردوپنونهادارد جریان حالاهم که دیوان کشورمنحل شده بعدازتشکیل هم وقتی می‌آیند رسیدگی کنندیک جای دیگرش خراب می‌شود وبعدهم می‌افتدبجریان تا ۱۵ سال دیگرطول می‌کشد این خلاصه ایی بودازگزارش کمیته تحقیق اماراجع بسوالاتی که عرض کرده بودم دوسوال کرده‌ام یکی از جناب آقای وزیردادگستری که درخصوص تعقیب مسئولین ومسببین فاجعه سی‌ام تیر ماه و تعقیب جنایتکاران چه اقدامی ازطرف دادگستری بعمل آمده‌است یکی هم ازطرف وزارت دفاع ملی که بچه علت ستادارتش فرمانداری نظامی ودادرسی ارتش به بهانه‌های مختلف ازهمکاری باکمیته تحقیق خودداری کرده‌اند؟ این سوالات بنده ازچندلحاظ تقدیم شده یکی ازلحاظ اینکه بعنوان یک فردایرانی بنده وظیفه خودم می‌دانم که مسببین این فاجعه بمجازات برسند. یکی دیگر از لحاظ یک مسئولیتی که درمقابل مردم تهران پذیرفته وبی اندازه از این مسئولیت ناراحتی دارم باتقدیم معذرت از آقایان محترم ازاینکه باعث خستگیشان می‌شوم مجبورم چندکلمه یادآوری بکنم. در عصرسی ام تیرماه ساعت ۸ بعدازظهربنده بعدازانکه رفتم خدمت آقای دکتر مصدق ومراجعت کردم بحزب درآنجایک عده خیلی زیادی جمع شده بوندبطوریکه بعد گفتند علاوه درتمام خیابان اکباتان دو هزارجمعیت بود تا اوائل خیابان شاه آباد و تا حدود گل کاری میدان بهارستان جمعیت ایستاده بوداین جمعیت بیشتر کسانی بودند که در این نهضت شرکت کرده بودند و فداکاری کرده بودند و قربانی داده بودند بنده برای آنهاصحبت کردم البته یک جمعیتی بودبایک روحیه مخصوص درحال هیجان واشتعال جمعیتی بودکه هرعملی ممکن بودازش سربزند درصورتی که یک رهبری صحیح نداشته وبنده اطلاع داشتم که یک نقشه کمونیست‌های ایران بودکه این شب انقلاب کنند والبته با استفاده از هیجان و احساسات یک جمعیتی که بادست خالی وشکم گرسنه رفته جلوی تانک و مسلسل و سرنیزه کاملا این موضوع عملی بود می‌بایستی این جمعیت را بنده کاملا آرام کنم این وظیفه راداشتم برای این جمعیت صحبت کردم تعهدکردم درمقابل جمعیت همانطوریکه یک باردیگرهم درمجلس عرض کردم که چهارماه برای دولت مهلت قائل شدم که رسیدگی کند باینکار ومسببین را بمجازات برساند وگفتم بعدازچهارماه من دراختیارشماخواهم بودکه اگردولت کاری نکردهرجورصلاح دانستید این مسببین را بمجازات برسانید البته درآن موقعی که این تعهدرا می‌کردم هرفرضی را می‌کردم چون معلوم نبود فرداکه ۳۱ تیرماه بود چه اتفاق می‌افتد هرپیش بینی را بنده می‌کردم جزیک پیش بینی را پیش بینی اینکه حکیم الملک سرکاربیاید ساعدسرکاربیاید با آنهامبارزه کنیم تمام این پیش بینی هاراکرده بودم ولی با کمال تاسف هیچ پیش بینی نمی‌کردم که دولتی که وزرایش کسانی باشند که ما آنهارا آوردیم سرکاردستگاهش آنقدر خراب باشد که برای ماهمه اش درجریان است درست بکنند و متاسفانه تنهاچیزی که پیش بینی نکرده بودم واقع شدبنده از وزارت دادگستری وزارت دفاع ملی جواب کلیات نمی‌خواهم که بگویند بله تعقیب مسببین جنایت ۳۰ تیرماه موردخواست همه‌است ما اقدام می‌کنیم اقدامات مهم بعمل می‌آید می‌خواهیم ببینیم چکارکرده در این مدت جزاینکه بعداز۴ ماه می‌نویسند بین بازپرسی شماره ۲۵ و۳ اختلاف نظرحاصل شده‌است این مسخره‌است آقا این اختلاف نظررامی خواستندروز ۳۰ تیر حاصل بکنند ومردم را نکشند این مردم را کشته‌اند الان آنها یک عده شان نزدیک است ازخانه هایشان اخراج بشوندبرای اینکه کرایه خانه‌هاشان رانمی توانندبپردازند آقایان بنده نمی‌خواهم این جاروضه بخوانم وبگویم چه وضعیت رقت باری ماهرروز در این کمیته تحقیق داریم خواهش می‌کنم این آقای عطارچی که ازکارمندان صدیق مجلس است ازابتدای تشکیل شدن کمیته تحقیق باکمال فداکاری صرف وقت کرده صبح وظهروشب آنجازحمت کشیده واغلب آقایان ایشان را می‌شناسند از او بپرسید آنجا چه می‌کنند این بچه‌های یتیم می‌آینداین خانواده‌هایی که نان آورشان ازبین رفته می‌آیند وماجزاینکه خجالت بکشیم جزاینکه توی سرخودمان بزنیم وبماهم هی جواب بدهند درجریان است چاره‌ای نداریم این مسخره‌است من حاضرنخواهم بود یک چنین جوابهایی بمابدهند بچه مناسبت ماکه نوشتیم سرگرد صیرفی را بفرستید برای ادای توضیحات ونوشته‌ایم ازتهران خارج نشوندبچه علت ببهانه اینکه آذربایجان رفته‌است نفرستاندمابایدببینیم با این مسئولین کشتاراهواز چکار کرده‌اند فرمانده اهواز الان چکاره‌است؟ راست راست داردمی گرددفرماندارنظامی اهواز الان توی حبس است؟ بافرمانداران ژاندارمری چه کردید؟ اینها دارندراست راست می‌گردند ودائما اینهارامی‌فرستید به ماموریت آقایک دردهای ناگفتنی هست در این مملکت ومن حقیقتانمی دانم چه بایدبکنم بنده شخصا ازپشت این تریبون بملت ایران اعلام می‌کنم که من الان وظیفه خودم رانمی دانم در این جاچندموضوع است برای اینکه دولتی که آرزوی همه مابوده‌است وزحمت کشیدیم آوردیم سرکارواین دولتی که می‌بایستی انتظارتعقیب ازاوداشته باشیم عمل نکرده می‌دانم نه جناب آقای کاظمی نه جناب آقای دکتر مصدق ونه جناب آقای وزیردادگستری هیچکدام دستورعدم تعقیب صادرنکردندیعنی نگفته‌اند آنها را تعقیب نکنندولی خیال کردندملت ایران فاجعه سی‌ام تیررا فراموش می‌کند بنده تا آنجاکه وظیفه داشتم چهارماه ازمردم تهران مهلت خواستم برای اینکه دولت بتوانددریک محیط آرام وبدون تشنج تعقیب بکند

ولی متاسفم ازاینکه می‌بینم این چهار ماه سپری شد والان هم این گرفتاری برای بنده هست که این دولتی که خودمان پشتیبانش هستیم (نریمان - همان شهدا آوردنش) شهدا آوردند ولی دولت آن شهدا را فراموش کرد باینجهت بنده سوالات خودم را تکرارمی‌کنم که در خصوص تعقیب مسئولین ومسببین فاجعه سی‌ام تیرماه وتعقیب جنایتکاران چه اقدامی ازطرف دادگستری بعمل آمده‌است یک اقدام بنده می‌دانم بعمل آمده وآن بودکه قوام فراری بود قوام مثل هرجنایتکاردیگری توی سوراخها مخفی شد غیرازدستگاه دولتی ویک عده دیگری البته خیلی نمی‌دانستند قوام کجاست درآن مدت دستگیرش نکردند بعدآمدندکارهایی کردند البته پول هم خرج می‌شود برای اینکه این روزنامه بهرهویی راه نمی‌افتد آمدندکم کم شروع کردنداخباری راجع به باینکه قوام السلطنه حالش خراب است آقای قوام السلطنه درجایی که مخفی شده‌است نمی‌توانداشخاص رابشناسد منتشرکردند چندروزگذشت عکس اوراهم چاپ کردند که آقای قوام السلطنه می‌خواهدبرگرددبخانه اش دیدند خبرنشد بعدایشان برگشتندبه خانه شان ولی تمام این‌ها حقه بازی بودبدلیل همان عکس‌هایی که درروزنامه هاچاپ شده‌است درروزنامه‌ها می‌نویسندکه سه روزاست ازشناسایی افتاده‌است عکسش را که شب چاپ می‌کنند شمامی بینیدکه ریشش را همین امروزتراشیده آخرآدمی که سه روزاست آنقدرحالش بداست که نمی‌تواندکسی را بشناسد ریشش را نمی‌تراشد بعدمتوجه این قضیه شدند ودرعکس‌های اخیر ته ریش برای ایشان گذاشتند (خنده نمایندگان) وبنده ازهمین می‌ترسم که با همین تبلیغات که مابهش می‌خندیم فرداهم یک اجازه‌ای دولت بگیرند که آقای قوام السلطنه برای معالجه بروندبه اروپا بعدنمی دانم چه می‌شود آقایان برای اینکه آنچه تابحال ازعمل دستگاه دولتی دیدم اگریک همچوچیزی بشود برای بنده تعجب آورنخواهدبود راجع باجسادمفقودین دراینکه یکعده ایی کشته شده اندواجسادآنها بدست قوای انتظامی مخفی شده بنده هیچ تردیدی ندارم (صحیح است) وتمام کسانی که در این رسیدگی ها شریک بوده‌اند واین سوابق رادیده‌اند هیچ تردیدی ندارند واین دزدی نعش‌ها بوسیله قوای نظامی شده یابوسیله قوای شهربانی البته قوای حکومت قوام می‌بایستی اینکاررابکند ولی دولت آقای دکتر مصدق چرانعش اینهاراپیدانمی کند درهرصورت من منتظرهستم ببینم که وزارت دادگستری چه اقدامی کرده وزارت دفاع ملی بعنواین مختلف چرا آنطوری که لازم است باماهمکاری کند نکرده چرامسئولین این پرونده‌ها رابمامعرفی نکرده اندکه مابشناسیم کیست. وچرا این پرونده‌های تقلبی رابرای م افرستاده‌است وبنده این مطلب را از این لحاظ پافشاری می‌کنم که فردادیوان عالی کشورودادگستری برای همین پرونده‌ها حکم برائت صادرخواهندکرد وانوقت خواهیم دیدکه روز ۳۰ تیر هیچ اتفاقی نیفتاده ولی یک موضوعی راتذکرمی‌دهم مخصوصا خدمت جناب آقای دکتر ملک اسمعیلی این موضوع را تذکرمی‌دهم که طبق رایی که مجلس شورای ملی ایران داده قیام ۳۰ تیرراقیام ملی شناخته وکسانی که برخلاف این قیام عمل کرده‌اند این‌ها محکوم هستند وبا اینکه بگویند در جریان است کار تمام نخواهدشد واین یک موضوعی نیست که بنده ویکعده ازکسانی که در این جریان بودند ودراین روزها فجایعی راکه اتفاق افتاددیدند این جریان هارافراموش بکنیم البته فراموش نخواهیم کرد واجازه نخواهیم دادکه پرونده‌های مربوط به آن کم کم برودبه بایگانی ومثل خیلی چیزها که بایگانی شده مدتی دیگرفراموش شود (صحیح است - احسنت)

- بیانات آقای وکیل پور طبق ماده ۹۰ و جواب آقای وزیر دارایی

۱۱- بیانات آقای وکیل پور طبق ماده ۹۰ و جواب آقای وزیر دارایی

نایب رئیس - آقای وکیل پور طبق ماده ۹۰ مطلبی دارید بفرمایید.

وکیل پور - من خیلی بعید نمی‌دانم یک وزیری در خانه ملت به فرستاده ملت توهین کند برای اینکه اگر ما وکلایی بودیم که از حقوق خود دفاع می‌کردیم و حقوق خودمان را خوب اعمال می‌کردیم کار باین جا نمی کشید که یک وزیر دارایی بگوید من اهمیت نمی‌دهم که وکیلی قانع باشد یا نباشد اگر آنروزی که جنابعالی در پست وزارت امور خارجه چهل نفراز متقاعدین را که جمعی از آنها ازخویشان خودتان بودند بخدمت دعوت کردیدوبه پست‌هایی فرستادید آنروز بشما اعتراض می‌کردند یعنی همان کسانی که می‌گویدصدهزارنفرمستخدم دولت دردستگاههای دولت زیادی است بشما آنروزاعتراض می‌کردند امروزدیگرنمی گفتید وکیل راضی باشد یانباشد اهمیت ندارد اگربشما اعتراض می‌کردند که چرا در ظرف یکسال ونیم عزالدین کاظمی فرزند عزیزخودتان را در چند میسیون خارجی فرستادید وروزی ۳۰ دلار باو دادید آنوقت شما این حرف را نمی زدید شما دراین میسیون جامعه ملل باز آقای عزالدین کاظمی را ماموریت دادید و حتی شنیدم برای اینکه ایشان را ماموریت بدهند آنقدر بودجه این کاررا نگاهداشتید تا انتظام قانع شد (کاظمی - دروغ است آقا دروغ است) بالاخره رفته‌است و جزو این میسیون است من می‌خواهم عرض کنم اگر شما آنروزی که بدون اطلاع بدون اینکه درست بارقام کارمندان دولت توجه کنید می‌گفتید صد هزار نفر کارمند زیادی است و آنروزمی دانستید عمل شما نتیجه اش این است که مستخدمین دولت نگران و مضطرب و نومید بشوند آنروز بشما این اعتراض را می‌کردند امروز نمی آمدید بگویید که وکیل قانع بشود یا نشود اهمیت ندارد آقای کاظمی من سوال دیگری دارم آنروزی که شما وزیر مختار سوئد بودید بابت گردش‌هایی که در ایسلند و ممالک اسکاندیناوی و نروژ و فنلاند وغیره کردید وجوهی ثابت مطالبات واهی دریافت کرده‌اید واسنادش درروزنامه‌ها منتشرشد ومن این را از وزارت خارجه سوا ل کردم که روی چه مجوزی این را بشمادادند من می‌خواهم عرض کنم اگربرای یک وکیل برای یک فرستاده ملت که این صندلی‌ها را اشغال کرده قدر و قیمت قائل نیستید تقصیرشمانیست تقصیروکیل است که یک وزیری بیایدپشت تریبون مجلس وزیری که در حکومت دموکراسی و مطابق روح دموکراسی مخلوق این مجلس است بگوید آقا من بحرف نماینده اهمیت نمی‌دهم (کاظمی - من همچوحرف نزدم همچو عرضی نکردم سوء تفاهم شده)

نایب رئیس - اگرهمچوحرفی می‌زدند بنده خودم تذکرمی‌دادم بایشان

وکیل پور - این حرفی است که درحضورتمام مردم گفته (ناظرزاده - آقای وکیل پورکسی این حرف را نمی‌تواند بزند)(کریمی - اگرمن شنیده بودم اعتراض شدیدمی‌کردم) پس باید بیایند پشت این تریبون رسما بگویند همچو حرفی نزده‌اند این هم سوالی است از وزارت امور خارجه که تقدیم مقام ریاست می‌کنم.

نایب رئیس - آقای وزیر دارایی

وزیر دارایی - بنده خیلی متاسفم که آقای وکیل پور یک رسته مسائلی راجع به بنده اینجا اظهار داشتند که تمامش برخلاف واقع بود (وکیل پور - همه اش درست است) وهیچکدام اینهارانمی توانم اینجا جواب بدهم چون نه مطرح است ونه سوالی بوده‌است که جواب بدهم نه موضوعی هست که جواب بدهم تمام آنچه ایشان گفتند برخلاف واقع است بنده نه گردش کردم که درمقابلش پولی بگیرم و نه اعمال نفوذی کرده‌ام که پسرم را بکاری بگذارم اگرپسرمن یک عضووزارت خارجه است گناه او نیست که پسر من است (پارسا – بسیار عضوخوبی است) خود وزارت خارجه که عده ایی را به ماموریت فرستاده او را هم فرستاده‌است راجع به گردش که فرمودند من مامور دولت بودم درچندین مملکت مرکز کار من در استکهلم بوده البته برای انجام کارهای ماموریتم مسافرت می‌کردم به ممالک دیگر انتظار داشتید که خرج مسافرت رادولت ندهد بنده برای گردش به ایسلندنرفتم رفتم که روابط سیاسی ایران را برقرارکنم از این بیانات ایشان خیلی متاسفم بعلاوه ایشان توهین به بنده کردند که من می‌خواستم آنوقت تذکربدهم یکی اینکه گفتند وزارت دارایی برای ایجادتشنج اینکارهاراکرده این توهین نیست به یک وزیری؟ این توهین نیست به یک وزارتخانه‌ای که توهین کنند و بگویند برای اینکه به محتکرین فایده برسانند اینکارراکرده‌اند؟ نسبت به شخص بنده توهین نیست که آقایان می‌دانندکه چطورکارمی کنم وچه رویه‌ای دارم؟ بنده نگفتم اهمیت نمی‌دهم وبنده همچوحرف نزدم.

- جواب آقای معاون وزارت دادگستری بسوالات آقای دکتر بقایی

۱۲- جواب آقای معاون وزارت دادگستری بسوالات آقای دکتر بقایی

نایب رئیس - آقای معاون وزارت دادگستری

معاون وزارت دادگستری - عرض می‌شود بنده متوجه بودم که قبل از طرح سوالات آقای دکتر بقایی نبایدجواب بدهم بنده توجه دارم آقایان هم توجه دارندگویا آقایان تصورفرمودند که بنده می‌خواهم قبل ازاینکه سوال مطرح بشود جواب عرض کنم ولی چون جناب آقای نادعلی کریمی راجع بوقایع کرمانشاه ووقایع ۳۰ تیر سوالی فرموده بودند بنده خواستم توجه بدهم آقایان را که سه سوال راجع باین موضوع مطرح است (احسنت) یکی مربوط به وزارت دفاع ملی است که چرا همکاری نکرده‌اند باکمیته تحقیق سوال دوم راجع باین است که وزارت دادگستری راجع بتعقیب مسببین واقعه سی‌ام تیر تابحال چه اقدامی کرده‌است سوال سوم این است که راجع به واقعه ۳۰ تیر کرمانشاه چه اقدامی شده بنده خواستم عرض کنم اگرآقایان اجازه بفرمایند هر۳ را بنده دریک نوبت جواب عرض کنم ازطرف وزارت دفاع ملی که اجازه نفرمودند (صحیح است) وجناب آقای کریمی اظهارتمایل کردند که خودجناب آقای معاون وزارت دفاع ملی راجع بکرمانشاه این جواب را بدهند اینکه بنده مقدمه شروع کردم راجع باین دوسئوال عرضی بکنم نخواستم جواب آن دوسوال عرضی بکنم نخواستم جواب آن دوسئوال را قبل ازطرح سئوال جناب آقای دکتر بقایی اظهار کنم خواستم بطورمقدمه عرض کنم که اینها همه بهم ارتباط دارد و مقدمه عرایضی هم کرده باشم تابه کرمانشاه برسیم حالاهم اشکالی ندارد هرطورآقایان بفرمایند فقط نخواستم دو مرتبه وقت آقایان را بگیرم متاسفانه مقدماتی که بنده چیده بودم هدر رفت (شمس قنات آبادی - نه هدر نرفت ازبعدازمقدمه بفرمایید) بنده اینجا حضورآقایان نمایندگان محترم عرض کردم که دولت فعلی منتخب خود مردم هست وهرکس درهرمقامی هست چه دروزارت دفاع ملی وچه دردادگستری علاوه بر هر چیز یکفردایرانی است که مثل همه افراد مردم می‌خواهند بداندکه کی واقعه سی تیررا در این مملکت بوجودآورد و چرا مردمی که داد می‌کردند یا مرگ یا مصدق خون آنهاریخته شدبنده این مقدمه را عرض کردم عرض هم کردم که مجازات مسببین واقعه ۳۰ تیر را فقط یکدسته نمی‌خواهند بلکه مردم وآقایان نمایندگان ودولت همه می‌خواهند که واقعه ۳۰ تیرکشف بشودوببینندواقعاکی این بساط را راه انداخت اماتصدیق می‌فرماییدکه یک واقعه ایی که نظیرش درایران نبوده کشف مسببین آنهم آسان نیست آقایان توجه داریدکه ازدحام واختلاف عقاید وریختن مردم بهم وکشته شدن یکعده وزخمی شدن مثل یک واقعه کوچکی که یکنفردیگری را زخمی بکند کشفش آسان نیست بنده عرض کردم که پرونده‌های ۳۰ تیر همه دراختیار دادگستری است و از وزارت دفاع ملی دراثر آرائی که ازدیوان کشور صادرشده تمام آنهارافرستاده اندبوزارت دادگستری ودروزارت دفاع ملی الان پرونده‌ای موجودنیست بهمین جهت بنده ازآقایان خواهش کردم اگراجازه بدهندآنچه راکه وزارت دفاع ملی کرده که ضمناجواب سوال آقای دکتر بقایی است عرض کرده باشم که چطور آقایان گزارش داده‌اند وهمکاری خودشان را اظهارکرده‌اند بطوریکه گزارش کرده‌اند بعدازواقعه سی‌ام تیر ۱۳۳۱ اساس تشکیل پرونده واقعه سی‌ام تیر دردادسرای نظامی که الان وجودندارد بوده‌است یک نام ایست بشماره ۲۲۰ ازکمیته تحقیق بعنوان دادسرای نظامی (دکتر بقایی - معذرت می‌خواهم یک کلمه سوال دارم این دیوان کشور که منحل شد ودوباره تشکیل شدخواهندگفت که مربوط بدیوان کشور سابق بوده‌است) اجازه بفرماییدبنده هنوزعرایضم تمام نشده‌است مخصوصا شانزده برگ ازگزارشات واعلام جرمهای واصله بکمیته تحقیق راجهت رسیدگی ارسال کردند بدادسرای نظامی آنهاهم بموجب مدارکی که درپرونده‌است ۱۲۴۹ بکمیته تحقیق و همچنین طی شماره ۱۲۵۲ به هیئت بازرسی که وزارت دادگستری تعیین کرده بودبرای اینکار شرحی نوشته شدوبجناب آقای دکتر بقایی که ریاست کمیته تحقیق را دارندنامه نوشته شدکه اگراجازه بفرماییدبنده قرائت می‌کنم نوشته شده‌است عطف به نامه شماره ۲۲۰ صادره بفرمانداری سابق نظامی تهران اشعارمی‌دارد نظرباینکه باتوجه به مواد ۱۹۱ و۱۹۷ قانون دادرسی ارتش (که متاسفانه قانون است ومامجبوریم اجراکنیم) ورعایت ماده ۱۱۷ آئین دادرسی پرونده مربوط به واقعه ۳۰ تیرپس ازاعلان حکومت نظامی بدادستانی ارتش احاله وجهت رسیدگی بشعبه ۳ بازپرسی اداره دادرسی ارجاع گردیده متمنی است ازمدارکی که جهت تعقیب متخلفین درآن کمیته وجوددارد اصل یا رونوشت ارسال فرمایید که اقدام قانونی بعمل آیدضمنا بمنظورتسریع درامررسیدگی مقررفرمایید شاکیان ومطلعین وشهودی که به آن کمیته مراجعه می‌کنند بشعبه ۳ بازپرسی اداره دادرسی ارتش نیزهدایت شوند (نریمان - وپوستشان را بکنند) یعنی علاوه براینکه آنجا ازشان تحقیقاتی شده بموجب وظیفه بازپرسی ارتش هم ازآنهاسوالات بکنند وچنانچه آن کمیته هم احتیاجی به مدارک وسوابق موجوده دردادستانی ارتش داشته باشد اعلام فرمایندتاتشریک مساعی لازم بعمل آید این نامه‌ای است که تحت شماره ۲۲۰ بجناب آقای دکتر بقایی رئیس کمیته تحقیق ازدادستانی ارتش نوشته شده (نریمان - همان دادستانی که عقیده داردکم آدم کشته شده) حالا اجازه بفرمایید من عرایضم تمام بشود ازتاریخ صدوراین نامه کمیته تحقیق پاسخی نداده فقط طی نامه شماره ۴۷۸ که درتاریخ ۱۴-۶-۳۱ صادرشده اعاده اوراق ارسالی بفرمانداری نظامی را که بنده قبلا توضیح دادم طی شماره ۱۴۹۰ خواسته‌اند وآنجا برگردانده‌اند به کمیته تحقیق ازطرف کمیته تحقیق ضمنا تقاضاشده بودکه به لشکر ۱۰ وتیپ کرمانشاه ونیروی دریایی جنوب وفرمانداری نظامی آبادان دستوردهندکه مدارک موجوده مورداحتیاج کمیته‌های تحقیق رایعنی درآبادان وکرمانشاه وجنوب دراختیار کمیته تحقیق محلی بگذارند آنها تلگراف کردندبشماره ۱۶۴۲و۱۶۴۰و۱۶۴۱ سه تلگراف کرده‌اند ودستورداده‌اند وگفته‌اند بکمیته‌های تحقیق که شماچه کسی را معرفی می‌کنید بعدهم نامه‌ای نوشته اندبرای کمیته تحقیق تهران که آقا اشخاصی که خودشان را اعضای کمیته تحقیق محلی معرفی می‌کنند خواهش می‌کنیم این اشخاص را بوزارت دفاع ملی معرفی کنید که به آنهابگوییم اشخاص صلاحیتدار کی‌ها هستند و اگرکسانی بیجهت مراجعه می‌کنند به آن هاگوش ندهیم وزارت دفاع ملی بطوریکه گزارش داده ازانجام تقاضاهاوتشریک مساعی خودداری نکرده ومخصوصادادستان ارتش صریحاتقاضاکرده که مدارک وسندی که مورد احتیاج کمیته تحقیق است ازدادستان ارتش بخواهد(دراین موقع مجلس ازاکثریت افتادوپس ازچندلحظه مجددا اکثریت حاصل شد) عرض کردم که ازدادستانی ارتش تقاضاشده که هرمدارک وسابقه‌ای که مورداحتیاج کمیته‌است بخواهدواقعا مثل این که دادستانی ارتش همکاری راباینجارسانیده ونامه‌ای نوشته که درتحت شماره ۶۰۱ یک نفرنماینده ازکمیته تحقیق بشعبه ۳ بازپرسی ارتش اعزام دارید تاباکمک رئیس آن شعبه باهم تشریک مساعی کنندیعنی این نماینده رابط باشد بین کمیته تحقیق ودادستانی ارتش که مدارک را باکمک هم پیداکنند ولی هیچگونه اقدامی ازطرف کمیته تحقیق راجع باعزام نماینده بعمل نیامده ونماینده‌ای نفرستاده‌اند بنابراین بطوری که توجه دارید بنده خیال می‌کنم تا آنجاکه برای دادستانی ارتش مقدور بوده اقدام کرده منتهی چون در این جریانات همانطوریکه توجه فرمودید ازنظرعدم صلاحیت بنده هم باجنابعالی همدردم پرونده هاتشریفاتش طول کشیده که آیادرصلاحیت عدلیه بالاخره پرونده‌ها را فرستاده‌اند بوزارت دادگستری که برودبدیوان کشور یعنی درخلال این احوال نظامی‌ها گفته اندماصالحیم بازپرس عدلیه گفته خیرمن صالحم وبموجب قانون چاره‌ای مانداریم نمی‌توانند که باهم دعواکنند نمی‌توانندکه یکدیگررا بکشند قانون این ترتیب را معین کرده که اگردومقام قضایی مختلف باهم راجع بصلاحیت اختلاف پیداکردند دیوان کشور که مرجع بالاست بایدرسیدگی کند وبگویدکه کدام صالح هستند(نریمان - ازاختیارات استفاده کنید) اما اقداماتی که پس ازرسیدن پرونده‌ها بوزارت دادگستری شده اول تهران را بنده عرض می‌کنم راجع بتهران بعدازواقعه ۳۰ تیروتشکیل دولت جبهه ملی درتاریخ ۹-۷-۳۱ تحت شماره ۳۱۸۵بدادستان وقت تهران نمایندگی بازرس کل کشوراعطامی‌شود ودادستان علاوه برمقام دادستانیش که وظیفه داشته تعقیب کند بهش نمایندگی بازرسی کل کشوررا می‌دهند که هرجابخواهد تحقیق کند دونفرازبازپرس‌های دادسراهم مامور می‌شوندکه بروند تحقیقات کنند یکی ازبازپرس هارامی فرستند برای مطالعه وجمع آوری مدارک درارتش ودیگری را مامورمطالعه وجمع آوری مدارک می‌کنند درشهربانی. وپس ازتحقیق ازهمه مطلعین افسران فرمانداری نظامی رئیس کل شهربانی وتهیه صورت تمام مقتولین ومجروحین وتهیه صورت تمام افسران ومامورین روز واقعهوگزارش واقعه وتمام مدارکی که توانسته‌اند بدست بیاورند

البته نه خارج ازقدرت بشری بلکه هرقدرکه یک بازپرس می‌تواند انجام بدهد یک بازپرس عادی تمام اینهاراجمع آوری کرده وداده‌اند بوزارت دادگستری برای تعقیب مسببین واقعه سی‌ام تیر وماهم اینها رابناچارفرستادیم بدادسرای تهران که تعقیب کند شعبه ۲۵ بازپرسی مامورتعقیب شدوتمام مدارک موجودراکه برعلیه افسران بود البته افسران مامورروز ۳۰ تیروهمینطور مدارکی که برعلیه سرهنگ قربانی وستوان فاطمی که الان بازداشتند تمام این‌ها را جمع آوری کرده وازبازپرسی ارتش هم اسناد خواسته شد بازپرسی ارتش هم درآن موقع بماجواب دادکه برای تعقیب این افراد ماصالحیم بشما مربوط نیست پس ازمکاتباتی که بین هردوشده بودبازپرس بمانوشت که خیرمن صالحم وقرارهم صادرکردندو اختلاف شد یعنی هردومخالفت کردند بازپرس طهران گفت نخیرمن صالحمن هردوخودشان را صالح دانستند واقعه هم یک واقعه‌ای است عادی نیست وفوری نمی‌توان تصمیم گرفت ازهرقاضی دادگستری هم که بپرسیدکه آقادرصلاحیت کدام است می‌گویندبگذارید من مطالعه کنم ببینم که واقعا این درصلاحیت ارتش است یادادگستری برای حل اختلاف مافرستادیم بدیوان کشور ودرشعبه ۸ دیوان کشورمطرح شدخودجنابعالی هم توجه فرمودیدکه دیوان کشورهم منحل شد حالاهم دیوان کشورآمدیک رئیسه شعبه تازه‌ای تعیین کرد اولین چیزی که من بایشان گفتم این بودکه آقاخواهش می‌کنم که راجع باین حل اختلاف اول این پرونده را شروع کنید دیروزحتی بمن اطلاع دادندکه پرونده را داریم می‌خوانیم وپرونده هم قطوراست ویک ورق ودوورق نیست (دکتر بقایی - بله چهارسال طول می‌کشد) بنده بشماقول می‌دهم که هیچ طول نخواهدکشید بازپرسی تهران وظیفه اش الان چیست؟ هیچ وظیفه‌ای ندارد بازپرس دادسرای نظامی وظیفه اش چیست؟ هیچ وظیفه‌ای ندارد چرا؟ برای اینکه هیچکدام نمی‌دانندکه صالح است یا صالح نیست. (خلخالی - بالاخره معلوم خواهد شدکه درصلاحیت ملت است)

تقصیری متوجه هیچکدامشان نیست برای اینکه دیوان کشوربایدبگویدکه کدامشان صلاحیت دارند بازپرس مامعهذا ساکت نیست من باوگفتم فرض کنیم که دیوان کشورگفت که توصالح نیستی توازنظروظیفه انسانی ویک فردایرانی مدارک راجمع کن اگر گفتند دادسرای نظامی صالح است اینهارامی‌فرستیم آنجا اگرگفتند دادسرای تهران صالح است که یک کاری جلوانداخته‌ای وهمین کارراکرده متاسفانه یک مانعی پیش می‌آید اینجا که بنده نمی‌توانم تمام جزئیات را درحضورآقایان عرض کنم وآن ماده ۱۴۴ آئین دادرسی کیفری است که منع می‌کند مستنطق را یاباصطلاح امروزه بازپرس راکه جریان تحقیقات راعلنی کند می‌گوید استنطاق درهرموقع غیرعلنی است بنده اگرعلنی کنم بلافاصله محکمه انتظامی بنده را معلق می‌کند می‌گوید آقامگرتوماده ۱۴۴ را نخوانده بودی وصلاحیت قضاوت نداری برای چه؟ استنطاق وبازپرسی بمنظور کشف متهمین است وبیم تبانی اگربرود بایدمطالب را گفت که اشخاص بروندواثرات جرم را محوکنندبهم بگویند آقافرارکن مرا گرفته‌اند فرداتوراهم خواهندگرفت مانمی توانیم این مسائل را درمقابل مجلس افشاء کنیم ودرروزنامه‌ها بنویسیم ومردم وتمام جنایتکاران با افشای یک مطالبی که مخصوص تعقیب متهمی است فرارکند نقض عرض می‌شود (ناظرزاده - حالا هم یک کمی متوجه شدند) چه چیزرامتوجه شدند (دکتر بقایی - حالابنده هم قابل تعقیب هستم چون می‌گویم صیرفی را فرستادندآذربایجان) خیرمنظورم این نبودمنظورم دلایل وعملیاتی بودکه دادگستری برای تعقیب متهمین که شناخته نشده‌اند دردست دارد صیرفی وقربانی وفاطمی شناخته شده‌اند تحت تعقیب هم هستند دلایل را هم همه کس می‌داند منظوربنده متهمی بودکه هنوز ما دستگیرنکرده‌ایم دوتادلیل داریم ولی کافی نیست یک دلیل دیگر را پیش می‌کردیم ده دفعه می‌رویم بیست دفعه می‌رویم پیدانمی‌کنیم نمی‌توانیم بگوییم ماسه تادلیل داریم برای حسن ومی‌خواهیم دستگیرش کنیم تاگفتیم خوب فرارمی کند مخفی می‌شودکما اینکه گاهی بازپرس‌ها قدری بی احتیاطی می‌کنند بمتهم می‌گوید آقافلان کس هم مثل اینکه آنروز باتوبود می‌گویدنه نبود واقعاهم نبود ولی همین تفوه بازپرس باعث می‌شود که برود به آن محل بگوید آقا اسم توراهم بازپرس بردوتواگرمی‌توانی فرارکن این واقعا بی احتیاطی است چه بی احتیاطی از این بالاتر که بنده بیایم اینجا تمام جریانات را بگویم که ما ۱۵۳ دلیل برعلیه ۲۷۲ نفرپیدا کرده‌ایم آنهادرمی‌روندنه اینکه مادلایلی جمع آوری نکرده‌ایم ولی آنچه که الان بمیان است بنده عرض می‌کنم ولی باقی را بنده نمی‌توانم اینجا عرض کنم قانون مرامنع کرده ومن هم بخودم اجازه نمی‌دهم که دریک واقعه‌ای مثل واقعه سی تیر که عرض کردم مردم نمایندگان دولت چه درموقع تصدی وبموجب وظیفه چه ازنظریک فردایرانی وقتی بخانه شان می‌روند می‌خواهندبفهمندکی اینکارها را کرده من نمی‌توانم اینجا بگویم که آنهافرارکنند ونقض غرض بشد ومانمی‌توانیم هیچکس را تادرمرحله بازپرسی است دستگیرکنیم البته بعدازاینکه دلایل جمع آوری شد بمحکمه آمد علی الاصول محکمه علنی است وتمام مردم می‌توانند در محکمه حاضر شوندمسببین را هم دستگیر می‌کنندالبته بنده تصدیق می‌کنم جناب آقای دکتر بقایی این جریان طول کشیده اماچرا طول کشید برای اینکه رفت بدیوان کشور دیوان کشور هم باید صلاحیت را تشخیص بدهدوقتی تشخیص دادالبته ما دو مرتبه دنبال کارمان را می‌گیریم ولی ساکت ننشستیم الان هم دلایل را داریم جمع آوری می‌کنیم آقایک چیزی پیش آمد وآن این است که بازپرس در این اثنا شرحی به شماره ۱۰۶۷ به کمیته تحقیق نوشت وتقاضاکردکه اگرسوابق ومدرکی در کمیته تحقیق موجوداست برای تشکیل دلایل و مدارک بفرستیدکمیته تحقیق به تصوراینکه تابحال اصلاکاری دردادگستری نشده نامه‌ای نوشت واظهارتاسف کرداینکه شماچراتابحال دوسیه تشکیل ندادیدراجع باین کاروحال آنکه بازپرس منظورش این نبود منظور بازپرس این بودکه من وظیفه‌ام این است ازهرجا وهرمقام هراداره وهرمحلی که گمان ببرم دلایلی است بایدبموجب قانون ووظیفه‌ام بروم وتحقیق کنم واین نامه را نوشت آقایان خیال کردند که واقعا اصلاپرونده‌ای نیست اظهارتاسف کردندحتی خیلی شدیدآن نامه هم خیلی شدیداست رونوشتش هم اینجا هست وبازپرس آمدوگفت خوب من آقاچه کنم گفتم هیچ آنهاخیال کرده اندکه شماهیچ کاری نکرده‌اید واگردوری نکرده بودید باید توبیخ می‌شدیدوملامت می‌شدید ولی آنهاکه اطلاع نداشتندکه شمابرای تکمیل آن دلایل را خواسته‌اید بنده خیال می‌کنم که هیچ قصوری ازطرف وزارت دادگستری نسبت به تعقیب وقایع طهران نشده چرا؟ برای اینکه در قانون هیچ گفته نشده کسانی که تحت تعقیب هستندبایدتوقیف بشوند کجای قانون نوشته شده که متهم باید توقیف باشدمامی‌گوییم متهم نمی‌گوییم مجرم اگرثابت شدکه این آدم اینکارراکرده بموجب حکم محکمه بزندان خواهدرفت متهم را فقط وفقط بازپرس حق داردکه از آن تامین بخواهد(شمس قنات آبادی - پس درزندان را باز کنید خیلی اشخاص هستندبصرف اتهام درزندان هستند بروندبیرون) همین کارراهم کردیم ما ۳۵۰ نفرکسانی که بواسطه ندادن تامین درزندان بودندمادیروزآنها را مرخص کردیم اسامیشان هم هست (قنات آبادی - ۳۵۰۰ نفردیگر هم هست) تامین یعنی اطمینانی که دادگستری بایدداشته باشد که هروقت این اشخاص را خواسته بیایند بدادگستری.

ما نمی‌توانیم اشخاصی را قبل ازاینکه محکمه بگوید توقیف کنیم آزادی را نمی‌شود از کسی سلب کرد خدانکند که اختیاربدهید به بازپرس که تاهرکس گفت سی تومان این آقا ازجیب من دراورده بکنندش بزندان (دکتر بقایی - قانون امنیت اجتماعی همین است) اگرمابعضی‌ها راتوقیف می‌کنیم آقایان متوجه باشندبرای این است که تامین نمی‌توانندبدهند یاخانه ندارند محل معینی ندارند اطمینان نداریم که این ادم درموقعی که احضارش می‌کنیم بیایدازاین جهت تامین سنگین می‌گیریم ویاهمانطوریکه انتظار جناب آقای دکتر بقایی است اگریکجانی بالفطره‌است و واقعا آدم کشی هست نبایدآزادباشد اوراتوقیف می‌کنیم مثلاسرهنگ نادریان رئیس درژبان اصفهان که بنده خودم هم رفتم اصفهان وقایع اصفهان پس ازاعلام جرم بدادسرای آنجا وفرستادن آن بشعبه بازپرسی اول کاری که بازپرس کرد قرار بازداشت سرهنگ نادریان فرمانده دژبان اصفهان راصادرکرد چرا؟ برای اینکه سرهنگ نادریان را شهادت دادندکه شخصا دیده اندکه آدم کشته اما اگر۱۵ نفر ریختند سریکنفروآن مرد مرد این را ما اتهام قتل دراصطلاح قانون می‌گوییم منازعه منجربه قتل می‌گوییم مانمی توانیم اینهاهمه شان را بازداشت کنیم چرایک وقت می‌توانیم بازداشت کنیم اگرلامکان باشندواطمینان نداشته باشیم که آنهامی آیندالبته بازداشت خواهیم کرد ولی درمورد قتل بازپرس ازنظراهمیت جرم متهم را توقیف می‌کند همانکاری که بازپرس شعبه ۱۵ اصفهان کردوسرهنگ نادریان را توقیف کردولی این مانع از این نشدکه فقط بازپرس شعبه ۵ اصفهان اکتفاکند به سرهنگ نادریان بیست نفر دیگر را ازشان تامین گرفتند تامینهای بسیارسنگین والان هم تحت تعقیبند وبدون اجازه مستنطق حق خروج ازحوزه قضایی ندارندواگربروند آنهاراتوقیف خواهندکرد بعدهم که نادریان را دستگیرکردند آنوقت هیئت بازرسی که ازطرف وزارت خانه‌های دادگستری و کشور و دفاع ملی برای واقعه اصفهان رفتند به اصفهان درذیل گزارش خودشان اینطورمصلحت دیدندیعنی آن سه نماینده که از سه وزارت خانه رفت نوشتند ماصلاح می‌دانیم که رسیدگی این پرونده اصفهان بیایدبه تهران یعنی احاله بشود به طهران بازمتاسفانه جناب آقای دکتر بقایی خواهندفرمودکه بازتشریفات برای احاله بموجب قانون یعنی قانون آئین دادرسی کیفری هروقت شمابخواهیددوسیه‌ای راکه محل وقوع جرم است بمحل دیگری بشوید بایداحاله کنند احاله باکیست؟ با دیوان کشور دوسیه رفت بدیوان کشور که اجازه بدهند وقایع سی‌ام تیر اصفهان بیایدبطهران رسیدگی شوداین اجازه راهم دادندوبنابراین دوسیه‌ای که مربوط بوقایع سی‌ام تیراصفهان است احاله شده به طهران آنراهم دادیم به شعبه ۵ یعنی آن وقایع سی‌ام تیراصفهان بموجب رای احاله دیوان کشور درتهران رسیدگی می‌شودحالا وقایع سی‌ام تیراصفهان هم بهمین جاخاتمه پیدانکرده‌است بین بازپرس آنجاوبازپرس نظامی همانطورکه عرض کردم این فکر ازهمه جا ایجادشد اختلاف در صلاحیت شد برای تشخیص صلاحیت بازفته‌است بدیوان کشور که آقابازپرسی ارتش درتهران صلاحیت رسیدگی دارد یا بازپرس دادسرای تهران دوتاپرونده دردوتای شعبه دیوان کشور که بایدبگویند که بازپرس صلاحیت دارد وضمنا بطورتوضیح اضافه می‌کنم که ازرئیس شهربانی تحقیقاتی شد مدتی درزندان بودوطبیب قانونی نوشت این دارد می‌میرد ازش تامین سخت گرفتندکه برودخودش را معالجه کند وبرگرددبه زندان افسران دیگرراهم تمام تحت تعقیب قرارداده‌اند همانطورکه خدمتتان عرض کردم وبازهم تعجب کردید وبه مسخره گرفتید متهم است امانه به قتل عرض کردم سرهنگ نادریان را کسی نمی‌تواندآزادبکند چون متهم بقتل است ودیده اندکه آدم کشته ولی دیگران را گفته‌اند تحریک کرده‌اند وادارکرده‌اند وتحریک کرده‌اند دستورداده‌اند (دکتر بقایی - اهواز را چکارکردید؟) اجازه بفرمایید اگرجنابعالی صبروحوصله داشته باشید وبه بنده اجازه بدهید بنده تاباهواز رابرای شماعرض خواهم کرد اینکه بنده عجله کردم دراول وقت نامه‌ای هم خدمت مقام ریاست عرض کردم که بنده کاردارم اگراجازه بفرمایید که اول سوال راجع باین موضوع مطرح شودوقتی ایشان به بنده اجازه دادند بنده می‌خواستم مقدمتا طهران واصفهان را عرض کنم که رابطه کامل با کرمانشاه داردیعنی تمام این مقدمات برای این بودکه بنده عرض کنم کرمانشاه هم گرفتار همین سرنوشت شده یعنی چه؟ یعنی پس ازاعلام جرم بدادسرای محل وارجاع به شعبه ۴ بازپرسی فرمانده دژبان وچندنفرازافسرانشان بازداشت شدندکه الان هم چندافسرویک درجه دار درتوقیف هستند وآنهم برای همان است که عرض کردم اتهام اینهاگویاقتل است وگویا شخصا مرتکب شده‌اند بازپرسی کرمانشاه اصرارکردکه من صالحم وبازپرسی لشگر آنجا گفت خیرمن صالحمن مجبور شدند دوسیه را هم بفرستند بدیوان کشوربرای حل اختلاف ممکن است که آقابفرمایندخوب دیوان کشور یکی از آنهارامی‌گفت از موارد دیگر هم همانطور عمل می‌کردند متاسفانه قانون این را هم اجازه نمی‌دهد در هر مورد که اختلاف شدبایددیوان کشور اظهارنظربکند چون ممکن است واقعه کرمانشاه یک خصوصیتی داشته باشد که واقعه اصفهان این خصوصیت را نداشته باشدودرصلاحیت ارتش باشدولی این دفعه دیوان کشور جنبید یعنی پرونده اختلاف درصلاحیت بازپرسی کرمانشاه وبازپرس نظامی کرمانشاه حل شدوعقیده داده‌اند باینکه رسیدگی درصلاحیت دادگستری است حالاکه درصلاحیت دادگستری کرمانشاه شد یک موضوع تازه پیش می‌آید که بایدآنهم مثل سایر دوسیه‌ها احاله بشود بطهران و احاله طهران هم همان طور که حضور جنابعالی عرض کردم اجازه می‌خواهد حالا باید برود به تمیز برای اینکه بالنتیجه تمام دوسیه‌های وقایع سی‌ام تیربیایدبطهران (کریمی – آقا چرا متهمین را آوردند؟) الان خدمت جنابعالی عرض می‌کنم اما واقعه شب سی‌ام تیر شهرستان اهواز بطوریکه ازآنجابماخبردادند پس ازاستعفای آقای احمدقوام که مردم اهوازازبرای ابرازاحساسات آمده بودند توی خیابانها درخیابان جمع شده بودند برای متفرق ساختن آنهاتانک آورده بودند به خیابان وبراثرتصادف با تانک یکعده‌ای کشته شده‌اند درهمان موقع یعنی روز بعداول وقت که حتی ذکرکرده‌اند ساعت ۷ یکساعت قبل از وقت کار از طرف دادرسی محل قضیه تعقیب می‌شود وبازپرس شعبه اول اهوازراننده تانک را اول کاری که می‌کند توقیف می‌کند برای اینکه بفهمد که راننده تانک بی احتیاطی کرده یا واقعا دستورگرفته فرمانده تانک راهم توقیف می‌کنند هر دو را هم زندانی می‌کنندو بازپرس آنجا اخیرانوشته‌است یعنی تلگراف کرده‌است که ما مسببین دیگری پیداکرده‌ایم که شرح آن را بانامه وبا رمز خواهم گفت وبازبرای اینکه عرض کردم نمی‌شود اینجور چیزها را افشا کرد بطوریکه آقا ملاحظه می‌فرمایید دادگستری با کمال جدیت وبا اینکه اختلاف در صلاحیت شده وهنوزمعلوم نیست که دیوان کشور بگوید دادگستری تو صالحی ماداریم دلایل را جمع می‌کنیم وبدون اینکه وقفه‌ای درکاررسیدگی مسببین واقعه سی‌ام تیرپیش آیدهمانطور که در مقدمه عرض کردم آمال فرد فرد ایرانی هاست واینهایی در وزارتخانه‌های دادگستری ودفاع ملی نشسته‌اند اول ایرانی هستندبعدقاضی وبعدافسروزارت دفاع ملی این هاواقعه تیرراواقعا خودی دانسته اندوکاملا تعقیب کرده‌اند آنچه متهم بقتل بوده بازداشت کرده‌اند آنچه متهم بوده بموجب قانون تامین گرفته‌اند وجدیت هم شده بطوریکه شنیدید وشرحش را عرض کردم که پرونده یکجا در مرکز رسیدگی شود از نظر اینکه حفظ انتظام وبرای حفظ بی غرضی پرونده‌ها همه بیاید درمرکز ونظارت بیشتری درمرکزقطعاخواهدشد واینهم یکی از اقدمات مفید بنظراینجانب بوده ممکن است بعضی‌ها عقیده داشته باشند مثل جناب آقای کریمی می‌فرمودندکه درخارج بهتربود که درکرمانشاه رسیدگی شودبنده عرض می‌کنم خیربرای اینکه نظارت اینجا شدیدتراست ومتهمین را اینجا بهتر می‌شود تعقیب کرد همانطورهم که عرض کردم افشای جزئیات وتفصیلات اقدامات بازپرس وریزه کاریها رابنده نیم توانم بموجب ماده ۱۴۴ اینجا ذکرکنم البته پس از تکمیل تحقیقات هم خواهندفهمید روزی که رسیدگی می‌شود ومحاکمه خواهند شد بعرایض بنده خواهید رسید که وزارت دادگستری کارخودش را کرده ومسببین را دستگیر کرده ومجازات هم خواهدکرد.

نایب رئیس - آقای دکتر بقایی توضیحی دارید بفرمایید اما مختصر

دکتر بقایی - عرض کنم دربین بیانات بسیارشیوایی که آقای دکتر ملک اسماعیلی که جای احسنت فراوان داشت درضمن این که بیانات ایشان را می‌شنیدم متوجه یک نکته شدم آن نکته این است که دولت باملت دوتا زبان مختلف حرف می‌زنند آن حکایتی که اشاره کردم مجبورم که تعریف کنم می‌گویند که یک دهاتی آمد که پولش را بگیرد بار فروش گفت هفتاد تن هیزم دادی بگیرد ۵۰ من یک من دو ریال قیمتش است من فروختم دو قران پولش می‌شود ده تومان حالا بگیر هشت تومان ناهار خوردی سه تا تخم مرغ داشتی دانه‌ای پانزده شاهی این رابگیراین پنجهزار و دهشاهی چطور چطور برایش حساب کرد و گفت دیگر طلبی از هم نداریم این بیچاره آمده بود یک ناهار خورده بود و چند تا چایی هفتاد من هیزم داد و برایش حساب پاک کرد این دهاتی گفت تمام این حسابهایی که توکردی درست است ولی هیچ کف دست من نیست ماهم می‌بینیم که بابت این سی‌ام تیر از این فرمایشات شما هیچ چیزکف دست ملت ایران نیست بنده فکرمی‌کنم که چهل سال دیگرکه انشاء الله آنوقت خودجنابعالی نخست وزیر باشید راجع بجریان سی‌ام تیر ۱۳۳۱ که ازتان سوال بکنندعینا همین حرفهایی را می‌توانید بزنید بازپرس اختلاف صلاحیت اختلاف سلیقه پیداشده احاله به آنجا رجوع شده اینجا انطورکردند بعد حالا بعد از این هم داستان دارد یکی را می‌فرستند بیک شعبه‌ای ویکی را بشعبه دیگری یک شعبه چیزی خواهدگفت وشعبه دیگرچیزدیگری ویک اختلاف دیگری است بعدیک انحلال دیگر دادگستری پیش می‌آید ولی آقایان درجریان سی‌ام تیر این حرف‌ها را ملت ایران نمی‌شنود ملت ایران به آقای دکتر مصدق تمام اختیارات را داده بنده آدمی نیستم که هیچوقت بیایم درد بگویم دوایش را نگویم می‌بایستی همان روز اولی که آقای دکتر مصدق اختیارات را گرفتند می‌نشستند وزرایشان را جمع می‌کردند و بگویند مجلس شورای ملی قیام سی‌ام تیر را یک نهضت ملی شناخت کسانی که در مقابل مردم ایستادگی کردند مخالف ملت بوده‌اند مجلس شورای ملی قوام السلطنه را مفسد فی‌الارض شناخته مفسدفی الارض هم مطابق شرع ما مهدورالدم است یعنی اگر کسی همین الان بروداین آدم بی همه چیز را بکشد هیچ گناهی شرعا ندارد این شخص مفسدفی الارض است اگرنمی دانید بدانید می‌بایست بگویندآقایان آقایان وزرا مادارای تمام اختیارات هستیم تمام اختیارات را بما داده‌اند همانطورکه برای کشتن این اشخاص آنجا اختلاف سلیقه پیدانشد دعوای صلاحیت پیدانشد سرهنگ قربانی وفاطمی اختلاف نداشتندکه من باتفنگ بکشم یا با پارابلوم هیچ این حرفها رانداشت آقایان نمایندگان شما توی این مجلس بودید این صدای تیراندازی را می‌شنیدید این اشخاص را که کشته شدند شما چند نفرشان را می‌شناختید این خونهایی که ریخته شده کدام شماست که ندیده‌اید آقا این مزخرفات چیست که می‌آینداینجا می‌گویند؟ بریزید دور این حرفهارا شما اختیار دارید همه کارمی توانید بکنید چرابا این چیزها می‌بندیددست وپای خودتان را چه چیزی مانع بودکه بنشینید مطالعه بکنید پنج تا ماده نظیرهمان موادقانون امنیت اجتماعی که برای زدن وکشتن مردم درست کردید بجای او۵ تاماده درست کنید که اینهارادرست تعقیب کنیدبفوریت تعقیب کنید کی این جریانات را نمی‌داند تانک دوانیده‌اند

دراهواز روی مردم اینها رفته‌اند حالا هیئت رفته‌است شوفر تانک را آورده‌است و دهانش را بوکرده که آیا مست بوده یا نبوده این حرفها مزخرف است آقاملت دیگرحوصله شنیدن این حرفهاراندارد بترسیدازآنروزی که این ملت دادگستری و این قوانین شماهاراسرهمه ماهاخراب کند این حرفها چیست؟ بعد از پنج ماه این گفته درصلاحیت من است آن گفته درصلاحیت من نیست رفته بدیوان کشور دیوان کشورمنحل شده حالادوباره درست شده بعدبمحکمه انتظامی بایدبرود استنطاق محرمانه‌است چیست که مانمی‌دانیم مگرما این مسئولین رانمی شناسیم وقتی که مجلس شورای ملی رای دادکه قوام مفسد فی الارض است دیگر شما دنبال چه می‌گردید چی را می‌خواهید ثابت کنید مگرقوام مسئول این مملکت نبود اینهابازی است مسخره بازی است مردکه رانشانده اندتوی خانه اش روزنامه هم عکسش را چاپ می‌کند پسرش را هم می‌گذارندپهلویش پدرش را داردمی بوسد که مردم رقت کنندمگربا این حرفهامردم فراموش می‌کنند واقعه سی‌ام تیر را بیاییدکمیته تحقیق ببینید چه خبراست این حرفها را دولت از ملت نمی‌پذیرد که درجریان است ایراد بصلاحیت مواد ۱۴۷ و ۱۴۴ پس از ۴ و ۵ ماه بیایید این حرفها را بزنید

این مواد را چرا در سی ام تیر اجرا نکردید ملت ایران می‌خواهد که مقرراتی که لازم است شماوضع کنید شماهر چیز را که آوردید بمجلس مجلس بهتان رای داده شما اختیار دارید که هرجورقانون می‌خواهید وضع کنید کی جلویتان را گرفته‌است؟ ماهیچ حاضرنیستیم که این مزخرفات را بشنویم تکرارمی کنم مرخرفات را درجریان صلاحیت اینطورشده‌است ملت ایران این شهدا رانمی‌تواند فراموش کند واین حرفها هم اورا اقناع نخواهدکرد برای اینکه اگربخواهداین حرف‌ها را گوش کند چهل سال دیگر هم این جریان ادامه خواهد داشت همینطور در صلاحیت اختلاف نظر خواهدشد بدیوان کشور خواهدرفت ازاینجا باصفهان از آنجا به کرمانشاه ازآنجاباهواز ولی بدانیدکه ملت ایران اینهارانمی پذیرد وشما اگر حقیقتا قصدی ندارید برای نمک نشناسی از این ملتی که خون خودش را ریخت وشما را سرکار آورد برویدیک فکری بکنید ۴ تاماده درست کنید همه این چیزهارادرست کنید مسببین که معلومند مجرمین که معلومندچرا بازی می‌کنید آقا؟ متهم اگر بشنود فلان می‌کند آنهایی که بایدبشنوند شنیده‌اند بنده دراینجایی که قراردارم خیلی جریانات را می‌دانم این کمیته تحقیق چشم من را بخیلی از جریانات بازکرد می‌دانم چه دست وپاهایی شدچه اقداماتی شدچه جورخواستند اشخاصی را تبرئه کنند تمام اینهارامی‌دانم ولی ازلحاظ اینکه پشتیبان این دولت هستم هنوز نمی‌توانم بخودم اجازه بدهم که اینمطالب را پشت این تریبون بگویم این آخرین دفعه‌ای است که پشت این تریبون بنده اتمام حجت می‌کنم می‌دانید که بنده اتمام حجت می‌کنم می‌دانید که بنده اول اتمام حجت می‌کنم بعد می‌گویم این آخرین دفعه‌ای است که بنده اینجا اتمام حجت می‌کنم وخیلی متاسف هستم از قولی که عصر سی ام تیر بمردم دادم ومانع شدم ازاینکه مردم بروند خودشان انقام خودشان را بگیرند کسانی که درطهران بودندمی‌دانند کسانی هم که درطهران نبودند می‌توانند تحقیق کنند در سی ام تیر ماه درآن شب اگرمن این قول رانداده بودم که این قضیه تعقیب خواهدشد واگرمن مردم را آرام نکرده بودم آن شب انقلابی می‌شد (خلخالی - مربوط به یک فردنیست کلی است) صحبت فرد نیست مردم که آمدندجلوی حزب زحمتکشان من بهشان قول دادم (اخگر - همه قول دادیم) آقایان هم قول دادند صحیح است ولی بنده مهلت ۴ ماه را از مردم خواستم

(دراین موقع یکی از تماشاچیان با صدای بلند گریه کرد و توی سرش زد)

دکتر بقایی (خطاب به تماشاچی)- شما هیچ چیز نگویید چون شما را بعنوان ماده ۲ امنیت اجتماعی می‌گیرند این پیرمرد کسی است که جوانش را از دست داده‌است آنوقت برای او در جریان است ایفاد می‌گردد تحویل می‌دهند اینها را مردم نمی‌توانند بشنوند شما باید جواب این موضوع را بدهید که با داشتن تمام اختیارات لازمه و باداشتن یک مجلسی که هر قانونی که بیاورید فوری تصویب می‌کند و بدستتان می‌دهد چه کرده‌اید شما باید یک طرحی می‌آوردید که این تعقیب فوری بشود آقای دکتر ملک اسمعیلی با این بلاغت والگانس که شما بخرج دادید شمامی‌دانید که این جواب؟ جواب ملت ایران نیست این جوابها از حیث قانون صحیح نیست ولی عین جواب آن بار فروش است به آن بدبخت دهاتی با این جوابها خودتان می‌دانید وایمان دارید که با این طرز ورویه‌ای که پیش گرفته شده یکنفرازاینها محکوم نخواهدشد من سوال می‌کنم همین فاطمی که آدم را توی صندوق یخ کشته‌است درجنگ بوده که او را کشته رفته سرصندوق را بازکرده زده کشته آیا شما می‌توانید بگویید شما فکر می‌کنید با این تعصبات این فاطمی بیش از دوسال حبس می‌شود نمی‌توانید بگویید وجدانا می‌دانید که ممکن نیست این محکوم باعدام شود یک عده‌ای فرارکرده‌اند و در رفته‌اند ولی من می‌گویم

آقایان وزرا ملت ایران از همه شما خواهد پرسید و بهمه شما خواهدگفت که من کشته دادم من تمام اختیارات را بشما دادم مجلسی که انتخاب کرده بودم هر قانونی که آوردید تصویب کرد چرا یک مقرراتی نیاوردید که تسریع شود در اینکار چرا بعد از اینکه چهار ماه طول دادید حالا تازه با این وضعی که ایشان نشان دادند این طرحی که گفتند این جریانها بیست سال دیگرطول خواهد کشید هی اختلاف صلاحیت هی احاله ما می‌دانیم دادگستری این چیزها را دارد ولی این قربانیان سی‌ام تیر را مردمی که کشته شده‌اند ملت فراموش نخواهدکرد و انتقام آنها را خواهد کشید اگر در این جریان شماوظیفه خودتان را انجام دادید ماممنونتان خواهیم بود اگر انجام ندادید شماها تمامتان در ردیف قوام السلطنه و سرهنگ قربانی و ستوان فاطمی خواهید بود و قوام را مجلس شورای ملی مفسدفی الارض رای داده و مجرم شناخته‌است اینها حرف است صحبت می‌کنید که می‌برند می‌گیرند فلان می‌کنند ضمنا من یک شهادتی هم باید بدهم عرض کنم موقعی که ما رفته بودیم در لاهه یک سند از اسنادی که می‌بایستی در آنجا مطرح شود از این سند یک ترجمه فرانسه لازم بود ترجمه‌ای که از طرف مقامات رسمی فرانسه گواهی شده باشد بنده از طرف جناب آقای دکتر مصدق ماموریت پیداکردم که بروم پاریس و این سند را تهیه کنم و برگردم بلاهه وقتی رفتم پاریس یک جریانی پیش آمد که بنده لازم بود از ایشان سوال کنم برای این سوال ساعت ۷ بعد از ظهر که هواهم خیلی خوب بود با یکی از دوستان عزیزم رفتم بسفارت ایران در پاریس که با استفاده از تلفن سفارت ایران از آنجا تلفن کنم در آن ساعت که رفتم آنجا دیدم که یکی از اطاقهای سفارت روشن است تحقیق کردم گفتندکه این جوانی است به اسم عزالدین کاظمی پسر جناب آقای کاظمی من خیلی خوشوقت شدم که یک جوانی در پاریس ساعت ۷ موقع تفریح مشغول انجام وظیفه‌است مشغول خدمت است و از آنجا کاغذی به جناب آقای کاظمی نوشتم و بایشان تبریک گفتم از داشتن همچو پسری باینجهت خیلی از این که دوست عزیزم جناب آقای وکیل پور راجع به آقای عزالدین کاظمی گفتند متاثر شدم ولی آنچه که راجع به الغای جیره بندی بود بنده خودم یکی از معترضین باین کاربودم ویک مقاله‌ای هم در روزنامه نوشتم و از آقای کاظمی خواسته بودم که کسانی که از این این الغا سوء استفاده کرده‌اند تعقیب کنند و موقعی که دربیمارستان بودم از ایشان خواستم که این موضوع را تعقیب کنند با تایید قسمت اول راجع به جیره بندی خواستم راجع به یک جوانی که خودم دیدم چه جور انجام وظیفه می‌کند شهادت بدهم (احسنت)

وکیل پور - خیلی متشکرم

نایب رئیس - آقای معاون وزارت دادگستری

معاون وزارت دادگستری - عرض می‌شود یکی از پروفسورهای عالی مقامی که شاید خود آقای دکتر بقایی بشناسند باسم کارل موریس که یکی از اطبای بسیار بزرگ است که می‌گویدمردانی که در حین کلام برافروخته می‌شونداین برافروختگی حاکی از احساسات پاک وع واطف رقیق است و واقعا باین اشخاص می‌شود اطمینان کرد و بحرفهای آنها اهمیتی بیش از گفته‌های سایرین قائل شد (عده برای مذاکره کافی نبود)

نایب رئیس - تامل کنید تا اکثریت حاصل شود.

بعضی از نمایندگان - تنفس بدهید (با ورود چند نفر اکثریت شد)

معاون وزارت دادگستری - بنده عرض کردم با این احساسات خوب وپاک بنده توقع داشتم که کلمات مزخرف ومسخره بازی را اقلا ازنظراینکه بنده عضواین مملکت فرداین مملکت وکاری در این مملکت دستم است بیان نفرمایند چون وکیل احترام دارد مقامات احترام دارند بنده آنچه ازجریان کارعرض کردم بموجب قانونی که دردست ماست اما آقایان مثل اینکه یک موضوع را فراموش کرده‌اند که قانون یعنی اراده مردم نمایندگان ملت کاری ندارند جزگفتن اراده مردم قانون یعنی اراده مردم آنروزی که دراسپارت وآتن مردم جمع می‌شدند درمی‌دانی همان حرفی که می‌زدند قانون میشدجمعیت زیادگفتندآقا دومیلیون وسه میلیون رانمی‌شودتوی میدان جمع کرد نماینده بفرستید نماینده محترم انتخاب شدند نمایندگان وقتی اراده کردند مردم اراده کرده‌اند هیچ مانعی ندارد آقایان هر طرز رسیدگی که تصویب بفرمایید اجرامی‌شودجناب آقای نادعلی کریمی روزاول تشریف آوردند و این پیشنهاد را کردند که ماطرحی تهیه کرده‌ایم طرز رسیدگی خاص قانون خاص که تمام این مسخره بازی‌ها که می‌فرمایید کنارمی گذاشتیم درست است اختیار بجناب آقای دکتر مصدق داد شده ولی نمایندگان ملت حضوردارند و این حق از آنهاسلب نشده‌است که قانون بنویسند و ما را مامور اجرا بکنند وبنده هم باتمام قوا می‌کوشیدم همان طورکه قانون حاضر را اجرا کردم قانونی که تصویب می‌کردند با کمال اطاعت مثل یک قوه مجریه درخدمت ملت و از خدمت آقایان نمایندگان اجرا می‌کردم کی جلوی آقایان راگرفته بود امروز این کار را بکنید بنده باکمال منت اگر دراجرای قانونی یعنی اراده مردم ایران که آقایان نمایندگانش هستید قصوری کردم از بنده بپرسید سوال کنید چهار ماه است چه کردید؟ کی بشماگفت قانون نگذرانید پس آقایان همین قانون موجود را قبول داشتید بمجالس سابق احترام گذاشتید بعقیده مردم آنوقت و نمایندگان آنوقت گفتید دادگستری باهمین قوانین اینکار را بکن وساکت بودید حالاهم وقت نگذشته یک آئین دادرسی خاص به سه ماده آقایان تصویب بفرمایند به بنده بدهند بوزیردادگستری بدهندبنده اجراخواهم کرد اگر نتیجه نگرفتید البته حق دارید از بنده سوال بکنید ولی متاسفانه باید تصدیق کنید که با قوانین حاضر ما چاره‌ای جزاین نداشتیم که این قوانین را اجرا باید اجراکنیم و اگر نمی کردیم باید مورد بازخواست آقایان واقع می‌شدیم (احسنت)

- معرفی آقای شهشهایی بمعاونت وزارت کشور بوسیله آقای وزیر کشور

۱۳- معرفی آقای شهشهایی بمعاونت وزارت کشور بوسیله آقای وزیر کشور

نایب رئیس - آقای وزیر کشور

وزیرکشور - بنده با اجازه آقایان نمایندگان محترم جناب آقای شهشهایی را بسمت معاونت وزارت کشور معرفی می‌کنم (مبارک است)

- تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه

۱۴- تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه

نایب رئیس - با اجازه آقایان نمایندگان محترم جلسه راختم می‌کنیم جلسه آینده روز ۵ شنبه ساعت ۹ صبح دستور بقیه لایحه ملی شدن تلفن و بودجه وزارت فرهنگ

(یکساعت وچهل دقیقه بعدازظهر جسله ختم شد)

نایب رئیس مجلس شورای ملی - محمد ذوالفقاری