شرح حال رجال ایران/میرزا اسدالله‌خان وکیل‌الملک
اسدالله میرزا اسدالله‌خان وکیل‌الملک ناظم‌الدوله از کارمندان وزارت خارجه و یکی از برادران حاج میرزا محمد رفیع نظام‌العلماء و پسر میرزا
 |
وکیل‌الملک |
علی‌اصغر مستوفی تبریزی بوده در سال ۱۳۰۱ هـ.ق. هنگامیکه وزیر مختار ایران در پطرزبورک (لنینگراد کنونی) بود ملقب بلقب وکیل‌الملک شد و در سال ۱۳۰۸هـ.ق. که مأمور سفارت اسلامبول و بجای حاج شیخ محسن‌خان معین‌الملک منصوب گردید ملقب بناظم‌الدوله شد در سال ۱۳۰۸هـ.ق. چون ملکم‌خان با وجود امر اکید ناصرالدین‌شاه چهل هزار لیره‌ای که از کمپانی انگلیسی بابت فروش امتیاز لاتاری گرفته بود پس نداد شاه او را از تمام القاب و مناسبی که دارا بود محرومش کرد میرزا اسدالله‌خان وکیل‌الملک که چنین دید با دادن مبلغی پیش‌کشی بشاه فوراً لقب ناظم‌الدوله‌ای را برای خود گرفت و به سفارت ایران در اسلامبول گزیده شد و بعد لقب وکیل‌الملکی را ببرادر دیگرش میرزا فضل‌الله‌خان منشی‌باشی دبیرالسلطنه تعلق گرفت از سال ۱۳۰۱ تا اوایل ۱۳۰۴هـ.ق. وزیر مختار ایران در پطرزبورک (لنینگراد کنونی) بود در سال ۱۳۰۴ق. از آنجا احضار و پس از ورود بجای مصطفی‌خان امیرتومان حاکم اردبیل و خوی که در گذشته بود حاکم آنجا گردید خیلی مضحک است محمدحسن‌خان اعتمادالسلطنه در یادداشتهای روزانه (خطی) خود در موقعی که این شخص بحکومت اردبیل منصوب شده مینویسد: «۲۰ جمادی الاولی۱۳۰۴ق.: اسدالله خان وکیل‌الملک وزیر مختار سابق پطرزبورک باز از اتباع روسها است...» (اعتمادالسلطنه همیشه در یادداشتهای خود افراد روسوفیل را اتباع روس و افراد انگلوفیل را اتباع انگلستان قلمداد میکند) و در جای دیگر مینویسد: «۲۷ جمادی‌الاولی ۱۳۰۴ق.: روسها از حکومت
وکیل‌الملک باردبیل راضی نیستند» همچنین مینویسد: «جمعه ۱۶ شعبان ۱۳۰۸ق. از آنجا
ردیف جلو از راست بچپ: قوام دفتر مستوفی بنائی – میرزا محمدخان وکیل الدوله – میرزا فضل‌الله‌خان وکیل‌الملک – اسدالله‌خان ناظم‌الدوله – میرزا محمودخان قائم‌مقامی – میرزا علی اصغر خان امین السلطان اتابک اعظم – عبدالعلی میرزا معتمدالدوله – حبیب الله‌خان کاشی خبیرالملک – میرزا محمدعلی‌خان قوام‌الدوله
هـ.ق. تا ۱۳۱۰ هـ.ق. سفیر ایران در اسلامبول بود در سال ۱۳۰۸ هـ.ق. بلقب ناظم‌الدوله ملقب گردید و در سال ۱۳۱۰ ق. برادرش میرزا محمودخان علاءالملک همانطوریکه سابقاً بجای او سفیر ایران در روسیه شد در این سال نیز بجای ناظم‌الدوله سفیر در دربار عثمانی (ترکیه) گردید. اعتمادالسلطنه مینویسد: «۲۴ ربیع‌الثانی ۱۳۱۰ ق.: از قراریکه مسموع شده بود کار ناظم‌الدوله سفیر اسلامبول رونقی ندارد و بسیار بد است خیال استعفاء دارد و حسینقلی‌خان صدرالسلطنه دیوانه پسر میرزا آقا خان صدراعظم و مؤیدالملک[۲] داماد صاحب دیوان که در دیوانگی کمتر از آنها نیست هر کدام ده هزار تومان پیش‌کش میدهند که اسلامبول بروند اما امین‌السلطان میل دارد میرزا محمودخان علاءالملک را بجای برادرش به اسلامبول بفرستد چون الحال وزیر مختار پطرزبورک است اگر این کار سر میگرفت من میل داشتم که مرا به پطرزبورک بفرستند که از این کثافت ایران خلاص شوم دبیرالملک[۳] را خواستم و بعضی پیغامات بامین‌السلطان دادم» ناظم‌الدوله در سال ۱۳۱۳ق. بجای محمدتقی میرزا رکن‌الدوله استاندار فارس شد[۴] و حکومتش تا سال ۱۳۱۵ق. ادامه داشت در این سال عبدالحسین میرزا فرمانفرما بجای او حاکم فارس شد و چیزی از حکومتش نگذشت که در همین سال میرزا عبدالوهابخان نظام‌الملک بجای وی استاندار فارس گردید. ناظم‌الدوله پس از بازگشت از فارس در سال ۱۳۱۵ هـ.ق. وزیر دادگستری شد و سپس در همین سال حاکم تهران گردید و در سال ۱۳۱۷ هـ.ق. رئیس دارالشورای کبری دولتی و در سال ۱۳۱۹ هـ.ق. در گذشت و پسرش میرزا یحیی‌خان ملقب به ناظم‌الدوله شد. حاج عبدالرحیم طالبوف او را مردی دانشمند و اهل فضل معرفی کرده است.
- ↑ میرزا نصرالله‌خان نائینی مشیرالدوله.
- ↑ میرزا احمدخان پسر میرزا محمدخان بیگلربیگی و برادرزاده صاحب دیوان.
- ↑ میرزا نصرالله‌خان.
- ↑ در صفحه ۴۸۰ منتخب‌التواریخ مظفری حکومت ناظم‌الدوله در سال ۱۳۱۴ هـ.ق. ذکر شده است.