شاهنامه (تصحیح ژول مل)/آهنگ مازندران کردن کی کاوس

by فردوسی

کی کاؤس

پادشاهی او صد و پنجاه سال بود

آهنگ مازندران کردن کی کاؤس

	درخت برومند چون شد بلند			گرایدون که آید برو بر گزند
	شود برگ پژمرده وبیخ سست			سرش سوی پستی گراید نخست
	چو از جایگه بگسلد پای خویش			بشاخی نو آئین دهد جای خویش
	مراورا سپارد گل وبرگ وباغ			بهاری چو کردار روشن چراغ
	اگر شاخ بد خیزد از بیخ نیک			تو با بیخ تندی میآغاز لیک		۵
	پدر چون بفرزند ماند جهان			کند آشکارا برو بر نهان
	گر او بفگند فرّ ونام پدر			تو بیگانه خوانش مخوانش پسر
	اگر گم کند راه آموزگار			سزد کو جفا بیند از روزگار
	چنین است رسم سرای کهن			سرش هیچ پیدا نه بینی زبن
	چو رسم بدش باز یابد کسی			سزد گر بگیتی نماند بسی		۱۰
	زگفتار فرزانهٔ مرد پیر			سخن بشنو ویک بیک یاد گیر
	چو بگرفت کاؤس گاه پدر			مر اورا جهان بنده شد سر بسر
	زهرگونهٔ گنج آگنده دید			جهان سر بسر پیش خود بنده دید
	همان طوق وهم تخت وهم گوشوار			همان تاج زرّین زبرجد نگار
	همان تازی اسپان آگنده یال			بگیتی ندانست کسرا همال		۱۵
	چنان بد که در گلشن زرنگار			همی خورد روزی می خوشگوار
	یکی تخت زرّین بلورینش پای			نشسته برو بر جهان کدخدای
	ابا پهلوانان ایران بهم			همی رای زد شاه بر بیش وکم
	چنین گفت کاندر جهان شاه کیست			گذشته زمن در خور گاه کیست
	مرار زیبد اندر جهان برتری			نیارد زمن جست کس داوری		۲۰
	همیخورد باده همیگفت شاه			ازو خیره ماند سران سپاه
	چو رامشگری دیو زی پرده دار			بیآمد که خواهد بر شاه باز
	چنین گفت کز شهر مازندران			یکی خوش نوازم زرامشگران
	اگر در خورم بندگی شاه را			کشاید بر تخت خود راه را
	برفت از در پرده سالار بار			بیآمد خرامان بر شهریار		۲۵
	بگفتش که رامشگری بر درست			ابا بربط ونغز رامشگرست
	بفرمود تا پیش او تاختند			بر رود سازانش بنشاختند
	ببربط چو بایست بر ساخت رود			برآورد مازندرانی سرود
	که مازندران شهر ما یاد باد			همیشه بر وبومش آباد باد
	که در بوستانش همیشه گلست			بکوه اندرون بابه وسنبلست		۳۰
	هوا خوشگوار وزمین پر نگار			نه گرم ونه سرد وهمیشه بهار
	نوازنده بلبل بباغ اندرون			گرازنده آهو براغ اندرون
	همیشه نیآساید از جست وجوی			همه ساله هر جای رنگست وبوی
	گلابست گوئی بجویش روان			همی شاد گردد زبویش روان
	دی وبهمن وآذر وفرودین			همیشه پر از لاله بینی زمین		۳۵
	همه سالار خندان لب جویبار			بهر جای باز شکاری بکار
	سراسر همه کشور آراسته			زدینار ودیبا واز خواسته
	بتان پرستنده با تاج زر			همان نامداران زرّین کمر
	کسی کاندر آن بوم آباد نیست			بکام از دل وجان خود شاد نیست
	چو کاؤس بشنید ازو این سخن			یکی تازه اندیشه افگند بن		۴۰
	دل ورزم جویش ببست اندر آن			که لشکر کشد سوی مازندران
	چنین گفت با سرفرازان رزم			که ما دل نهادیم یکسر ببزم
	اگر کاهی پیشه گیرد دلیر			نگردد از آسودن وگاه سیر
	من از جم وضحّاک واز کیقباد			فزونیم ببخت وبفرّ ونژاد
	فزون بایدم نیز از ایشان هنر			جهانجوی باید سر تاجور
	چنان چون بگوش بزرگان رسید			از ایشان کس این رای فرّخ ندید		۴۵
	همه زرد گشتند وپر چین بروی			کسی جنگ دیوان نکرد آرزوی
	کسی راست پاسخ نیارست کرد			غمی شد دل و لب پر از باد سرد
	چو طوس وچو گودرز چو کشواد وگیو			چو خرّاد وگرگین وبهرام نیو
	به آواز گفتند ما کهتریم			زمین جز بفرمان تو نسپریم
	وز آنپس یکی انجمن ساختند			زگفتار او دل بپرداختند		۵۰
	نشستند وگفتند با یکدگر			که از بخت مارا چه آمد بسر
	اگر شهریار این سخنها که گفت			بمی خوردن اندر نخواهد نهفت
	زما واز ایران برآمد هلاک			نماند ازین بوم وبر آب وخاک
	که جمشید با تاج و انگشتری			بفرمان او دیو ومرغ وپری
	زمازندران یاد هرگز نکرد			نجست از دلیران دیوان نبرد		۵۵
	فریدون پر دانش وپر فسون			مر این آرزو را نبد رهنمون
	اگر شایدی بردن این بد بسر			بمردی ونام وبگنج وهنر
	منوچهر کردی بدین پیش دست			نکردی بدین همّت خویش پست
	یکی چاره باید نمودن بدین			که این بد بگردد از ایران زمین
	چنین گفت پس طوس با مهتران			که این رزم دیده دلاور سران		۶۰
	مرین بندرا چاره اکنون یکیست			بسازیم واین کار دشوار نیست
	هیونی تگاور بر زال سام			بباید فرستاد ودادن پیام
	که گر گل بسر داری اکنون مشوی			یکی تیز کن رای وبنمای روی
	مگر او کشاید یکی پندمند			سخن در دل شهریار بلند
	بگوید که این اهرمن داد یاد			در دیو هرگز نباید کشاد		۶۵
	مگر زالش آرد ازین گفت باز			وگر نه سرآمد نشیب وفراز
	سخنها زهر گونهٔ ساختند			هیونی تگاور برون تاختند
	دونده همی تاخت تا نیمروز			چو آمد بر زال گیتی فروز
	چنین داد از نامداران پیام			که ای نامور با گهر پور سام
	یکی کار پیش آمد اکنون شکفت			که از دانش اندازه نتوان گرفت		۷۰
	برین کار اگر تو نبندی کمر			نه تن ماند ایدر نه بوم ونه بر
	یکی شاه را بر دل اندیشه خاست			بپیچیدش آهرمن از راه راست
	برنج نیاگانش از باستان			نخواهد همی بود همداستان
	یکی گنج بی رنج بگزایدش			همی گاه مازندران بایدش
	اگر هیچ سر خاری از آمدن			سپهبد بزودی بخواهد بدن		۷۵
	همه رنج تو داد خواهد بباد			که بردی از آغاز با کیقباد
	تو با رستم شیر ناخورده شیر			میانرا ببستی چو شیر دلیر
	کنون این همه باد شد پیش اوی			بپیچند جان بد اندیش اوی
	چو بشنید دستان بپیچید سخت			که شد زرد برگ کیانی درخت
	همی گفت کاؤس خود کامه مرد			نه گرم آزموده زگیتی نه سرد		۸۰
	کسی کو بود در جهان پیش گاه			برو بگذرد سال وخورشید وماه
	گمانید که از تیغ او در جهان			بلرزد بیک سر کهان ومهان
	نباید شکفت ار بمن نگرود			شود خسته وپید من نشنود
	گر این رنج آسان کنم بر دلم			از اندیشهٔ شاه دل بگسلم
	نه از من پسندد جهان آفرین			نه شاه ونه گردان ایران زمین		۸۵
	شود گویمش هرچه آید زپند			زمن گر پذیرد شود سودمند
	وگر تیز گردد کشودست راه			تهمتن هم اندر بود با سپاه
	پر اندیشه بود آن شب دیر باز			چو خورشید بنمود تاج از فراز
	کمر بست وبنهاد سر سوی شاه			بزرگان برفتند با او براه
	پیام شد بطوس وبگودرز وگیو			ببهرام وگرگین وگردان نیو		۹۰
	که دستان بنزدیک ایران رسید			درفش همایونش آمد پدید
	پذیره شدندش سران سپاه			سری کو کشد پهلوانی کلاه
	چو دستان سام اندر آمد بتنگ			پیاده شدندش همه بی درنگ
	برو سرکشان آفرین خواندند			سوی شهر با او همی راندند
	بدو گفت طوس ای گو سرفراز			کشیدی چنین رنج راه دراز		۹۵
	زبهر بزرگان ایران زمین			بر آسایش این رنج کردی گزین
	همه سر بسر نیکخواه تو ایم			ستوده بفرّ کلاه تو ایم
	ابا نامداران چنین گفت زال			که هر کس که اورا بفرسود سال
	همه پند پیرانش آید بیاد			از آن پس دهد چرخ گردانش داد
	نشاید که گیریم ازو پند باز			که از پند ما نیست خود بی نیاز		۱۰۰
	زپند خود گر بگردد سرش			پشیمانی ورنج باشد برش
	به آواز گفتند ما با تو ایم			زتو بگذرد پند کس نشنویم
	همهٔ یکسره پیش شاه آمدند			بر نامور تاج وگاه آمدند