سنایی غزنوی (قصاید)/ای بنده ره شوق ملک بی خطری نیست

by سنایی غزنوی

	ای بنده ره شوق ملک بی خطری نیست			از جان قدمی ساز که به زین سفری نیست
	تیریست بلا در روش عشق که هرگز			جز دیده‌ی درویش مر او را سپری نیست
	از خود غذایی ساز پس آنگاه بره پوی			زیرا که ترا به ز تویی عشوه خری نیست
	خود را ز میان خود بردار ازیراک			کس بر تو درین ره ز تویی تو بتری نیست
	تن را چه قبولی نهی آنجا که ز عزت			صد جان مقدس را آنجا خطری نیست
	کشتند درین راه بسی عاشق بی‌تیغ			کز خون یکی عاشق حالی اثری نیست
	در بحر غمان غوطه خور از روی حقیقت			کاندر صدف عشق به از غم گهری نیست
	بار از خداوند مچخ زان که کسی را			در پرده‌ی اسرار خدایی گذری نیست
	بر دوش فکن غاشیه‌ی مهر درین کوی			چون گرد میان تو ز بدعت کمری نیست
	از ابر پشیمانی اشکی دو فرو بار			کاندر چمن عشق تو زین به مطری نیست
	در روشنی عشق چه خوشی بود آن را			کاندر چمن صنع خدایش نظری نیست
	کی میوه‌ی رحمت خورد آنکس که ز اول			در باغ امیدش ز عنایت شجری نیست
	ای در ره عصیان قدمی چند شمرده			باز آی کزین درگه به مستقری نیست
	از کرده‌ی خود یادکن و بگری ازیرا			بر عمر به از تو به تو کس نوحه‌گری نیست
	بر طاعت خود تکیه مکن چون بحقیقت			از عاقبت کار کسی را خبری نیست
	چون نام بد و نیک همی از تو بماند			پس به ز نکونامی ما را هنری نیست
	نیکی و سخاوت کن و مشمر که چو ایزد			پاداش ده و مفضل و نیکو ثمری نیست
	گرد علما گرد بخاصه بر آنکس			کامروز بهر شهر چنو مشتهری نیست
	خورشید زمین یوسف احمد که فلک را			چون او به گه علم و محامد دگری نیست
	آن ابر گهرپاش که در علم چنویی			مر چارگهر را گه زایش پسری نیست
	آن شاخ عطا بخش که در باغ شریعت			با نفع تراز وی به گه جود بری نیست
	بی خدمت او در تن یک جان عملی نیست			بی مدحت او در دل یک تن فکری نیست
	نام عمر از عدل بلندست وگر نی			یک خانه ندانم که در آنجا عمری نیست
	از روزه و از گریه چو یک کام و دو چشمش			در بادیه‌ی تقوا خشکی و تری نیست
	آری چه عجب زان که چو جد و پدر او			کس را به جهان اکنون جد و پدری نیست
	علم و خردش بیشترست از همه لیکن			در دیدش بی‌شرمی و در سر بطری نیست
	ای قدر تو گشته سفری در ره دانش			کو را بجز از حضرت جنت حضری نیست
	در آب فنا غرق شد از زورق کینه			آن دل که درو ز آتش مهرت شرری نیست
	بگداخت حسود تو چو در آب شکر زآنک			در کام سخن به ز زبانت شکری نیست
	چشم بد ما باد ز تو دور که از لطف			یک چیز نداری که درو زیب و فری نیست
	المنه‌لله که درین جاه تو باری			نفعست جهان را و کسی را ضرری نیست
	در عین بهشتی تو هم اینجا و هم آنجا			کاندر دل تو از حسد کس مقری نیست
	داری خرد و علم و سخا لیک بر عقل			در طبعت از این بی‌حسدی به هنری نیست
	نه هر که برآمد بر کرسی امامت			نه هر که کند بانگی آنجا حشری نیست
	کرسی چکند آنکه ندارد خبر از علم			خورشید چه سود آن را کو را بصری نیست
	خورشید جهان کی شود از علم کسی کو			در شب چو مه او را بر خواندن سهری نیست
	علم و خرد واصل همی باید ورنه			خود مایه‌ی شوخی را حدی و مری نیست
	فتوی دهی و علم همی گویی و لیکن			با کس ده و پنجیت نه و شور و شری نیست
	هر کس نبود چون تو گه علم ازیراک			صد بحر به نزدیک خرد چون شمری نیست
	خود دور بی‌انصافان بگذشت درین شهر			زیرا به جان چون شه ما دادگری نیست
	شاهی و چه شاهی که گه عدل و گه علم			چون او ز ثریا ملکی تا بثری نیست
	آن شاه مظفر که برو از سر کوشش			جز بخشش او را ز طبیعت ظفری نیست
	مسعود جوان بخت جوان عمر که چون او			بر نه فلک و هفت زمین شاه و سری نیست
	قدر شه غزنین نشناسد به حقیقت			آن را که ز احوال خراسان خبری نیست
	بادا سر او سبز و دلش شاید که امروز			مر ملک جهان را به ازو تاجوری نیست
	ای خواجه چنین دان ز سر عقل و فصاحت			کامروز درین فن چو سنایی دگری نیست
	کی دیده و رخ چون زر و چون سیم کند آنک			لفظش چو گهر هست گرش سیم و زری نیست
	در شاخ ثنای تو چو زد چنگ سخا کن			کز شاخ ثنا به ز سخاوت ثمری نیست
	تا دور فلک بی ز نوا زو المی نیست			تا کار جهان بی ز قضا و قدری نیست
	چندانت بقا باد که ممکن بود از عمر			زیرا ز قضا هیچ کسی را حذری نیست
	بادات فزونی چو مه نو که جهان را			بر چرخ بقا به ز جمالت قمری نیست
	بر درگه جبار ترا باد مقیمی			زیرا به از آن در به جهان هیچ دری نیست
	ای بار خدایی که مرین سوختگان را			جز یاد تو دین‌پرور و اندوه‌بری نیست
	بپذیر به فضل و به کرم عذر سنایی			زیرا که به عصیان چو سنایی دگری نیست