دیوان حافظ/به چشم کرده‌ام ابروی ماه سیمائی

by حافظ

۴۹۱	بچشم کرده‌ام[۱] ابروی ماه سیمائی			خیال سبزخطی نقش بسته‌ام جائی		۴۶۷
	امید هست که منشور عشقبازی من			از آن کمانچهٔ ابرو رسد بطغرائی[۲]
	سرم ز دست بشد چشم از انتظار بسوخت			در آرزوی سر و چشم مجلس آرائی
	مکدّرست دل آتش بخرقه خواهم زد			بیا ببین که کرا[۳] میکند تماشائی
	بروز واقعه تابوت ما ز سرو کنید			که میرویم بداغ بلندبالائی
	زمام دل بکسی داده‌ام من درویش			که نیستش بکس از تاج و تخت پروائی
	در آن مقام که خوبان ز غمزه تیغ زنند			عجب مدار سری اوفتاده در پائی
	مرا که از رخ او ماه در شبستانست			کجا بود بفروغ ستاره پروائی
	فراق و وصل چه باشد رضای دوست طلب			که حیف باشد ازو غیر او تمنّائی
		دُرر ز شوق برآرند ماهیان به نثار
		اگر سفینهٔ حافظ رسد بدریائی

---

1. بچشم کردن کنایه از انتخاب نمودن و نشان کردن باشد (برهان)
2. منشور بمعنی فرمان پادشاهی مهر ناکرده است (منتهی الأرب) و طغرا عبارت بوده از چند خطّ قوسی تو در توی متوازی شامل نام و القاب سلطان وقت که در بالای فرامین بطرز مخصوصی رسم میکرده‌اند و علامت صحّه و امضای فرمان بوده است، و «رسد بطغرائی» در بیت خواجه یعنی بصحّه برسد و بامضا و توقیع موشّح گردد، و چون طغرا بشکل کمان بوده لهذا شعرا غالباً ابرو و کمان و هلال را بدان تشبیه میکرده‌اند، خواجه گوید در غزل دیگر: مطبوع‌تر ز نقش تو صورت نبست بازطغرانویس ابروی مشکین مثال تو (مثال نیز بمعنی فرمان پادشاهی است)، و نیز گوید: هلالی شد تنم زین غم که با طغرای ابرویشکه باشد مه که بنماید ز طاق آسمان ابرو،–
3. کرا کردن بکسر کاف اوّل بمعنی کرایه کردن و ارزیدن و لایق بودن است یعنی بیک تماشا می‌ارزد و لایق است، و منوچهری این کلمه را «کری کردن» با مالهٔ الف استعمال کرده است آنجا که گفته: از حکیمان خراسان کو شهید و رودکیبوشکور بلخی و بوالفتح بستی هکذیگو بیائید و ببینید این شریف ایّام ماتا کند هرگز شما را شاعری کردن کری،