شده. بنابراین آپیس جدید در زمان غیبت کبوجیه از مصر معین گردیده و نیز این نکته جالب توجه است: در ستل‌هائی، که از زمان کبوجیه بدست آمده، صراحتا نموده‌اند، که کبوجیه در مقابل گاو مقدّس مصریها به زانو درآمده. این را هم باید گفت، که مورّخین قرون بعد نسبت‌های بسیار بد به کبوجیه داده‌اند، مثلا سترابون گوید، که او دو شهر سراپی و منفیس را آتش زد، پلین گوید فقط به ای‌لیوپل آسیبی نرسانید. دیودور نوشته که رامس‌سی را غارت کرد و بعد در کاغذهای حصیری آرامی، که از ال‌فان‌تین مستعمره یهودی در مصر بدست آمده، نوشته‌اند، وقتی که کبوجیه مصر را مسخر کرد «تمام معابد خدایان مصری» را خراب کرد، ولی متعرّض معبد یهودیها در این محل نشد[۱]. نوشته‌های ژوستن هم در زمینۀ روایت هرودوت است. نظر به نوشته‌های مورّخین قدیم و سند مصری، که بالاتر قسمتی از مضمون آن ذکر شد، و ستل‌ها و غیره، بعض محققین باین نتیجه می‌رسند، که در ابتداء رفتار کبوجیه در مصر مانند رفتار کوروش بوده، ولی این رفتار تقریبا بیش از هشت ماه طول نکشیده و بعد بواسطه ناخوشی صرع یا از جهتی دیگر رفتار او تغییر کرده و جباری ستمکار شده. یکی از مورّخین جدید، اسکاریه‌گر[۲] گوید، تمام چیزهائی را، که مورّخین به کبوجیه نسبت داده‌اند، نمی‌توان مقرون به صحت دانست، چه این چیزها را در قرون بعد از قول مصریها نوشته‌اند و، چون مصریها از جهة تمدّن قدیم خود متکبر و از تسلط پارسیها متنفر بوده‌اند، ممکن است.
گزاف‌گوئی کرده باشند. این نظر را نمی‌توان صحیح ندانست: اولا نوشته‌های اوجاگوررسنت برخلاف روایت هرودوت است، ثانیا اینکه مورّخین قرون بعد سفاکی‌ها و خرابی‌های زیاد به کبوجیه نسبت داده‌اند، مکرّر بالاتر گفته شده، که مورّخین عهد قدیم اخبار را غالبا از کتب متقدّمین می‌گرفتند، بی‌اینکه اسم
