باری ذکر وقایع را دنبال کنیم.
شورش گرگان
این شورش مدّتها طول کشید و با وجود این ما از کیفیّات آن بکلّی بی‌اطّلاعیم. یکجای سالنامه‌های تاسی‌توس می‌نماید، که گرگانیها ارتباطی با رومیها داشته‌اند، ولی معلوم نیست، که رومیها کمکی به آنها کرده باشند.
مورّخ مزبور در بند ۳۵ کتاب ۱۴ سالنامه‌ها در باب بهره‌مندی رومیها در ارمنستان گوید: یک‌جهت آن از اینجا بود، که پارتیها بواسطه جنگ گرگان دور بودند، حتّی گرگانیها سفارتی نزد امپراطور روم فرستاده و اتّحاد روم را درخواست کرده گفتند، که دلیل دوستی آنها این است، که بلاش را مشغول داشته‌اند.
وقتی که این سفارت برمی‌گشت کربولو از ترس اینکه اگر سفراء از راه فرات برگردند، ممکن است بدست پارتیها افتند، قراولانی به آنها داده امر کرد، آنها را بساحل دریای سرخ (یعنی خلیج‌پارس) برسانند، تا از آنجا، بی‌اینکه داخل ممالک پارت گردند، به وطنشان برگردند (یعنی از راه دریا تا رود سند رفته از صفحاتی، که در مشرق و شمال شرقی ایران واقعند به گرگان برگردند. م.).
گوت‌شمید گوید: این خود دلیل است بر اینکه دولت پارت در این زمان باختر را نداشته و، الاّ گرگانیها مجبور می‌شدند از پارت بگذرند. او حدس می‌زند، که در این زمان، گرگانیها سواحل جنوبی دریای گرگان (خزر) را هم داشته‌اند (تاریخ ایران الخ، صفحۀ ۱۵۳) و دیگر او گوید، که گرگانیها در سال ۱۵۵ م.
مستقل بودند و نزد آنتونینوس پی‌یوس [۱]قیصر روم نماینده فرستادند.
اما اینکه شورش چند سال دوام داشته، نمی‌توان محقّقا چیزی گفت. همین‌قدر معلوم است، که تاسی‌توس از شروع آن در ۵۸ م. صحبت می‌دارد (سالنامه‌ها، کتاب ۱۳، بند ۳۷) ، بعد در سال ۶۰ و ۶۲ م. ذکری از آن می‌کند (سالنامه‌ها، کتاب ۱۴، بند ۲۵-کتاب ۱۵، بند ۱) و پس از آن در سال ۷۵ م. یوسف-
________________________________________
- ↑ Antoninus Pius.
