مشعلهای افروخته در نواحی شمال باگرواند پراکنده شده خانه‌ها را آتش زده راه سرزمین خود پیش می‌گرفتند و بدینسان پاک پراکنده شدند۱ ماتیوس اورفه‌ای مورخ دگر ارمنی نیز می‌نگارد که «گارمراگیل» نامی از سپاهیان داوید از دنبال گریزیان رفته زن مملان را دستگیر کرده به نزد داوید آورد۲
تاریخ این لشکرکشی نخستین دانسته نیست ولی چون آسوغیک مرگ باد را می‌نویسد چند سال پیش از این حادثه‌ها بود از اینجا پیداست که این لشکرکشی در سال سیصد و هشتاد و اند بوده است.
دومین لشکرکشی امیر مملان به ارمنستان
این حادثه در سال ۳۸۸ (۴۴۷ ارمنی) بوده به نوشته آسوغیک سپاه مملان در این بار بسیار انبوه بوده و گذشته از مردم آذربایگان و عراق (مادان) و مردم پارس (پارسان) خراسانیان نیز با او بوده‌اند۳. گویا مملان پس از شکست که در لشکرکشی نخستین یافت از هرسوی کمک خواسته و به نام جهاد به گرد آوردن سپاه پرداخته بود.
آسوغیک می‌نویسد: او می‌خواست سراسر ارمنستان و گرجستان را زیر فرمان آورده شهر گارنی (ارزروم) را آباد سازد۴ و به کینه آنکه ترسایان مسجد مسلمان را در منار گرد ویرانه ساخته بودند کوره دایک را (که مرز و بوم داوید بود) تاراج نماید و بدین قصد با آن سپاه انبوه از شهر تبریز بیرون آمده از راه خوی به واسپورگان درآمده در کوره آباهونیک (نواحی منارگرد) لشکرگاه ساخت. گویا واسپورگان زیر فرمان امیر
________________________________________
(۱) . تاریخ عمومی آسوغیک، چاپ شاه نظریان، ص ۲۵۷ و ۲۵۸.
(۲) . تاریخ چامچیان، جلد دوم، ص ۸۷۸.
(۳) . آسوغیک می‌نویسد که پادشاه خراسان یاری مملان کرد. ولی این درست نیست. چه خراسان در این هنگام کشاکش‌گاه سرکردگان سامانی و سلطانی محمود غزنوی بود و هیچکدام از اینان نمی‌توانستند لشکر به یاری مملان بفرستند. یقین است که دسته‌هایی از غازیان خراسان که همه ساله برای جهاد با رومیان و ترسایان بیرون می‌آمدند به مملان پیوسته بودند.
(۴) . از این نوشته آسوغیک پیداست که ارزروم این هنگام ویرانه بوده و گویا رومیان یا ارمنیان ویرانه‌اش کرده بودند که مملان می‌خواست آبادش سازد.
شهریاران گمنام جلد ۱
