امام رولی می نگریستند تا آنجا که مردم در تکالیف شرعی خود از أو استفتا می کردند چنانکه وقتی گفتگوی آبله کوبی پیش آمد در جایز بودن و نبودن این عمل از او کسب تکلیف نمودند . آثار قلمي كانت بسيار وهفتاد هشتاد رساله ، و كتاب بزرگ و كوچك است . در اکثر مسائل علمی ریاضی و طبیعی و جغرافیای طبیعی وزمين شناسي وهيئت و آثار جو ومنطق و الهی و دیانت وسیاست چیز نوشته است ، ولیکن مهمترین آثار او در نقادی عقل و فلسفه است و آنها شامل فلسفۂ خاص او میباشند ، و مایه شهرت عظیم او گردیده اند و ما در ضمن بيان تعلیمات او آن کتابها را معرفی خواهیم کرد.
***
کانت پس از دوره دانش آموزی که او را به بیست و سه سالگی رسانید مدت نه سال به معلمی خصوصی ومطالعات شخصی اشتغال داشت، و در این دوره توجهش همه به علوم بود، یعنی به ریاضیات وطبيعيات وشعب وفروغ آنها از هیئت وجغرافيا وزمین شناسی و مانند آن ، و در این مباحث اساس معتقداتش تعليمـات نيوتن بـود ، و گاه گاه مقالات و رسالاتی هم در مسائل مختلف از آن علوم می نوشت ومنتشر می کرد ، واثر مهم علمی او در آن دوره تحقیقاتی است که در دنباله آراء نیوتن در باب هیئت عالم وچگونگي حدوث وخلق جهان نموده. و در این باب به مخالفت گردباد های دکارت[۱] برخاسته ، و رانی اظهار کرده است نزديك به آنکه چهل سال . از آن پس «لايلاس»[۲] منجم و ریاضی دان بزرگ فرانسوی موجه ساخته ، و اصول آن رأی با تکميل وتبديل بعضی مباحث هنوز میـان علمـا پذیرفته است ، و به اختصار مبنی بر این است : که فضای عالم در آغاز پر بوده است ازماده متشابهی که شکل منتظم نداشته، ولیکن تكاثف وتراكم او در نقاط مختلف کم وبیش بـوده است ، پس مـاده
