یک داوری پاکدلانه و دانشمندانه
ما ایرانیان بیشتر توجهمان با شعاری است که لفظاً و از حیث ترکیب جملات شیرین و دلنشین و دارای مزایای عروضی و بدیعی است خاصه نزد جوانان و مردم بلهوس مضامینش دایر بساده و باده و هزل و شوخی و ساز و طرب بوده باشد چنانکه اغلب دیده میشود کمتر کسی اشعار حکیمانه ساده و پند آمیز را که مخالف هوای نفسانی است برغبت بخواند و اینخود نشان میدهد ما در شعر جز آرایش ظاهر و مطالب هوس آمیز و شهوت انگیز مطلوب دیگری نمیجوییم و اگر امروز طرفداران شعر مضامین پندآمیز و حکیمانه بعضی از شعرا را برای خودشان سیره قرار داده و اتصالا برخ آزادگان میکشند از اینراه نیست که اینها همیشه بدینگونه اشعار علاقمند بوده اند صدها دلیل اقامه توان کرد که همه دلبستگی آنها بگفته های بلهوسانه و آرایش بوده که از جمله خود کاملاً بیاد داریم در مکتبهای سابق همیشه معلمین برای خواندن شاگردان اشعار هوس آمیز را بعذر اینکه تولید ذوق شعری میکند بسایر اشعار ترجیح میدادند.
و همچنین تا این اواخر در مجامع ادبا و در باب ذوق شعری اغلب تعریفات و ستایش از اشعاری بود که دارای آرایش و مضامین هوس آمیز بودند و جز در مقام تمثیل کسی رغبت بخواندن شعر حکیمانه نمیکرد حال که طرفداران شعر در جواب آزادگان عاجز مانده اند چاره جز این ندارند آنچه را دیروز مورد توجهشان نبوده امروز برای خود مستمسک قرار بدهند
و این تمایل باشعار هوس آمیز نیز امریست فطری نیروهای بهیمی و با خود نفس انسانی چنانکه می بینیم بعللی چند که نزد ارباب بصیرت روشن است قویتر و تواناتر از نیروی روانی انسان نهاده شده و علل مادی بسیاری از خارج همیشه آنها را تقویت مینماید لذا غالباً نفس انسانی ببدیها و بلهوسیها متمایل و بسهولت سوی نیکیها میل نمیکنند مگر اینکه مقدمات و مرقبات آن چنانکه پیمان مشروحاً ذکر کرده فراهم آید همینجا است که تربیت و تهذیب بر فطرت میچربد.
و ما اینمعنی را در همه کارهای نفسانی و روانی مشهود میداریم و همین معنی است که طرفداران شعر و شاعری را تا ایندرجه علاقمند ساخته و این شور و غوغا
