نکرده ایم؟ به جای توضیح دادن علت یا علل هر امر خود را توجیه کرده ایم یا تسلا داده ایم. به هر صورت قائم مقام و قاآنی آخرین نمونه های خدمتگاری عالم «کلام» اند به عالم «امر». که نه خویشتن ازین خدمتگاری بهره ای بردند و نه خدمتی به عالم «امر» کردند. و هم «کلام» و هم «امر» از این خدمتگاری زیان دیدند. با این تفاوت که قائم مقام چون کشته شد حرمت شهادت را یافت و قاآنی که سر سالم به گور برد با همه تسلطش به ادبیات گذشته (که گویا ولین فرد شاعر فرانسه دان هم هست. دست برقضا!) بر زمانه خود و پس از خود کوچکترین اثری نکرد. و آیا به این علت که محیط اخته است و درجا زننده...؟ به هر ضورت او آخرین فرد مداحان درباری است که پس از و یکسره مردند. و شعر افتاد به دست مطبوعات و مردم. و آنوقت در چنین آب تازه ای است که دهخدا شنا کردن آموخت با طنزی و بینشی اجتماعی در نثر، و با نو آوری هایی در شعر. دهخدا که به علت روی دادهای زمانه در اواخر عمر، خود را عزلت نشین فرهنگ نویسی کرده است نمونۀ دیگری است از روشنفکر چند ارزشه. كه همين ملك الشعرای بهار در جستجوی ملاک های تازه است در عالم ادب. وملك الشعرای بهار که هم ارز اوست آخرین اعتبار خراسان و خراسانی است در هوای تازه ای که انگ و رنگ پرچم ها و ملیت های ساختگی، خراسان را سه چهار پاره کرده. با تمایل بیشتری به سیاست؛ و چه روز نامه نویسی های اول کار؛ و اثر رسول زاده در نثرش. با این همه او از يك طرف اولین روشنفکر خودی است که از پس مرگ شمس قیس رازی به جستجوی جدى ملاك و معیاری در نقد ادبی و زیبا شناسی کلام
