این آتشکده علامت اتحاد و یگانگی دین و دولت بود و نمونه (سمبل) دولت ساسانیان بشمار میرفت، که بواسطه اتحاد با دیانت قوت گرفت. برخلاف اشکانیان که هریک از ملوک الطوائف و شهربانان معبدی مخصوص خویش داشت. در این باب عبارتی در نامه تنسر هست ۱، که باحتمال قریب بیقین مأخوذ از حقایق تاریخی است: ملوک طوایف هریک برای خویش آتشگاه ساخته و آن همه بدعت بود که بیفرمان شاهان قدیم نهادند شهنشاه باطل گردانید و با مواضع اول نقل فرمود»، ولی این ادعا که ایجاد آتش شاهی واحد توسط ساسانیان برقراری مجدد اوضاع زماندار (داریوش) بود، ساختگی است و پایه تاریخی ندارد ۲.
آذر برزین مهر یا آتشکده کشاورزان، در مشرق مملکت، در کوههای ریوند شمال غربی نیشابور، واقع بود. لازار فارپی قریۀ ریوند را قریۀ مغان مینامد ۳. باعتقاد جکسن، مکان این آتشکده در قریه مهر بوده است، که در سر راه خراسان بیک فاصله از میاندشت و سبزوار قرار دارد ۴.
این سه آتشکده عظیم محل ستایش مخصوص بود و بیش از سایر زیارتگاهها زینت و ثروت داشت؛ لکن بسیاری از معابد درجه دوم هم طرف احترام بوده است، خاصه آنها، که به یکی از دلیران داستانی یا خود زردشت، نسبت داشت: مانند معبد طوس و معبد نیشابور و معابد ارجان فارس و کرکوی سیستان و کویسه ۵بین فارس و اصفهان ۶.
۱-[۱]
۲-[۲]
۳-[۳]
۴-[۴]
5-[۵]
۶-[۶]
- ↑ دارمستتر، ص ۲۲۵ و ۵۳۰ و ما بعد؛ مینوی، ص ۲۲.
- ↑ در کتابخانه ملی پاریس مهری هست، که صورت و نام شخصی موسوم به بافرگ را، که مغان مغ آذرگشنسپ بوده است، بر آن حک کردهاند (پایکولی، ص ۸۲).
- ↑ لانگلوا، ج ۲، ص ۳۱۵؛ هوفمان، ص ۲۹۰.
- ↑ از قسطنطنیه تا زادگاه عمر خیام From Gonstantinopel to the Home of,Omar Khayyam ص ۱۷-۲۱۱؛ مجله شرقی امریکا،۱۹۲۱، ص ۸۲.
- ↑ Kuvisa
- ↑ شهرستانی، چاپ کورتن، ص ۱۹۷؛ ترجمه هاربروشر، ج ۱، ص ۲۹۸.