یکسان استثمار می‌شوند و دشمن مشترکی دارند
گذشته از دشمنی میان شیعی و سنی، گرفتاری‌های دیگر هم بنام شیخی و متشرع و کریمخانی در میان بود که خود مایهٔ جدایی مردم میشد و آنها را از کارهای مملکتی غافل می‌کرد و کار نهضت را لنگ می‌کرد چنان که در زمان استبداد محمد علی میرزا و جنگهای تبریز یک گرفتاری انجمن ایالتی این بود که آتش نزاع دسته‌های مختلف مذهبی را در شهرهای دور و بر خاموش کند.
ناگفته نماند که در دورۀ جنگهای یازده ماهه تبریز تمام فرقه‌های مذهبی دوشادوش به جنگ پرداختند و با هم بر سر یک سفره نشستند و در تشییع جنازه شهدای یکدیگر با میل و رغبت شرکت کردند. این در نتیجه کوششهای انجمن ایالتی و مرکز غیبی بود که درد مشترک مردم را آشکار و آنها را رهبری میکردند.
وضع مردم
توده‌های مردم و دهقانان آذربایجان هم مثل دیگر نقاط ایران زیر فشار و تجاوز انبارداران و فئودالها و حکام و محتکرین به سختی روزگار می‌گذراندند.
مردم شهرنشین و بازرگانان و بازاریان هم از وضع موجود و تسلط روزافزون امپریالیزم اروپایی بر دستگاه حکومتی و مملکت هیچ دل خوشی نداشتند. امپریالیزم اروپایی هر روز امتیازات اقتصادی فوق‌العاده‌ای (مثلا امتیاز انحصار توتون و تنباکو و گمرکات) به دست
