زیاد دیگری نیز داشته از آن جمله سالی یکبار در باغ قصر (قصر قجر زندان کنونی) با ترتیبات خاصی خردوانی براه میانداخته و بیشتر زنهایش خرسواران بودهاند، در دورهٔ سلطنت ناصرالدینشاه هم چندی این کار تجدید و معمول شد و بعد متروک و بکلی از بین رفت، سرسرهبازی زنان و در مسافرتها، در سر سواری، ببازی آس مشغول میشده و تقسیم ورق و داد و ستد برد و باخت بوسیله شاطرهائیکه در رکاب بودهاند صورت میگرفته است.[۱]
فتحعلی شاه در ۱۹ جمادیالثانیه سال ۱۲۵۰ هـ.ق. در سن ۶۶ سالگی در عمارت هفت دست اصفهان درگذشت و نعشش را از اصفهان به قم آورده در بقعهای که قبلا خود او در حیاتش بهمین منظور ساخته بود بخاک سپرده شد و سنگ مرمر قبر او را در سال ۱۲۷۰ ق. زمان سلطنت ناصرالدینشاه در تهران تهیه کرده بقم فرستادند و در آرامگاهش نصب نمودند. لرد کرزن سیاستمدار معروف انگلستان راجع بعلاقهٔ فتحعلیشاه به شهر قم در جلد دویم صفحه ۱۰کتاب ایران و موضوع ایران تألیف خود مینویسد:
«آبادی تازه شهر قم از زمان فتحعلیشاه قاجار آغاز شده است. این پادشاه در ایام جوانی نذر کرده بود که اگر بسلطنت برسد اولا از قم مالیات نگیرد ثانیاً آن را آباد کند. پس از جلوس بر تخت سلطنت ایران شرط دویم را وفا کرده از اولی چشم پوشید چه که شهر قم و توابع آن را بمادر خود تیول داد. مادر شاه هم کمترین توجهی به نذر فرزند نداشت و آنچه دلش خواست از قمیها دریافت کرد اما در قسمت آبادی و تزئین شهر قم با آنکه فتحعلیشاه بامساک شهرت داشت با کمال سخاوت مصرف نمود. فتحعلیشاه گنبد حضرت معصومه را با خشتهای مسین زراندود تزئین نمود و یک بیمارستان و یک آموزشگاه روحانی (مدرسه) و یک مهمانسرا در شهر قم بنا کرد و برای خویش نیز مقبرهای ساخت».
از آثار و بناهای دیگر فتحعلیشاه قصر بیلاقی او در تهران بنام قصر قاجار است که در سال ۱۲۱۳ هـ.ق. آن را بنا نهاد. لرد کرزن در جلد اول صفحهٔ ۳۴۰ کتاب ایران و مسألهٔ ایران تألیف خود راجع به قصر قاجار نیز چنین گوید: « قصر قاجار عمارت بیلاقی واقع در دو میلی شمال تهران از دور بنای بلندی است که از میان درختان چنار و تبریزی سر بآسمان افراشته و در نظر ایرانیان مانند کاخ ورسای فرانسه و کاخ وندزور انگلستان بشمار میآید اما از نزدیک جز یک بنای ساده آجری و گلی بیش نیست و از هر گونه لطافت معماری بیبهره است. چند تابلو نقاشی مانند تابلوهای نگارستان در این کاخ دیده میشود. حوضش آب ندارد، درختانش رو بخشکی و بنایش در حال ویرانی میباشد.
در ایران نگهداری عمارت قدیمی معمول نیست و همینکه پادشاهی مرد بناهای او رو بخرایی میگذارد یکوقت این قصر آباد بوده فتحعلیشاه بانی این کاخ ییلاقی، دستهای از زنان خود را
- ↑ شیوع قمار در میان مردم و مخصوصاً در میان رجال طراز اول و عامه تراوش آن بیشتر واژه ناخوانا یکی از تفریحات شبانهروزی شاهان ایران قمار بوده است.