گلستان (تصحیح نفیسی)/مقدمه
دیباچه
گلستان شیخ اجل مصلح‌الدین ابومحمد عبداله بن‌مشرف بن‌مصلح بن‌مشرف سعدی شیرازی درگذشته در شب سه‌شنبهٔ ۲۷ ذیحجهٔ ۶۹۱ که در سال ۶۵۶ در شیراز بپایان رسیده است از آثار اواسط عمر این خداوندگار سخنست و ۳۵ سال پس از تألیف آن وی درین جهان مانده است. درین ۷۲۵ سالی که از تألیف آن می‌گذرد این کتاب همواره رایج‌ترین کتاب نثر فارسی در سراسر جهان بوده است و بیش از هر کتاب دیگری از آن نسخه برداشته و آنرا بزبانهای دیگر ترجمه کرده‌اند. قراین و دلایلی چند داریم که سعدی خود روایات چند ازین کتاب منتشر کرده و در هر روایتی اندک تصرفاتی در آن کرده است و سپس کسانی که از آن نسخه برداشته‌اند دانسته یا نادانسته در آن دست برده‌اند و این تصرفات را باید نادیده گرفت. از نسخهای خطی معتبر پیداست که چند روایت مختلف ازین کتاب از زیر قلم سعدی بیرون آمده و در هر روایتی نسبت بروایت پیش اصلاحی کرده است. این همه اختلاف که در نسخهای مختلف گلستان هست ازین‌جاست.
روزی که من برعهده گرفتم چاپ تازه‌ای ارین شاهکار مسلم نثر فارسی آماده کنم چون از دیرباز متوجه این نکته شده بودم دیدم بهترین ارمغان برای دوستداران این کتاب آنست که بکوشم آخرین روایتی را که سعدی خود ازین کتاب فراهم آورده است عرضه دارم. پی‌بردن باین نکتهٔ دقیق دو راه داشت یکی آنکه از میان نسخه بدلهای روایات معتبر آنرا که فصیح‌تر و شیواترست برگزینم. دوم آنکه هرچه بزبان عصر سعدی نزدیک‌ترست ترجیح بدهم.
برای این کار همهٔ چاپهایی را که از روی نسخهای خطی معتبر فراهم کرده‌اند با یک‌دیگر سنجیدم و مخصوصاً از چاپی که مرحوم محمدعلی فروغی در ۱۳۱۶ در طهران کرده است و متکی بر پنج نسخهٔ مورخ ۶۶۲ و ۷۶۸ و ۷۹۴ و دو نسخهٔ دیگر یکی مورخ قرن نهم و دیگری که تازه‌ترست و چاپی که اخیراً بدستیاری رستم موسی اوغلی علی‌یف جزو انتشارات انستیتوی خاورشناسی فرهنگستان علوم اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی در ۱۹۵۹ میلادی در مسکو شده است و متکی بر نه نسخهٔ خطی معتبر از آن‌جمله نسخهای ۶۶۲ و ۷۸۷ و ۹۸۲ و ۱۰۷۰ و چند نسخهٔ چاپی درجهٔ اولست برخوردار شدم و چاپ حاضر بدین‌گونه فراهم آمد. شاید آگاهان برموز ادب فارسی گواهی دهند که این چاپ از چاپهای دیگر بزبان ادبی عصر سعدی نزدیک تر باشد و اگر دانشمندان چنین ارزشی برای آن قایل شوند بهترین اجر رنجی که درین کار برده‌ام خواهد بود.
طهران ۲۱ فروردین ماه ۱۳۴۱
سعید نفیسی