کشاورزی و دامپروری - برنامه عمرانی پنجم
برنامههای عمرانی کشور | تصمیمهای مجلس | برنامه عمرانی پنجم ۱۳۵۲ - ۱۳۵۶ |
هدفهای اساسی
[ویرایش]هدفهای اساسی بخش کشاورزی در برنامه پنجم هماهنگ با هدفهای سایر بخشهای اقتصادی به شرح زیر میباشد:
الف - بهرهبرداری از منابع طبیعی در چهارچوب اصول منشور انقلاب شاه و ملت به ترتیبی که ضمن تحصیل حداکثر استفاده معقول از این منابعموجبات احیاء و نگهداری این ثروتهای ملی برای نسلهای آینده فراهم گردد.
ب - افزایش میزان تولیدات کشاورزی و درآمد سرانه زارعین و کشاورزان همراه با بالا بردن تولید سرانه آنان از طریق اعمال روشهای پیشرفته کشاورزیدر واحدهای مختلف بهرهبرداری به ویژه تعاونیها، شرکتهای سهامی زراعی و شرکتهای کشت و صنعت و مجتمعهای شیر و گوشت و واحدهای مکانیزهو تجارتی به ترتیبی که طی دوره برنامه پنجم ارزش افزوده کشاورزی به طور متوسط رشد سالانهای معادل ۵،۵ درصد داشته باشد.
پ - کاهش میزان کمکاری در مناطق روستایی از طریق تأکید بیشتر به کشاورزی عمقی با شیوههای جدید و پیشرفته، گسترش صنایع تبدیلیفرآوردههای کشاورزی در سطح روستاها، توسعه و ترویج صنایع دستی و فعالیتهای غیر کشاورزی، تلفیق زراعت و دامداری، عمران اراضی بایر ومراتع، ایجاد مجتمعهای صنعتی دامداری و نوسازی روستاها.
سیاستها و خط مشیهای کلی
[ویرایش]نظام بهره برداری از اراضی
[ویرایش]نظام بهرهبرداری از اراضی: نظام بهرهبرداری از اراضی متکی بر اصل اول منشور انقلاب سفید و تکمیل مراحل سازندگی اصلاحات ارضیمیباشد.
با خاتمه مراحل سه گانه اصلاحات ارضی و روشن شدن تکلیف قانونی افراد شاغل در فعالیتهای کشاورزی، در طول برنامه پنجم موجبات عضویتکلیه زارعان و کشاورزان در شبکه شرکتهای تعاونی و یا شرکتهای سهامی زراعی فراهم خواهد گردید. سرمایهگذاری بیشتر در واحدهای مکانیزهخصوصی و باغات میوه و کوشش در بهبود و گسترش فعالیت آنها مورد تشویق قرار خواهد گرفت و تسهیلات بیشتری برای صاحبان این گونه واحدهاکه علاقمند به تشکل در تعاونیها و یا شرکتهای کشت و صنعت باشند فراهم خواهد شد.
واحدهای تجارتی کشت و صنعت اعم از خصوصی یا دولتی به ترتیبی که دانش پیشرفته کشاورزی را همراه با سرمایهگذاری کافی در راه افزایش وبهبود تولیدات و عرضه بهتر فرآوردهها به بازار به کار گیرد در ۳۰۰ هزار هکتار استقرار یافته و از حمایت دولت بهرهمند خواهد شد.
سیاست سرمایه گذاری
[ویرایش]سرمایهگذاری دولت در بخش کشاورزی در درجه اول متوجه عملیات زیربنایی، تأمین خدمات مختلف مورد نیاز ازجمله ترویج - مهندسی زراعی - خاکشناسی - دفع آفات - دامپزشکی - افزایش کارآیی نیروی انسانی شاغل در کشاورزی و ایجاد نظام لازم و کمکبرای بازاریابی محصولات زراعی و دامی و در موارد لزوم سرمایهگذاری مستقیم خواهد بود.
سرمایهگذاری دولت در فعالیتهای کشاورزی که جنبه انتفاعی دارد در واحدهای کشت و صنعت و مجتمعهای شیر و گوشت دولتی و مختلط و همچنینبرای ایجاد واحدهای بهرهبرداری نمونه به منظور راهنمایی بخش خصوصی و یا در مناطق خاص کشور که از لحاظ اجتماعی و اقتصادی چنین اقدامیضروری باشد صورت خواهد گرفت. سرمایهگذاری بخش دولتی در فعالیتهای انتفاعی با توجه به این اصل خواهد بود که سهام دولت تدریجاً بهتعاونیها، شرکتهای خصوصی و یا کارکنان واحدهای ایجاد شده انتقال داده شود.
به منظور تشویق و افزایش سرمایهگذاری ثابت بخش خصوصی در فعالیتهای کشاورزی و صنایع وابسته، وامهای میان مدت و بلند مدت به صورت وامنظارت شده تا حدود ۶۰ درصد سرمایه در اختیار وامخواهان گذاشته خواهد شد و در پرداخت وام مفید بودن و بازدهی طرحهای ارائه شده توسعهوامخواه بیش از مسئله وثیقه مورد توجه قرار خواهد گرفت.
در دوران برنامه پنجم نسبت به یک کاسه کردن قروض تنزیلی زارعین و کشاورزان و تسویه تدریجی وامهای با شرایط سنگین مجدانه اقدام خواهد شدولی در عین حال تدابیری اتخاذ خواهد شد که پس از واریز دیون تنزیلی از تکرار این گونه وامهای با شرایط سنگین جلوگیری به عمل آید.
سیاست بازاریابی
[ویرایش]در راه کمک به بالا بردن سهم تولیدکننده از قیمتی که مصرفکنندگان نهایی محصولات کشاورزی میپردازند، کاهش دخالتواسطهها و بهبود سایر امور مربوط به بازاریابی، علاوه بر اختصاص اعتبار کافی به صورت وام برای جلوگیری از سلف فروشی فرآوردههای کشاورزی،برای ایجاد وسائل مورد نیاز مانند درجهبندی، بستهبندی، نگهداری، حمل و نقل، صنایع تبدیل، میادین منظم، کمکهای فنی و اعتباری پیشبینی گردیدهو نهایت کوشش به کار خواهد رفت تا این تأسیسات توسط تعاونیها و یا اتحادیهها تعاونی ایجاد و مورد بهرهبرداری قرار گیرند. با توسعه تعاونیهایمصرف در مناطق شهری و ارتباطی که بین تعاونیهای تولید و تعاونیهای مصرف برقرار خواهد گردید نظام معقولی در امر توزیع فرآوردهها استقرارخواهد یافت.
برای رفع نگرانی تولیدکننده از نوسان شدید قیمتها و تأمین ایمنی اقتصادی برای آنان، حداقل قیمت فرآوردههای اصلی کشاورزی تعیین و تضمینخواهد شد. با توجه به تجربه سایر جوامع پیشرفته استقرار نظام تضمین حداقل قیمت بر مبنای مطالعات دقیق و به صورت تدریجی انجام میگیرد وحداقل قیمت درجههای مختلف هر محصول متناسب با هزینههای متعارف مناطق و نیز با توجه به قیمت محصول در بازارهای جهانی و اثرات متقابلقیمتها معین میشود به نحوی که فرآوردههای کشاورزی کشور در سطح جهانی قابل رقابت باشد.
سیاست تضمین حداقل قیمت به صورتی اجرا خواهد شد که موجبات توسعه تولید و افزایش بازدهی عوامل تولید فراهم گردد.
سیاست بیمه محصولات کشاورزی
[ویرایش]در برنامه پنجم بر مبنای مقرراتی که تدوین خواهد گردید به تدریج موجبات بیمه محصولات عمده درمقابل مخاطرات قهری و همگانی فراهم میشود و دامهای اصیل، تأسیسات کشاورزی و بازاریابی و فرآوردههای ذخیره شده در انبارها نیز بیمه خواهدشد.
سیاست درآمد و اشتغال
[ویرایش]از هدفهای اساسی برنامه پنجم برقراری تناسب بهتری بین درآمد افراد روستانشین و شهرنشین میباشد. در بخشکشاورزی افزایش سطح درآمد زارعین و کشاورزان از طریق تولید بیشتر، تقلیل هزینه در واحد تولید و همچنین افزایش اشتغال مولد با کارآیی هر چهبیشتر از سیاستهای اساسی برنامه پنجم خواهد بود. تقلیل دامداری و زراعت، برداشت دو محصول از یک زمین، توسعه صنایع دستی، استقرار صنایعبه ویژه صنایع وابسته به فرآوردههای کشاورزی در روستاها از جمله طرقی است که به تحقق سیاست فوقالذکر کمک خواهد کرد.
سیاست تحقیق و بررسی
[ویرایش]تحقیق در زمینه شناخت مسائل کشاورزی منجمله مسائل اقتصادی و اجتماعی روستاها و بازاریابی محصولات وتهیه مرغوبترین نهال و بذر سازگار با شرایط خاص مناطق مختلف کشور، مناسبترین نژادهای دام اصیل و پرحاصل، شناخت آفات و بیماریهای گیاهی ودامی و حاصلخیزی خاک و جنگ و مرتع و شناخت روشهای صحیح بهرهبرداری از آبزیان بر مبنای طرح جامعی در مراکز تحقیقاتی مجهز مورد بررسیقرار خواهد گرفت. دستگاه اجرایی مربوطه انجام تحقیقات پایهای توسط دانشگاهها را حتیالامکان از طریق عقد قرارداد تشویق خواهد نمود و برایتحقیقات فنی و علمی نیز از تخصصهای موجود در دانشگاهها استفاده خواهد شد.
برنامههای مشخص
[ویرایش]حفظ، احیا و بهرهبرداری از منابع طبیعی
[ویرایش]بهرهبرداری از جنگلها و مراتع بر اساس قوانین ملی شدن این منابع ادامه خواهد یافت. در طولبرنامه پنجم مستثنیات منابع طبیعی ملی شده تعیین و تفکیک خواهد شد. به منظور حفظ جنگلها از تخریب، گارد جنگل تکمیل و تجهیز میشود و ۱۵۰۰ کیلومتر راه دسترسی و ۲۰۰۰ کیلومتر راه بهرهبرداری در داخل جنگلها ایجاد خواهد گردید. مساحت مورد بهرهبرداری از جنگلها بر مبنایطرحهای تدوین شده به ۶۶۰ هزار هکتار افزایش خواهد یافت و حجم چوب استحصالی از ۹۰۰ هزار متر مکعب به ۲،۷ میلیون متر مکعب در پایان برنامه پنجم خواهد رسید.
شناسایی نیمه تفصیلی از تمام مراتع کشور در دوران برنامه پنجم خاتمه خواهد یافت. بر مبنای نتایج به دست آمده از این مطالعات طرحهای مرتعداریتهیه و در ۱،۵ میلیون هکتار به مورد اجرا گذاشته خواهد شد و مادام که پوشش نباتی ۳۰ درصد سطح را نپوشانده است از چرای دام جلوگیری به عملخواهد آمد.
در راه کمک به حفظ اراضی مرتعی و جلوگیری از فرسایش، در مناطقی از کشور که میزان بارندگی و سایر شرایط برای انجام زراعت دیم مناسب نباشدزارعین این گونه زراعتها تشویق و راهنمایی خواهند شد تا تدریجاً زراعتهای دیم را تبدیل به مرتع دستکاشت بنمایند.
حفظ منابع طبیعی در مقابل عوامل مخرب و آلودهکننده و احیاء این منابع در برنامه پنجم مورد توجه خاص خواهد بود. در طول برنامه نسبت بهشناسایی سه میلیون هکتار از کانونهای اصلی شنهای روان و مطالعه مناسبترین نحوه تثبیت آن اقدام خواهد گردید. عملیات تثبیت شن روان با ایجادپوشش نباتی و استفاده از فرآوردههای نفتی در مساحتی قریب به یک میلیون هکتار صورت خواهد گرفت. ۰،۱۵ میلیون هکتار از آبخیزهای کشور شناسایی شده و در ۱،۵ میلیون هکتار با توجه به استعداد فرسایش پذیری، عملیات اجرایی بر حسب اولویتانجام خواهد گرفت.
ذخائر ماهی دریای مازندران با ایجاد پنج ایستگاه تکثیر ماهی تقویت خواهد شد.
تولیدات زراعی و باغبانی
[ویرایش]متوسط رشد سالانه برای تولیدات زراعی و باغبانی در دوران برنامه پنجم ۴،۸ درصد برآورده شده است و بدینترتیب تولید غلات از ۵،۶ میلیون تن به ۸،۳ میلیون تن، تولید نباتات صنعتی از ۵،۱ میلیون تن به ۷،۴۵ میلیون تن، میوهجات از ۱،۸ میلیون تن به ۲،۴ میلیون تن، سبزی و صیفی از ۳،۲ میلیون تن به ۳،۶ میلیون تن و تولید نباتات علوفهای از ۱،۲ میلیون تن به ۲،۴ میلیون تن خواهد رسید.
با توجه به میزان تقاضای محاسبه شده در دوران برنامه پنجم پیشبینی میشود که اقلام عمده صادرات پنبه حدود ۹۰ هزار تن، میوه و خشکبار درحدود ۲۵۰ هزار تن خواهد بود. واردات عمده، فرآوردههای زراعی در دوران برنامه پنجم شامل غلات به ویژه جو و ذرت حدود نهصد هزار تن وهمچنین روغن نباتی در حدود یک صد هزار تن برآورد میشود.
هدفهای مشخص شده برای تولیدات زراعی و باغبانی از طریق و یا با اعمال شیوههای زیر تحقق خواهد یافت:
- - افزایش مساحت اراضی آبی حدود ۳۹۰ هزار هکتار.
- - گسترش برداشت دو محصول از زمین در یک سال زراعی به حدود ۱۵۰ هزار هکتار.
- - افزایش بازده در واحد سطح از طریق توزیع بذر و نهال مرغوب، افزایش مصرف کود شیمیایی از ۳۵۰ هزار تن سال ۱۳۵۱ به ۸۰۰ هزار تن در سالپایان برنامه پنجم، دفع آفات نباتی عمومی و همگانی در مساحتی قریب به ۵ میلیون هکتار، تعمیم آموزش، ترویج شیوههای نوین کشاورزی از طریقسازمانهای متناسب و مؤثر مستقر در مراکز و حوزههای عمران روستاها.
- - اعمال خط مشیهای عنوان شده در مورد پرداخت وام، بازاریابی و تضمین حداقل قیمت نیز در افزایش تولیدات زراعی و باغبانی مؤثر خواهد بود.
در مورد نگهداری غله پیشبینی شده است که ظرفیت سیلوهای کشور همواره بیش از مصرف چهار ماه ساکنین شهرها باشد، لذا ظرفیت سیلوها کهاینک در حدود ۳۹۲ هزار تن میباشد افزایش داده خواهد شد به طوری که در سال ۱۳۵۶ به حدود ۷۹۲ هزار تن بالغ گردد. برای تأمین ظرفیت لازمبرای نگهداری موقت غلات و خوراک دام و همچنین سایر نیازمندیها اقدام به ایجاد انبارهای مجهز به ظرفیت حدود ۷۰۰ هزار تن در سطح کشورخواهد شد.
تولیدات دامی
[ویرایش]متوسط رشد سالانه برای فرآوردههای دامی در طول برنامه پنجم ۶،۶ درصد برآورد شده است. بدین ترتیب تولید گوشت قرمزاز ۳۵۰ هزار تن به ۵۴۰ هزار تن، شیر از ۱،۹ میلیون تن به ۲،۸ میلیون تن و تولید گوشت مرغ از ۵۰ هزار تن به ۱۲۰ هزار تن افزایش خواهد یافت. تولید گوشت مرغ و ماهی بیش از تقاضای محاسبه شده پیشبینی گردیده زیرا تولید گوشت قرمز کفاف تقاضا را نخواهد نمود. بدین جهت با اتخاذتدابیری مصرف گوشت سفید جایگزین کمبود قسمتی از گوشت قرمز خواهد شد به طوری که واردات گوشت قرمز در سال ۱۳۵۶ از حدود ۱۳ هزار تنتجاوز ننماید. افزایش تولیدات دامی در اثر اعمال شیوههای زیر تحقق خواهد یافت:
*- ازدیاد خوراک دام از ۱۱ میلیارد به ۱۶ میلیارد واحد علوفهای در پایان برنامه با توسعه کشت نباتات علوفهای، ایجاد تحول در نحوه پرورش گوسفند ونگهداری و پرواربندی دام در آغل به طوری که تعداد دام متحرک در مراتع با قدرت تعلیف چراگاهها متناسب شود و ضوابط لازم برای جلوگیری ازفرسایش رعایت گردد. افزایش بازده گلهها از طریق بهگزینی به طوری که نسبت بازده از حدود ۳۵ درصد فعلی به ۴۰ درصد برسد.
- - مبارزه با بیماریهای دامی به طوری که میزان تلفات دام از ۲۰ درصد در دوران برنامه چهارم به ۱۵ درصد در پایان برنامه پنجم کاهش یابد با تأکید بربیماریهای مشترک انسان و دام.
افزایش ظرفیت تهیه واکسن و داروی مؤسسه رازی که اینک سالانه ۱۷۰ میلیون دز و ۲۰ میلیون واحد دارویی میباشد به میزان بیست درصد در سالطی دوره برنامه پنجم با تأکید روی بیماریهای مشترک دام و انسان و همکاری وزارت بهداری.
*-ایجاد مجتمعهای شیر و گوشت دولتی و خصوصی و مختلط به منظور توسعه دامداریهای مدرن زنجیری در کشور و ازدیاد واردات گوساله و گاوشیری و گوشتی اصیل از خارج به ترتیبی که تعداد گاو اصیل در پایان برنامه به حدود ۲۰۰ هزار و تعداد گاوهای دورگه به حدود یک صد هزار رأسافزایش یابد. و تشویق پرواربندی و جانشین کردن گاوهای اصیل به جای گاوهای بومی.
*- توسعه سریع مرغداریهای صنعتی در اطراف شهرها و در مناطق روستایی توسط شرکتهای تعاونی و شرکتهای سهامی زراعی و ایجاد مرغداریهایصنعتی نمونه توسط دولت جهت راهنمایی بخش خصوصی در مناطق مستعدی که فاقد این نوع مرغداریها میباشد.
- - توسعه صید ماهی و بهبود توزیع آن در شمال و جنوب آبهای داخلی و تأکید آن روی مناطق جنوبی و جنوب شرقی کشور.
اصلاح نظام بازاریابی گوشت قرمز و خرید و فروش دام بر اساس وزن زنده با توجه به سن و جنس و تضمین قیمت، از طریق ایجاد میدانهای خرید وفروش دام در محلهای مناسب و تولید خوراک دام در کارخانههای دولتی.
نظام بهره برداری
[ویرایش]از حدود ۳،۹ میلیون هکتار اراضی آبی در پایان برنامه پنجم ۸،۵ درصد توسط واحدهای کشت و صنعت، کمی بیش از ۸ درصد توسط شرکتهای سهامی زراعی و تعاونیهای تولید، حدود ۱۰ درصد توسط واحدهای مکانیزه و حدود ۷۳،۵ درصد توسط زارعین و کشاورزانمنفرد مورد بهرهبرداری قرار خواهد گرفت.
اگر چه واحدهای بهرهبرداری زارعین و کشاورزان منفرد غالباً از نظر مساحت کوچک میباشد، ولی با اتکاء به نظام تعاونی موجباتی فراهم خواهد شدکه این عده نیز به نحو مطلوبی از مزایای تأمین خدمات بهرهمند گردند و تعاونیهای کشاورزی نقش مؤثرتری در سرمایهگذاریهای اساسی و تهیه و توزیعنهادها و عرضه فرآوردهها به بازار مصرف عهدهدار شوند.
اعضای تعاونیهای روستایی و کشاورزی از ۱،۸ میلیون نفر در پایان برنامه چهارم به حدود سه میلیون نفر در پایان برنامه پنجم خواهد رسید. سیاستادغام تعاونیها دنبال خواهد شد، به طوری که تعداد تعاونیهای بزرگ که عملاً در تأمین هدفهای مشترک اقتصادی اعضاء فعالیت مؤثر داشته باشند بهحدود ۳ هزار شرکت و تعاونیهای پراکنده به قریب ۲ هزار شرکت برسد.
در دوران برنامه نسبت به ایجاد یک صد تعاونی کشاورزی و فروش محصول توسط باغداران، دامداران و کشاورزان متوسط اقدام خواهد شد وپیشبینی میشود این تعاونیها در تحقق هدفهای تولیدی و بهبود نظام بازاریابی نقش مؤثری را ایفا کنند.
در طول برنامه بر اساس قانون تعاونی نمودن تولید و یکپارچه شدن اراضی ۶۰ شرکت تعاونی تولید ایجاد خواهد شد و تعداد اتحادیههای تعاونی بهحدود ۱۵۰ خواهد رسید.
با گسترش آموزش تعاون در کلیه سطوح به ویژه تعلیم مدیر و حسابدار محلی برای تصدی امور تعاونیها، تلفیق کمکهای فنی و ترویجی با اعتباراتوامی، توسعه صنایع و ایجاد تأسیسات بازاریابی در روستاها، تجهیز اتحادیهها به انبار و تسهیلات لازم، تعاونیها تحت هدایت و رهبری دولت نقشقاطعی در پیشبرد هدفهای برنامه عهدهدار خواهند شد.
شرکت های سهامی زراعی
[ویرایش]بررسیهای انجام شده نشان میدهد که استقرار شرکتهای سهامی زراعی در روستاها موجبات پیشرفت اساسی درزمینههای فنی کشاورزی، رشد فکری دهقانان، افزایش تولیدات و درآمد سرانه آنان را فراهم نموده است. مشکل عمده در راه توسعه سریع این شرکتهاکمبود مدیران و کارشناسان صلاحیتدار و آماده به کار در سطح روستاها میباشد.
در برنامه پنجم اقدام به ایجاد یک صد شرکت سهامی زراعی دیگر خواهد شد به طوری که تعداد شرکتهای سهامی زراعی در سال ۱۳۵۶ به ۱۴۳ و حوزهفعالیت آنها به حدود ۴۲۰ هزار هکتار خواهد رسید.
شرکتهای سهامی زراعی در جهت تحصیل حداکثر ارزش افزوده از تولیدات خود با تلفیق دامداری و زراعت، درجهبندی و بستهبندی و تبدیلمحصولات و عرضه مستقیم فرآوردههای خود به بازارهای مصرف تجهیز و تقویت خواهند شد.
کشت و صنعت
[ویرایش]با تمرکز مدیریت، سرمایه و فنون جدید به منظور تحصیل حداکثر تولید و تبدیل محصولات کشاورزی و دامی ایجاد اشتغالصنعتی و اشتغال فصلی در مناطق روستایی، واحدهای تجارتی کشت و صنعت و واحدهای مجتمع شیر و گوشت، اعم از خصوصی یا دولتی یامختلط در مساحتی که تا آخر برنامه پنجم مجموع آن ۳۰۰ هزار هکتار باشد به وجود خواهد آمد. مجتمعهای شیر و گوشت در استقرار نظام مناسب درتأمین خدمات مورد نیاز دامداران، بهبود نظام بازاریابی گوشت و با دخالت محدود در بازار، تنظیم عرضه و تقاضای گوشت مؤثر واقع خواهند شد. درمناطق دامداری عمده عشایری نظیر فارس، آذربایجان، کردستان و لرستان این مجتمعها توسط دولت و در سایر مناطق حتیالامکان توسط بخشخصوصی با راهنمایی فنی و کمکهای اعتباری دولت و در غیر این صورت مستقیماً به وسیله دولت ایجاد خواهد گردید.
تامین خدمات کشاورزی در مناطق روستایی
[ویرایش]در جهت تحقق هدفهای برنامه، خدمات و اعتبارات پیشبینی شده در برنامه به صورت وسیع ومؤثر به روستاها با حد اعلای همآهنگی سوق داده خواهد شد.
برای راهنماییهای فنی شرکتهای تعاون روستایی و اعضای آن نسبت به استخدام، آموزش و استقرار مددکاران فنی تعاونیها در سطح روستاها اقدامخواهد شد.
سرمایهگذاری و اعتبارات عمرانی
[ویرایش]کل اعتبارات کشاورزی از ۷۷ میلیارد ریال در برنامه چهارم، شامل ۵۱ میلیارد ریال از محل بودجه عمرانی و ۲۶ میلیارد ریال از محل بودجه عادی بهحدود ۲۶۷ میلیارد ریال افزایش خواهد یافت که از این رقم ۲۰۸ میلیارد ریال از محل اعتبارات عمرانی تأمین خواهد شد.
جدول: دوره ۲۳ - جلد ۸ - صفحه ۴۳۸۹ الی ۴۳۹۱