ناصر خسرو (قصاید)/تا کی خوری دریغ ز برنائی؟

by ناصر خسرو

	تا کی خوری دریغ ز برنایی؟			زین چاه آرزو ز چه برنایی؟
	دانست بایدت چو بیفزودی			کاخر، اگرچه دیر، بفرسایی
	بنگر که عمر تو به رهی ماند			کوتاه، اگر تو اهل هش و رایی
	هر روز منزلی بروی زین ره			هرچند کارمیده و بر جایی
	زیر کبود چرخ بی‌آسایش			هرگز گمان مبر که بیاسایی
	بر مرکب زمانه نشسته‌ستی			زو هیچ رو نه‌ای که فرود آئی
	پیری نهاد خنجر بر نایت			تا کی خوری دریغ ز برنایی؟
	ناخن ز دست حرص به خرسندی			چون نشکنی و پست نپیرایی؟
	جان را به آتش خرد و طاعت			از معصیت چرا که نپالایی؟
	پنجاه سال براثر دیوان			رفتی به بی‌فساری و رسوایی
	بر معصیت گماشته روز و شب			جان و دل و دو گوش و دو بینایی
	یک روز چونکه نیکی بلفنجی			کمتر بود ز رشته‌ی یکتایی
	بند قبای چاکری سلطان			چون از میان ریخته نگشایی
	فرمان کردگار یله کرده			شه را لطف کنی که «چه فرمایی؟»
	مذن چو خواندت زپی مسجد			تو اوفتاده ژاژ همی خایی
	ور شاه خواندت به سوی گلشن			ره را به چشم و روی بپیمایی
	تا مذهب تو این بود و سیرت			جز مرجحیم را تو کجا شایی؟
	در کار خویش غافل چون باشی؟			بر خویشتن مگر به معادایی!
	چون سوی علم و طاعت نشتابی؟			ای رفتنی شده چه همی پایی؟
	بی علم دین همی چه طمع داری؟			در هاون آب خیره چرا سایی؟
	عاصی سزای رحمت کی باشد؟			خورشید را همی به گل اندایی!
	رحمت نه خانه‌ای است بلند و خوش			نه جامه‌ای است رنگی و پهنایی!
	دین است و علم رحمت، خود دانی			او را اگر تو ز اهل تلایی
	رحمت به سوی جان تو نگراید			تا تو به‌سوی رحمت نگرایی
	بخشایش از که چشم همی داری؟			برخویشتن خود از چه نبخشایی؟
	یک چند اگر زراه بیفتادی			زی راه باز شو که نه شیدایی
	شاید که صورت گنهانت را			اکنون به دست توبه بیارایی
	اول خطا ز آدم و حوا بد			تو هم ز نسل آدم وحوایی
	بشتاب سوی طاعت و زی دانش			غره مشو به مهلت دنیایی
	آن کن ز کارها که چو دیگر کس			آن را کند بر آنش تو بستایی
	در کارهای دینی و دنیایی			جز همچنان مباش که بنمایی
	زنهار که به‌سیرت طراران			ارزن نموده ریگ نپیمایی
	با مردم نفایه مکن صحبت			زیرا که از نفایه بیالایی
	چون روزگار برتو بیاشوبد			یک چند پیشه کن تو شکیبایی
	زیرا که گونه گونه همی گردد			جافی جهان ،چو مردم سودایی
	بر صحبت نفایه و بی‌دانش			بگزین به‌طبع وحشت تنهایی
	بر خوی نیک و عدل وکم آزاری			بفزای تا کمال بیفزایی
	ای بی‌وفا زمانه تو مر ما را،			هرچند بی‌وفایی ،در بایی
	ز آبستنی تهی نشوی هرگز			هرچند روز روز همی زایی
	زیرا ز بهر نعمت باقی تو			سرمایه توانگری مایی
	پیدات دیگر است و نهان دیگر			باطن چو خا رو ظاهر خرمایی
	امروز هرچه‌مان بدهی، فردا			از ما مکابره همه بربایی
	داند خرد همی که بر این عادت			کاری بزرگ را شده برپایی
	جان گوهر است و تن صدف گوهر			در شخص مردمی و تو دریایی
	بل مردم است میوه تو را و، تو			یکی درخت خوب مهیایی
	معیوب نیستی تو ولیکن ما			بر تو نهیم عیب ز رعنایی
	ای حجت زمین خراسان تو			هرچند قهر کرده‌ی غوغایی
	پنهان شدی ولیک به حکمت‌ها			خورشیدوار شهره و پیدایی
	از شخص تیره گرچه به یمگانی			از قول خوب بر سر جوزایی
	از هرچه گفته‌ام نه همی جویم			جز نیکی، ای خدای تو دانایی