مذاکرات مجلس شورای ملی/دورهٔ ۱۷/جلسهٔ ۳۳

by مجلس شورای ملی

مذاکرات مجلس شورای ملی دوره ۱۷ نشست ۳۳

روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران

شامل کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلسین - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی

شماره ۲۲۵۰

۴ شنبه ۱۴ آبان ماه ۱۳۳۱ - سال هشتم

شماره مسلسل ۳۳

دوره هفدهم مجلس شورای ملی

مذاکرات مجلس شورای ملی - جلسه ۳۳

صورت مشروح مذاکرات مجلس روز ۵ شنبه هشتم آبان ماه ۱۳۳۱

فهرست مطالب:

۱- طرح صورت مجلس

۲- بیانات قبل از دستور - آقایان: وکیل پور - دکترفقیهی شیرازی - پارسا

۳- سوال آقای دکتر سنجابی راجع به وقایع غرب و جواب آقایان وزیر کشور و وزیر امور خارجه

۴- تقدیم دوفقره سوال از وزارت راه و دارایی به وسیله آقای گنجه

۵- تقدیم لایحه دوفوری دایربه اجازه تعقیب آقای احمد قوام بوسیله آقای وزیردادگستری

۶- - طرح و تصویب دو فوریت لایحه اجازه تعقیب آقای احمد قوام

۷- اعلام تصویب صورت مجلس

۸- تعیین موقع و دستورجلسه بعد - ختم جلسه

مجلس سه ربع قبل از ظهر بریاست آقای مهندس رضوی (نایب رئیس) تشکیل گردید.

- طرح صورت مجلس

۱- طرح صورت مجلس

نایب رئیس - صورت غائبین قرائت می‌شود. به شرح ذیل قرائت شد

غائبین با اجازه آقایان: مکی. مهندس حسیبی. مدرس. شوکتی. افشارصادقی. احمدفرامرزی.

غائبین بی اجازه آقایان: دکترامامی. بهادری. محمدحسین قشقایی. فتحعلی افشار. دادور. معتمددماوندی. امیرافشار. راشد. تولیت.

دیرآمدگان با اجازه - آقایان: شبستری یکساعت. اورنگ یکساعت

نایب رئیس - نسبت بصورت مجلسه مورخ سه شنبه ۶ آبان ۳۱ اگر نظری هست آقایان بفرمایند. آقای خلخالی نسبت بصورت جلسه نظری دارید؟ بفرمایید.

خلخالی - در عرایض جلسه گذشته اشتباهاتی شده تصحیح می‌کنم و تقدیم می‌کنم.

نایب رئیس - بسیارخوب آقای قنات آبادی نسبت بصورت جلسه‌است؟

قنات آبادی - بله بنده عرایضی که نسبت به صورت جلسه گذشته دارم همان مطلبی بودکه آقایان نمایندگان در جلسه گذشته عنوان کردندآن راجع به پخش جریانات و مذاکراتی که در مجلس می‌شود در رادیواست اساسا یا روی اصل اینکه قدرت ندارند ضبط بکنند درک بکنند مطالبی را که اینجا گفته می‌شود یا روی جهات دیگری که من مصلحت نمی‌دانم توضیح بدهم آن طوری که باید برسانند سخنان آقایان نمایندگان از رادیوتهران منعکس نمی‌شود و حتی بعضی وقتها با انداختن بعضی کلمات بقدری معانی جمله و عبارت را تغییرمی‌دهند که یک معنایی غیر از آن معنایی که ناطق مقصودداشته‌است منعکس می‌شود ضمنا اجازه می‌خواهم این طوماری است که از مجمع مسلمانان مجاهد در ساری راجع به تاییدعمل دولت در مورد قطع رابطه با انگلستان و تایید نظرآقایان نمایندگان محترم مجلس شورای ملی راجع به تعطیل مجلس سنا و تلگرافاتی است از مشهد رسیده در همین زمینه ابراز خوشنودی کرده‌اند راجع به تعطیلی مجلس سنا و یک نامه‌ایست از نمایندگان سندیکای کارگران کارخانه چیت سازی راجع به تایید آقایان نمایندگان راجع به قطع رابطه با انگلستان و تعطیل مجلس سنا و این نامه هم مال حزب ایران است که جناب آقای دکترسنجابی داده‌اند راجع به همین موضوع از رشت رسیده تقدیم مقام ریاست می‌شود.

نایب رئیس - البته تذکرجنابعالی مربوط بصورت جلسه نبود (قنات آبادی - راجع بخود مجلس بود) وچون فعلاعده برای رای کافی نیست تصویب صورت مجلس می‌ماند برای وقتی که عده کافی شد.

- بیانات قبل از دستور - آقایان: وکیل پور - دکترفقیهی شیرازی - پارسا

۲- بیانات قبل از دستور - آقایان: وکیل پور - دکترفقیهی شیرازی - پارسا

نایب رئیس - از نظرکاری که در مجلس داشتیم لازم بودازنطق قبل از دستورصرفنظرشود و یالااقل به بعدازدستور موکول شود ازطرفی هم جمعی از آقایان نمایندگان در کمیسیون بودجه تشریف دارندوشایدباشروع نطق قبل از دستور موفق شدیم که آقایان هم بیایند و در رای مجلس شرکت کنند آقای وکیل پوراز وقتشان استفاده می‌کنند.

وکیل پور - در این سنوات اخیر بقدری صحبت از اصلاحات شده‌است و بقدری دولتها برنامه‌های وسیع اصلاحی به مردم عرض کرده‌اند ولی بنظرمن از این همه صحبتها کمترین عملی بران مترتب نبوده و جز یاس برای مردم چیزی باقی نماند (یکی از نمایندگان - بلندتر) حالا البته این مقدمه‌است عرض کنم بنده غرضم انتقاد از این دولت نیست بگذارید به آخرش برسد عرض می‌کنم که من مقصودم این نیست که می‌گویم در مملکت ایران مردم خواهان اصلاحات نبودند البته بودند کسانی که سوءنیت داشتند و بودند کسانی که خواهان اصلاحات بودند ولی مطلب در این است که من برخلاف عقیده مشهور که می‌گویندخواستن توانستن است معتقدم که صرف خواستن کافی نیست آنچه که محرک خواستن است نمی‌تواندعلت برای توانستن باشد. بسیاری هستند ازپدران که کمال علاقه را دارند که فرزندشان را خوب تربیت کنند شاید روش تربیت خوب را می‌دانند ولی بواسطه ضعف اراده یا شدت احساسات پدری قادربه تربیت صحیح فرزند خود نیستندخلاصه می‌خواهم عرض کنم شما می‌بینید بسیاری از اشخاص هستند مسلح به اسلحه سرد و گرم هستند ولی در عین حال در برابر یک دشمن در برابر یک حیوان درنده قرارمی گیرند با آن که غریزه دفاعی حکم می‌کند که از خودشان دفاع کنند بواسطه ضعف اراده نمی‌توانند بکنند. خلاصه می‌خواهم عرض کنم که یک فاکتورمهم که مانع از اجرای اصلاحات بوده‌است ضعف اراده بوده‌است حالا این سوال پیش می‌آیدکه جواب آقای اقبال را عرض کنم که چرا دولت جناب آقای دکتر مصدق یعنی شخص شخیص ایشان که خودشان قافله سالار نهضت عظیم ملی بوده‌اند و در تمام این جریان عزم راسخ و نیروی همت خودشان را به ثبوت رسانده‌اند و در همین حال هم در حسن نیت ایشان هم هیچ شبهه و تردیدی نمی‌تواند کسی داشته باشد چرا ایشان آنطوری که مطلوب ملت ایران است موفق به اصلاحات نشدند به نظر من یکی از علل اصلی این است که در حقیقت خواسته تمام طبقات ملت ایران است (یکی از نمایندگان - الا یک طبقه) بدست بسیاری یا برخی کسانی افتاده‌است مجریانی افتاده‌است که آنها متاسفانه ضعف اراده نشان داده‌اند من معتقدم که اگر ضعف اراده مجریان نبود امروز باید بیش از آنکه پیشرفت کرده باشند موفق به برداشتن قدمهای اصلاحی شده باشند من خیلی متاسفم می‌بینم در موقعی که بایستی وزارت خانه‌ها و دستگاههای دولتی با انتخاب افراد خوب جلوی هرج و مرج واشفتگی را بگیرند و سر و سامانی به دستگاه خودشان بدهند فقط و فقط سرگرم و مشغول وضع قوانین هستند و من بسیارمتاسفم که عرض کنم که بسیاری از این روش بروش مستضعفین من الرجال می‌ماند که این آقایان برای اینکه در حقیقت قادر بانجام کاری نیستند می‌روند و بهانه و مستمسکی پیدامی کنند که مثلا قانون ناقص است در حالیکه بنظر من در مملکت ایران مشکل در مقررات موجود نیست بلکه مشکل در نحوه اجراست شماملاحظه بفرمایید در مورد همین استقرار امنیت که موردعلاقه تمام افراد ملت ایرانست یکروز بعنوان اینکه امنیت نمی‌توان برقرارکرد مگر اینکه مقررات حکومت نظامی را اجراکرد تازه این راهم جاری می‌کنند باز می‌بینند کفایت نمی‌کنداین لایحه عجیب وغریب امنیت اجتماعی را بامضای رئیس محبوب دولت میرسانند. بنظر من اگر در حقیقت آنقدر به عقب برمی گشتیم وبه زمانی می‌رسیدیم که بشر از علوم تربیتی از علوم سیاسی از علوم اجتماعی هیچگونه بهره‌ایی نداشت در حقیقت فرمول اعمال قهر و غضب یعنی فرمول اعمال شدت شاید احترازناپذیر بود. ولی امروز در یک مملکتی در دنیایی که تمام مملکت مترقی دنیا جای ترس را باحترام داده‌اند بنظرمن وجود چنین لوایحی بسیار بسیار خطرناک و مضراست و صد در صدعکس‌العملهای بسیار خطرناک برای مملکت بوجود خواهدآورد.. خلاصه عرض بنده این است که قدم اول برای موفقیت این است که افراد خوب افراد خوب بتمام معنی از هرجهت حسابی که مخصوصا دارای اراده قوی باشند در تمام دستگاهها بگذارند و در قدم دوم یک روش صحیحی اتخاذ کنندآنچه که به نظر می‌رسد روشن صحیح امروز در مملکت ما باید این باشد که در دنباله این نهضت بزرگ ملی و این افتخار عظیمی که ملت ایران بدست آورده‌است یک نهضت بزرگ تولیدی در مملکت ایجاد شود من با بسیاری از همکاران که گاهی در این باب صحبت کرده‌ام معتقدهستند که نهضت تولیدی و یا افزایش تولید بدون استقرار امنیت و بدون تعمیم فرهنگ و بدون توسعه بهداشت میسرنیست. اما من معتقدم است که طرز استدلال آقایان یک قدری خالی از مبالغه واشتباه نیست فرهنگ نیست بهداشت نیست هیچ کارنمی‌شود کرد ممکن بود قانع شویم. اما با این همه مقدمه‌ایی که می‌چینیم صحیح نیست امروزهم که می‌گوییم امنیت نیست در حقیقت امر از امنیت نسبی برخوردارهستیم. اگر امنیت نبودلازم بود که روزی دهها نفرکشته بشوند روزی صدها مزرعه به تاراج و غارت برود. فرهنگ هم بحمدالله باز تا آن مقداری که قدرت مالی دولت وجوددارد ترقی کرده‌است البته باید در موازات کار تولیدی قدم‌های بسیارموثری در راه تعمیم فرهنگ و توسعه بهداشت برداشته شود. وهمچنین در استقرار امنیت کمال جهد و مراقبت بعمل بیاید و مخصوصا این نکته را هم ذکرمی‌کنم که وضع فعلی فرهنگ بسیارخراب است واین خرابی بسیارقابل ملاحظه‌است. معذلک معتقدم که همین وضع فعلی هم کافی است که ما یک نهضتی تولیدی را شروع کنیم یک مثل خیلی بارز یک نمونه خیلی بارز برای اینکه می‌شود در وضع فعلی مملکت هم وضع وضع تولید را زیاد کرد این است که در تمام محصولاتی که دولت کمک کرده‌است واز آن مورد حمایت کرده‌است یعنی مساعده داده‌است به آن تولید بازار فروش هم برایش تهیه کرده‌است یک افزایش معتنی به و قابل ملاحظه ایی پیداشده‌است. مثلامحصول چغندر قند محصول پنبه محصول کنف و از این قبیل محصولاتی که دولت بزارع مساعده داده‌است و محصول او را هم خریداری کرده‌است و می‌بینیم که این محصولات بمراتب بقیمت خوب فروش رفته‌است و افزایش پیداکرده‌است (پورسرتیپ - پنبه در بعضی جاها) آمار پنبه را ببینید در تمام نقاط اینطورنشان می‌دهد و من معتقدم که اگر به برنجکار به جوکار به کنف کار و حتی بخاطر آقای مهندس غروی به چای کار(خنده نمایندگان) (مهندس غروی - حرف از چایی نزنید آقا دل ما خونست) بتمام این طبقه کمک بشود و مساعدت بشود و همچنین به تمام کارفرمایان وسایل تولید داده شود و بعد از آنکه محصولاتشان بیرون آمد بازار فروش به آنهاعرضه شود. من صد در صد اطمینان دارم که دیری نخواهد گذشت که بازار ما پر از لیره و دلارخواهد شد (صحیح است) من اعتقادم این است که امروز مملکت ایران می‌تواند با همین وضع موجود این نهضت تولیدی را تا آنجا جلو ببرد که بحداکثراستفاده ممکنه برسد. و من بسیارخوشوقتم که بسیاری از آقایان وزرا در اینجا تشریف دارند وتقاضامی‌کنم که در این باب فکری بفرمایند و یک تصمیم عاجلی اتخاذ فرمایند که تا وقت نگذشته‌است این نهضت شروع شود. اما ممکن است بعضی بگویند که برای اینکار هم در ابتدای امر پول می‌خواهیم من هم اعتقادم این است که برای این کار دولت در ابتدا احتیاج به پول دارد. با اینکه معتقدم دولت پول کافی در اختیار دارد و دولت خروارها طلا در ذخیره دارد ولی روش دیگری که عقل سلیم حکم می‌کند این است که دولت از یکطرف منابع عایدی خودش را افزایش بدهد و از طرفی مخارج غیرلازم را تقلیل بدهد و این هر دو کار از کارهایی است که شدنی است و شاید بعبارت دیگرمی‌توانم عرض کنم که سهل و ممتنع است سهل برای اینکه اگر مجریان خوبی باشند دولت می‌تواند اجراکند. ممتنع است برای اینکه اگر مردمان بدی باشند هرگز اجرا نخواهندکرد. بنده فکرمی‌کنم برای ازدیاد درآمد دولت طرق فراوانی موجوداست. یکی از این طرق بنظرمن افزایش مالیات املاک مزروعی است (کریمی - احسنت - بطورتصاعدی) چه مانعی دارد که از املاک مزروعی مالیات بیشتری گرفته شود و به مصرف عمران مملکت برسد. اینکارهم سهل است هم شدنی. وقتی که شما مالیات را گرفتید از متمول و از متمکن همان آموزگار را بیشتر می‌توانید بهش حقوق بدهید. مطلب دیگراینست که از این مستغلات بجای نه درصدی که امروزمی گیرید سی درصد بگیرید. چه مانعی دارد که برای یک همچو موقع فوق‌العاده و غیرعادی برای یکسال دو سال سه سال چهارسال این مالیات‌ها را افزایش بدهند (پورسرتیپ - یکقدری هم راجع به خانه‌ها و اجاره‌ها بفرمایید) (قنات‌آبادی - افزایش بدهند اما سراغ پولدارها بروند نه فقرا) موضوع دیگری که بنظرمن قابل تجدید نظراست مالیات برارث است. مالیات بر ارث باید بیش از آنچه امروز می‌گیرند باید بگیرند برای اینکه آنهایی که امروز از میراث و ترکه برخوردار می‌شوند جز مفت‌خوری چیزی نخواهند داشت بهتر است که از این راه هم بعواید دولت اضافه شود (امامی اهری - متمولین پیش پیش ارثشان را صلح می‌کنند) و باز برای جلوگیری از مفت‌خوری من پیشنهادمی‌کنم مالیات بیشتری از معاملات بیع شرطی ومعاملات ذمه ایی بگیرند کسانی که پول می‌دهندوربح می‌گیرندو در حقیقت حکم رباخوار را دارند چرا از اینها مالیات بیشتری گرفته نشود؟ امروز کار ربح گرفتن منحصرا باید در دست بانکها باشد مطلب دیگرتقسیم اراضی بایر و مسلوب‌المنفعه بین زارعین است بسیاری از جاها هست که در حقیقت صدها هکتارزمین است و بایر و مسلوب‌المنفعه مانده ولی زارع هیچ ندارد (پورسرتیپ - زارع هم وسایل می‌خواهد) هریک از این مطالب در حقیقت توضیحات بیشتری لازم دارد ولی اگر فهرست‌وار عرض نکنم می‌ترسم عرضم تمام نشود یک موضوع دیگرکه باید خدمت جناب آقای وزیر پست و تلگراف عرض کنم موضوع افزایش نرخ مرسولات پستی است (صحیح است) در حقیقت وواقع این نرخی که شما می‌گیرید هیچ قابل مقایسه با نرخی که در ممالک دیگر دنیامی‌گیرند نیست به اضافه پنجاه سال پیش سیصد دینارمی گرفتند امروز دهشاهی می‌گیرند (وزیر پست و تلگراف - این اقدام می‌شود) از این راه هم می‌شود پول بیشتری گرفت از طرف دیگرحالا می‌خواهم عرض کنم که برای تقلیل مخارج هم راههایی هست یکی از طرق تقلیل مخارج کم کردن مستخدمین است آنهم نه مستخدمین بی بضاعت اول می‌شود آنها را به طبقات مختلف تقسیم کرد یک دسته از این مستخدمین هستند که در عداد متمکنین هستند.

نایب رئیس - دو دقیقه بیشتر از وقت شما باقی نمانده‌است

مهندس غروی - بین صحبتشان خیلی صحبت کردند وقتشان گرفته شد

وکیل پور - چهار و پنج دقیقه دیگرتمام می‌کنم. عرض می‌کنم که یک طبقه از این مستخدمین هستند که دارای تمکن هستند دارای مکنت و ثروت هستند این طبقه برای اینکه بروند در کار تولیدی کاربکنند بهترین طریقش این است که خودشان صرفنظر کنند و از خدمت برکنارشوند ممکن است این مشکل پیش بیاید که یک کسانی دارای کمال تخصصی باشند و از وجود آنها بخواهند استفاده کنند در این صورت هم راهش این است که به این طورکسان بطورافتخاری هدیه‌ایی بدهند نه حقوق (قنات‌آبادی - اگر خود آنها نرفتند دولت خودش آنها راخارج کند) یک طبقه دیگرطبقاتی هستندکه این‌ها بسن تقاعد رسیده‌اند من می‌شنوم یک دسته کثیری در این دستگاه دولت هستندکه بسن تقاعدهستند و در سن مبارک جوانیشان هم مرغ تخم طلایی نبودند حالا در ایام پیریشان چه توقعی می‌توان داشت آنها را هم نمی‌گویم معاف از حقوق کنند ولی عرض می‌کنم برای اینها هم راهی موجوداست این‌ها هم ممکن است از خدمت خارج شوند و از خالصه چیزی به آنها بدهید البته یک کسانی هستند که آنها وجودشان ذیقیمت هستند آنها را هم می‌شود مستثنی کرد و مثل جناب آقای لطفی (نمایندگان - ایشان جوان هستند) چون ایشان وجودشان البته مثمر ثمراست و همیشه از کسانی بوده‌اند که مورد استفاده بوده‌اند اینطور اشخاص را البته مستثنی بکنید. یکی دیگراز موضوعاتی که برای تقلیل مخارج بعقیده بنده مهم است آقا چه مانعی دارد که خدمت نظام وظیفه از دو سال به یک سال تقلیل پیداکند؟ (صحیح است) در حقیقت ما امروز در مملکت افراد کم داریم در جاهای دیگر شاید باشند جاهایی که وسیله کار کم داشته باشند و افراد زیاد ولی در مملکت ما نسبت معکوس است. ما فرد کم داریم وسیله کار زیاد داریم یک عده کثیری را از این زارعین و کشاورزان می‌گیرند و وقتشان را بیهوده تلف می‌کنند.

نایب رئیس - وقت تان تمام شده‌است

وکیل پور - بهرصورت این هم یکی از پیشنهادات. پیشنهاددیگری که باید بطورخلاصه عرض کنم این است که یک قانونی از مجلس گذشت که ده میلیون تومان به بانک ملی از سرمایه تقاعد بدهند که با این شرکت تعاونی درست کند و بعقیده بنده یکی از قدمهای مهمی که باید در این مملکت برداشت ایجاد شرکتهای تعاونیست و اینکار بایستی و تحت نظر یک عده از افراد شرافتمند مصلح اداره شود و تردید ندارم که فواید بسیاری بر اینکارمترتب خواهدبود بسیار دیگری از پیشنهادات هست که چون وقت نیست و احتیاج به توضیح دارد ناچارم کوتاه بیایم. (احسنت)

نایب رئیس - آقای دکترفقیهی شیرازی

دکتر فقیهی - سخن امروز با اینکه جنبه فنی دارد ولی از نظر اینکه این موضوع اقتصاد کشور را به خطرانداخته و همچنین در موضوع بهداشت فوق‌العاده موثراست استدعای توجه می‌کنم. بعد از جنگ جهانی دوم کشورایران متاسفانه بازار خرید داروهای بسیاری از کارخانجات سازنده دارو شد بقسمی که اکنون می‌توانم عرض کنم در حدود هزار و پانصد قلم دارو بنام اسیسالیته در این کشوربفروش می‌رسد و حال آنکه اغلب و اکثر این داروها دواهایی است که منشا اثر و ثمر نیست بلکه تحت تاثیر پروپاکاندور کلان و تبلیغات گوناگونی که می‌کنند بفروش می‌رسد کار فروش داروهای اسیسیالیته در کشوربه آنجا رسیده‌است که اخیرا از فلسطین داروهایی تحت عنوان ضد انعقاد نطفه و برای جلوگیری از حمل و ریزش موی سربه کشور ما وارد می‌شود (حاج سیدجوادی - اگر ریزش موی صورت بود بهتر بود) از جمله داروهایی که انصافا باید گفت بی اثراست و وضع تهیه‌اش در کشور بسیار ساده و آسانست شربتهای سینه‌است یا شربتهایی است که تحت عنوان تونیک و شربتهای مقوی تهیه می‌شود و با قرصهای سولفامید یا قرصهای ویتامین است و اکثراین داروها مواد اولیه‌اش بسیار ارزان قیمت است و با یک بهای نازلی می‌شود تهیه کرد. دو موسسه‌است که برای تهیه دارو در کشور ما فعلا قدرت کامل دارد یکی بنگاه رازی حصارک است. اغلب آقایان مطلع هستند که سرمهای ضد دیفتری و ضد تنانوز و انواع و اقسام واکسنها را قادر به تهیه‌است بنابراین با وارد کردن مواد اولیه این داروها اغلب و اکثراین آمپولهایی که بصورت لوکس و فانتزی وارد این کشورمی شود می‌توان در بنگاه رازی و همچنین در موسسه پاستورتهیه کرد (صحیح است) وضعیت وارد کردن دوا کارش بجایی رسیده‌است که بدون مبالغه می‌شود گفت دانشکده داروسازی در حقیقت دیگر کاری انجام نمی‌دهد. بعد از چندین سال که شاگرد تحصیل می‌کند و به اصطلاح دکتر در داروسازی می‌شود اگر آقایان مختصر توجهی بکنند اصولا دواخانه به این صورت فعلی محتاج به دکتر داروساز نیست برای اینکه کاربجایی رسیده‌است که حتی برای مسهل هم انواع و اقسام قرص‌های ملین از کشورهای خارج وارد شده‌است و بنابراین محتاج به دکترهای داروساز نیستیم به این کیفیت افتضاح در هیچ کشوری فروش داروهای اسیسالیته به این صورت ابتذالی که در کشورماست وجود خارجی ندارد (صحیح است) حتی بالاترعرض کنم دانشکده پزشکی هم در اینصورت شاید لزومی ندارد برای اینکه در اغلب و اکثر از جراید ملاحظه فرموده‌اید که متاسفانه حتی به وسیله رادیو هم رکلام می‌شود که فلان شربت یا فلان آمپول چهار قسم پنج قسم شش قسم بیماری را شرح می‌دهند که بدرد این بیماریها می‌خورد بنابراین اگر قرار باشد که به این صورت اسیسالیته‌هایی که منشا اثر و ثمرنیست وارد کشوربشود محتاج به دانشکده داروسازی و دانشکده پزشکی نیستیم در عین حال البته بایستی اذعان و اعتراف کرد که هریک از این کارخانجات سازنده دوا چند قلم داروهای موثری دارند که تهیه ان داروها در اینجا مشکل است مثلا از قبیل هرمونها که آقای ذوالفقاری اینجا تذکر دادند منظورجنابعالی همان هرمونها بود در این باب استدعا دارم وزارت بهداری و همچنین وزارت اقتصاد فکرعاجلی بکنند چندی قبل خدمت آقای وزیر اقتصاد بودم نکاتی را درباره وارد کردن این داروهای اسیستالتیه بعرضان رساندم وعده‌ایی هم فرمودند که کمیسیونی در این باب تشکیل شود ولی می‌خواهم عرض کنم که این امر بسیار مهمی است و اگر جمع بزنیم در هرسال میلیونها دلار و پوند و ارز کشور بلکه عرض کشور و آبروی کشوربیرون می‌رود و خیلی ساده‌است جلوگیری از داروهایی که موثرنیست (کریمی - بازار اطبا را هم بفرمایید که کساد می‌شود) بلی بعقیده جنابعالی اینطور است طریق آنهم این است که از اساتید دانشکده پزشکی و عده‌ایی از اطبای تحصیل کرده و مجرب و مطلع و مخصوصا کمیسیون بهداری مجلس دواهای زائد را از اسیستالیته‌های غیر زائد جدا کنند و بعد از آن دواهایی که واقعا موثر نیست یا تهیه‌اش در کشور بدون اشکال است ممنوع بشود (صحیح است) موضوع دیگرکه می‌خواستم بعرض آقایان برسانم موضوع بودجه وزارت بهداری است که در این باب هم لازم بودکه مطالبی بعرض برسانم ولی چون همکارمحترم جناب آقای پارسا از مسافرت تشریف آورده‌اند و تقاضا کردند که بقیه وقتم را به ایشان بدهم اجازه می‌خواهم که در مورد تقسیم و توزیع بودجه وزارت بهداری عرایضم را بیک جلسه دیگرموکول کنم و بقیه وقتم را به ایشان می‌دهم.

نایب رئیس - آقای پارسا

پارسا - بنده از جناب آقای دکترفقیهی شیرازی که مرحمت فرمودند و فرصتی دادند و بقیه وقتشان را به بنده لطف فرمودند تشکر می‌کنم و برای اینکه سوءتفاهمی نشود با اینکه خودم قاعدتا میل ندارم از روی نوشته بخوانم این عرایضم را از روی نوشته می‌خوانم: بطوری که خاطر آقایان نمایندگان محترم مستحضر است اینجانب چندی قبل در معیت جناب آقای مکی نماینده رشید و مبارز تهران به اروپا و آمریکاعزیمت کردیم و چون کسالت آقای مکی بطور کامل رفع نشده بود در موقع مراجعت از آمریکا برای ادامه معالجه به بیمارستان رفتند. امیدوارم به فضل الهی شفای عاجل حاصل و در آتیه نزدیکی جهت ادامه خدمات ملی به میهن عزیز بازگردند. چون گمان کردم ممکن است اطلاع از نتیجه مشاهدات برای همکاران محترم و هموطنان عزیز مفید باشد بعرض چند کلمه مبادرت کرده و مصدع می‌شوم. مجاهدتی که ملت آلمان برای ترمیم خرابیهای حاصله از جنگ و توفیقی که در این راه یافته‌اند مایه اعجاب و تحسین بوده و سرمشق خوبی است برای سایر ملل که اگر ملتی زنده به مصائب گوناگون گرفتار گردد با مختصر همت و فعالیت می‌تواند سر و سامانی به اساس درهم ریخته خود بدهد و شاهد بارزی است از اینکه یک ملت زنده را نمی‌توان اسیر و برده ساخت و اگر تمام اساس اقتصادی و قدرت صنعتی کشور خراب گردد ولی نیروی فعاله و شوق استقلال و ارتقا در وی باشد در اندک مدتی می‌تواندبه ترمیم خرابیها پرداخته و با افتخار و سربلندی در ترقی و پیشرفت تمدن بشری شرکت نماید ملت آلمان از گذشته پر دردی که شاید در نتیجه خبط و اشتباه زمامداران و یا عوامل دیگر برایش حاصل شده بود یادی نکرده و مایوس نشده و با اتکا به نیروی فعاله خود در راه ترمیم خرابیها و اصلاح وضع اقتصادی و بالابردن سطح زندگی مردم پیش می‌رود. اینکه مخصوصا این نکته را متذکرمی‌شوم برای این است که متاسفانه در نتیجه تعلیم و تربیت استعماری که سالهای سال از طرف بیگانگان برملت بزرگ و رشید ایران تحمیل گردیده شکایت از حال و تاسف برگذشته و عدم امید به آتی که در عروق عده‌ایی از افراد این سرزمین پربرکت ریشه دوانده و تبلیغات دستگاه استعماری چنان این موضوع را در ذهن بعضی گنجانده که نقل هر مجلس و محفلی هجوم اسکندر و عرب و مغول و خرابی ری و نیشابوراست و گویا از آن ازمنه الی یومناهذافرصتی برای ترمیم آن ویرانیها دست نداده و یا فقط شکایت از ماضی دردی را دوامی‌کند امیدوارم که اکنون به فضل و عنایت خداوند متعال و همت بلند ملت ایران و رهبری بزرگان سیاست و دیانت قید اسارت و استعمار از گردن این ملت برداشته شده نسل کنونی با اتکا به خصایص نژادی که یقینا نژادی فعال و باهوش و استعداد می‌باشد به امید آتیه درخشان به فعالیت پرداخته و در راه عظمت و سربلندی این سرزمین پنهاور و رفاه و ترقی برادران و خواهران خود از بذل هیچ گونه کوششی دریغ نکرده و بدانند که عظمت و رفاه هر ملتی بسته به نیروی فعالیت و کار اوست. امریکایی که در عرض صد وهفتاد و اندی سال نه تنها خود را بصف کشورهای بزرگ جهان رسانده بلکه بصورت یکی از مراکز حل و عقد اقتصادی و سیاسی دنیا در آمده فقط در نتیجه انرژی و فعالیت افراد آن ملت بوده ولاغیر. سرزمین گهرخیز و مردم پرور ایران بتصدیق دوست و دشمن و بیگانه و خویش سرشاراز منابع طبیعی و واجد کلیه عوامل ترقی اقتصادی و سیاسی است و فقط کمی همت و فعالیت لازم است که از این ذخائر و منابع و عوامل ترقی اقتصادی و سیاسی استفاده شده و مردم این سرزمین از مرفه‌ترین و خوشبخترین مردم جهان گردند اجازه می‌خواهم کلمه‌ایی چند در باب مسئله نفت که مورد توجه عامه‌است نظریات وافکاری که در این سفر برایم حاصل گردیده عرض کنم

نایب رئیس - آقای پارسا چقدر وقت می‌خواهید؟

پارسا - اگر اجازه بفرمایید آقایان هم اجازه می‌فرمایند بنده عرایضم را بکنم

جمعی از نمایندگان - بفرمایید آقا.

نایب رئیس - چون عده فعلا برای رای کافی نیست بنده فعلا از وقت آقایان بعدی به ایشان می‌دهم تا بعدا رای بگیریم بفرمایید

پارسا - قبل از ورود در مطلب و مقدمتا و بطورکلی باید اظهارنمایم تاملت رشیدایران و دولت ملی جناب آقای دکترمصدق همانطورکه تاکنون فقط باعنایت ربانی و باتکاء وطنپرستی ملت رشیدوغیور در مبارزه نفت توفیق حاصل نموده و دست و استعمارگران بیگانه را ازدامن وطن کوتاه کرده اندنباید در ادامه این مبارزه زیادامیدواربه کمک بیگانگان اعم از شمال و جنوب و شرق و غرب باشندبلکه اتکابایدبه قدرت مقاومت و فعالیت ملت بوده و این گره را بسر بنچه توانای خودبگشایندوکلام استادسخن نظامی را متذکرگردندکه چون شیر بخود سینه کش باش فرزند خصال خویشتن باش منظوربنده از عرایض فوق نه این است که بعضی از ملل دیگرحسن نیت نداشته و یاتلاش و کوشش در حل معضل ندارند بلکه می‌خواستم هموطنان عزیزرامتوجه مثل معروف سازم که هرکس فقط بامی‌دهمسایه ننشینندشب گرسنه می‌خوابدهموطنان عزیز باتمام تظاهراتی که از طرف بعضی از خارجیان بعنوان مساعدت در حل این معضل می‌شود نباید به امید دیگران نشسته و تصورکردملل ستمدیده جهان در دنیایی که زورزرجای انصاف و عدالت را گرفته مشفقی غمخوارخواهندداشت و همانطورکه جناب آقای دکترمصدق طی نطقی که در تاریخ ۲۷ اسفندماه ۱۳۳۰ برای هیئت مخبرین آمریکایی اظهارفرمودندیقین داشته باشندکه ملل بزرگ جانب یک ملت ضعیف را در برابریک کشورنیرومند نخواهندگرفت (صحیح است) خودآقایان ملاحظه می‌فرمایندباتمام تظاهرات دوستانه و غمخواری‌هایی که از اطراف و جوانب و ازبلوکهای باصطلاح غربی و شرقی در این باب شده کوچکترنی مساعدتی بملت رشیدایران نشده و فقط بتعارفات لفظی اکتفاگردیده‌است (صحیح است) ملت ایران باید بدانددست بجهادمقدسی زده‌است که شاید در تاریخ پرافتخاروپرحادثه وی نظیرنداشته و ازلحاظ سیاسی به فتحی نائل آمده که نه تنهاگردن خودرا اززیریوغ استعمار بیرون کشینده بلکه موجدومشوق نهضت‌های استقلال طلبی ملل رنجدیده دیگرگشته پایه استعماررا در سرزمین‌های پهناورازمتزلزل کرده‌است. البته جهادی به این بزرگی از خودگذشتگی‌ها و فداکاریهایی می‌خواه دکه متناسب باعظمت و اهمیتی باشدوگمان نمی‌کنم هیچ مطلعی انتظارنتایج آنی و فوری از اینگونه مجاهت‌هاراداشته ابشد. ملت مکزیک که به مبارزه ایی نظیرمبارزه ماپرداخت با انکه مشکلاتش به مراتب کمتربوددوازده سال پای مردانگی فشردتاشاهد مقصودرا در آغوش کشید(حاج سیدجوادی - صدسال خرابی اقلاده سال رنج لازم دارد) نابرده رنج گنج میسرنمی‌شود مابایداساس زندگی ملی و اقتصادی خودراطوری بناکنیم که بتوانیم بدون انتظارکمک از بیگانگان به مبارزه ادامه دهیم و مردانه دست اتحادبه یکدیگرداده فعالیت و استقامت و صبرراپیشه ساخته و مومن و معتقدباشیم که صبروظفرهردو دوستان قدیمند. و به دنیانشان دهیم که این کنام شیران از دلیران و مردان تهی نگشته و هیچگونه محاصره اقتصادی و تضییقات گوناگون دیگربربنیان قویم اراده‌اش خللی واردنیاورده و آنقدر به این مبارزه و جهادعظیم ادامه خواهدداد تابهدف مقدس خودنائل گردد(صحیح است).(خلخالی - ولی این مسافرت آقایان هم به آمریکاخوب نبود) آقایان نمایندگان محترم بطوریکه استحضاردارندمسئله نفت دوجنبه داردیکی جنبه سیاسی و دیگری جنبه اقتصادی از لحاظ سیاسی بعقیده اینجانب بامقاومتی که ملت ایران نشان دادوپس از مجاهدت عظیمی که به رهبری پیشوایان سیاسی و دینی خودبعمل آوردتوانست دستگاه استعماررا ازاین سرزمین مقدس ریشه کن کند. تهدیدات کشتی‌های جنگی و دژهای پرنده و چتربازان و اعزام قوا در عزم ملت خللی واردنیاوردوملت ایران رهبر محبوب خود را با تنی رنجور و بار زحمت سفرداد و این فرزند مجاهدایران برای مدافعه از حقوق حقه ملتی مستقل و آزادباوجودکهولت و بیماری رنج سفر را برخودهموارکردتاندای حق را بگوش جهانیان فروخواندوبه یاری پروردگار بزرگ از هردوسفرموفق و منصوربرگشت و تمام خواسته‌های ملت ایران را ازلحاظ سیاسی برآورد. با این توفیق عظیم که حقا باید ملت ایران و پیشوایانش را به مناسبت این پیروزی بزرگ تاریخی تبریک و تهنیت گفت و عده ایکه جناب آقای دکتر مصدق در باب ریشه کن کردن دستگاه استعمار و تحکیم بنیان استقلال ایران و قبولاندن خواسته‌های ملت داده بودندبنحواتم و اکمل ایفاکردند. اهمیت این موقعیت نه بحدیست که بنده بتوانم با این وقت محدودوصف نمایم. این پیروزی نه تنهاتاریخ ایران را تغییردادلکه تاریخ جهان این پیروزی را بعنوان نابودکننده امپریالیزم در سراسردنیاثبت خواهدکردومنشاومبداتحولات عظیم در زندگی ملل و مخصوصاملتهای خاورزمین خواهدشناخت. بنده مدتهای مدیدباقتضای مشاغلی که داشتم در خارج از میهن عزیزبه سربرده‌ام هیچ وقت ایران و ایرانی را بقدری که در این سفرسرافرازوسربلندومورداحترام دیگران دیدم ندیده بودم امروز در سراسرگیتی نام ایران باحترام و بزرگی برده شده و همت و استقامش ستوده می‌گردد. باری همچنان که عرض کردم به عقیده اینجانب جنبه سیاسی نفت باپیروزی قابل تحسین ملت ایران خاتمه یافته ولی از جنبه اقتصادی به این مبارزه باید ادامه داده شود و بایدعرض کنم که مبارزه از لحاظ اقتصادی مشکلترودامنه دارتر خواهدبودوناچار در این قسمت از مبارزه باید ملت رشیدایران به مشکلات و موانعی که در سرراه داردپی بردوباعلم و اطلاع این مبارزه را ادامه داده و مطمئن باشدکه بحول و قوه الهی در این قسمت نیزپیروزی باوی خواهدبود. در مبارزه اقتصادی ملت ایران تنهابادولت انگلستان طرف نیست بلکه باید باکارتل نفت که مرکب از هفت کمپانی آمریکایی و انگلیسی می‌باشدنیزمبارزه کندومطمئنا این دستگاه خون آشام اقتصادی تمام مساعی خودرابرای بزانودرآوردن ملت ایران بکارخواهدبردولی اطمینان ایمان دارم که تلاش و تضییقات این دستگاه نیزمثل مساعی انگلستان در عزم و اراده مردم این سرزمین خللی واردنخواهدآورد. شکرخدای را که بقدری به این کشورمنابع طبیعی و اقتصادی عطافرموده که ملت ایران می‌تواندسالهای متمادی بدون عایدات نفت نه تنهازندگی کنونی را ادامه داده و مقاومت نمایندبلکه در صورتی که اصلاحاتی در دستگاههای اقتصادی دولت بعمل آیدروزبروززندگی مردم را مرفه ترنماید. کارتل که تجارت نفت دنیارا در انحصارخوددرآورده تمام مساعی خودرابکاربرده و می‌بردتامانع از فروش نفت ایران گرددو علت اینکه شرکت ملی نفت تاحال نتوانسته محصولات نفتی خودرابفروشدهمین قدرت اهریمنی کارتل است ملت و دولت باید برای مبارزه باکارتل از هرحیث مجهزشود کارتل معتقداست ایران نمی‌تواند بدون عواید نفت باوضاع اقتصادی خود سر و صورتی دهد و مزدوران بیگانه هم که هنوز به امید مراجعت اربابان خود در گوشه و کنار بانتظار نشسته‌اند به تبلیغات ناجوانمردانه ایی دست زده و می‌خواهندبه ملت تلقین کنندکه حقیقتا ایران نمی‌تواندبدون عوایدنفت زنده بماند ایادی بیگناه با انتشارشایعات مبالغه آمیزی درباره خرابی وضع اقتصادی می‌خواهندروحیه مردم را متزلزل کنند در صورتی که مطلعین اقتصادی اظهارمی‌دارندکه عوایدنفت جنوب هیچگاه در بودجه کشورماکمترین اثری بخیرو صلاح کشورنداشته و جزوبودجه نیزمحسوب نمیشده‌است و فقط در سال ۳۲۱ است که ملاحظه می‌کنیم مبلغ ۳۴۷۲۰۰۰۰۰ ریال که کمتر از یک نهم و در سال ۱۳۲۲ مبلغ ۴۳۹۲۱۰۰۰۰ که تقریبامعادل یک هفدهم در آمدهای عمومی بوده ضمن بودجه در آمدقیدشده و بالاخره در سال ۱۳۲۸ ضمن ارقام در آمددولت در بودجه مبلغ ۹۱۰۰۰۰۰۰۰ ریال بابت درآمدنفت جنوب قلمدادگردیده که این مبلغ حداعلای درآمدنفت جنوب هم کمترازیک هشتم درآمدهای دولت بوده‌است پس آنهاکه ایران را بدون درآمدنفت کشوری از پا در آمده می‌دانندیاجاهلندیامغرض. در مذاکراتی که با آقای دکترشاخت در آلمان بعمل آمداظهارمی کردندهووجنجال و مبالغه ایکه درباره خرابی اوضاع اقتصادی ایران می‌شود بیش از حقیقت امراست و تعجب می‌کردندچطوراین تبلیغات گمراه کننده حتی در بعضی از دستگاههای دولتی هم نفوذکرده و عقیده داشتندبا اتخاذیک سیاست اقتصادی روشن می‌توان اقتصاد کشوررابراساس متین استوارساخت گمان می‌کنم آقایان نمایندگان محترم با اینجانب هم عقیده باشندکه با مراتب معروضه و نظریات مطلعین اقتصادی وسایل مبارزه باکارتل در اختیارملت ایران هست و امیدکارتل یادولت انگلستان باینکه ملت در نتیجه فشار اقتصادی سرتسلیم فرودخواهدآوردواهی و بی اساس است و مطمئنا در این مبارزه پیروزی باماخواهدبوداما بشرطها. شرط اصلی تصفیه دستگاه اداره از اعمال بیگانه که متعمداسعی در تخریب اوضاع کشوردارندمی‌باشددوروز قبل باجمعی از همکاران حزب ایران که اینجانب نیزافتخارعضویت آنرادارم مذاکره می‌کردیم و اکثرا ازاینکه تصفیه دستگاههای دولتی یاشروع نشده و یا اگر هم در دستگاههای خیلی معدودی شروع شده بقدری بکندی پیشرفت می‌کند که در حکم عدم شروع است گله داشتندوشواهدی ذکرمی‌کردندکه چون برهمه عیانست محتاج بیان نیست. بنده می‌خواهم از پشت این تریبون تقاضای ملت را درباره اصلاح و تصفیه دستگاههای دولتی بسمع جناب آقای نخست‌وزیربرسانم. جناب آقای دکترمصدق ملت از اینکه تحت رهبری و مجاهدت شبانه روزی و فعالیت خستگی ناپذیر جنابعالی پیروزی سیاسی عظیمی در مبارزه بابیگانگان نایل آمده قدردانست و شمارابعنوان یک قهرمان بزرگ ملی تقدیرمی‌کندوانتظاردارداین رهبربزرگ به مبارزه عظیم دیگری که مبارزه بافسادورشاء و ارتشاء و تصفیه دستگاههای اداری و طردایادی استعمار و نوکران بیگانه از آن دستگاههاست دست بزنید جناب آقای نخست‌وزیر - ملت پشت سرشماست و اینکه اصلاحات داخلی بکندی پیش می‌رود و مبارزه بافساد در ادارات و وزاتخانه‌هاشروع نشده نگرانست. جناب آقای نخست‌وزیر ملت در سایه ارشادجنابعالی و حضرت آیت الله کاشانی و سایرهمکاران محترمتان توانست بادادن قربانیهای زیادی در سی ام تیر مشروطیت ایران را تکمیل نماید و به حقیقت انقلاب مشروطه در سی ام تیرماه بکمال خودرسیدرژیم قبل از سی‌ام تیر تلفیقی از استبداد و مشروطیت بودولی ملت در آنروزباخون خودحق خودراتثبیت کردوگمان نمودکه این روز باید منشاتحولات بزرگ اجتماعی و اداری گرددولی اکنون باکمال تاسف مشاهده می‌کندهمان ایادی اختناق ملت در پشت میزادارات نشسته و چون حاکمان در زمان معزولی به ظاهر بایزید شده‌اند در صورتیکه در خفا تیشه به ریشه ملت می‌زنند. بنده در این باب پیش از این حرفی نمی‌زنم زیرا در خانه کس است و یک اشاره بس.

خلخالی - نطق جنابعالی خیلی خوب بودولی مسافرت آقایان به آمریکاخوب نبود.

مهندس غروی - بنده طبق ماده ۱۶۷ عرض دارم.

نایب رئیس - بفرماییدولی خیلی مختصر

مهندس غروی - بنده چند کلمه بیشترعرض ندارم. این روزهاسعی می‌شود بعضی مطالبی گفته شود که به نظربنده به صلاح نیست این مطالب درباره قضات مملکت و دادگستری است این سست کردن مبانی دادگستری مملکت در چنین موقعی که مابایدبگوییم که دادگاههای ماکاملا پابرجاومحکم است زیادخوب نیست اینجا نسبت به آقای لطفی یک مطالبی گفته شدکه بطورشوخی هم به نظربنده صلاح نبودبنده خواستم عرض کنم که نسبت به شخصیتهای مثل ایشان نبایداین صحبتهابشود. در دادگستری ما شخصیتهایی امثال جناب آقای لطفی بسیار لازمند و شما بایستی ایشان را تجلیل کنید و اجازه بفرمایید در تجلیل مقام ایشان یک شعر بخوانم. اجازه می‌فرمایید؟

نایب رئیس - نخیربنده اجازه نمی‌دهم.

امامی اهری - اینقدرمسخره شده‌است که می‌خواهی برای تجلیل وزیردادگستری شعربخوانی!!

مهندس غروی - آقابنده طبق ماده ۹۰ اخطاردارم سوء تعبیرشد...

حاج سیدجوادی - بنده میل داشتم صحبت بکنم ولی نتیجه مسافرت آقای پارسا این شدکه وقت من استعمارو استثمارشداین که نمی‌شود من بیایم و صبح زود وقت بگیرم و بهره‌اش را دیگری ببرد.

مهندس غروی - اجازه بفرماییدبنده توضیح عرض کنم که رفع سوء تفاهم بشود.

- سوال آقای دکترسنجابی راجع بوقایع غرب و جواب آقایان وزیر کشور و وزیر امور خارجه

۳- سوال آقای دکترسنجابی راجع بوقایع غرب و جواب آقایان وزیر کشور و وزیر امور خارجه

نایب رئیس - آقای دکترسنجابی سوالتان را بفرمایید.

دکترسنجابی - عرض کنم درچندی قبل سوالی تقدیم مقام ریاست مجلس شدکه به وزارت کشور و وزارت دفاع ملی بفرستند و برای جواب در مجلس حاضرشوند این سوال راجع به بعض جریاناتی بود که در صفحه غرب اتفاق افتاده‌است (صحیح است) و میل داشتم که آقایان محترم تشریف بیاورند در اینجا و توضیح بدهند سوالی که بنده از آقایان کردم این بودکه از چندی پیش بطور صحیح از اردیبهشت امسال برطبق اطلاعاتی که به بنده رسیده در صفحه کرمانشاه و کردستان در چند مورد یک دستگاههای مرموزی بوسیله چترنجات در بعض نقاط عشایری پایین افتاده که بعضی از آنهاخراب شده و بعضی از آنها سالم پیداشده بدست مامورین دولت هم رسیده‌است بنده میل داشتم در این باب یقین کنم که اولا آیا این موضوع صحیح است یانیست؟ دوم اینکه این دستگاهها چه بوده؟ از کجافرستاده شده؟ و بچه منظوری بوده و چه اقداماتی دولت در قبال آن کرده‌است؟ این سوال اول بنده بودسوال دیگراین بودبرطبق اطلاعاتی که بمارسیده و نمایندگان محترم کرمانشاه اطلاع دارندازچندی پیش در بین ایلات و عشایرکرمانشاه و کردستان تحریکاتی می‌شود اشخاص خارجی از خارج مرزآمدوشدهایی در بین این ایلات و عشایرمی‌کنند. یک بندوبستهایی در بین سران بعضی از سران این ایلات و عشایر می‌شود و اشتهاراتی هست مخصوصابنده شنیده و می‌شنوم و گزارشهایی مرتب رسیده‌است که حتی اسلحه‌ایی از خارج به آنهارسیده و از داخل هم کم و بیش اسلحه خریداری می‌شود و بدست آنها می‌رسد. سوال بنده این بودکه آیا این جریانات صحیح است؟ آیا این مامورین و عمال جاسوس بیگانه بین عشایر آمدوشد می‌کنند یا خیر؟ آیا این اتحاد وائتلافی که می‌گویند بعضی از این ایلات و عشایر باهم کرده‌اند راست است یانیست؟ دولت این اطلاعات را داردیاندارد؟ آیا این اسلحه ایی که می‌گویندازخارج و داخل به آنهامی‌رسدحقیت دارد یاخیر؟ دولت در قبال این امرچه عملی انجام داده‌است؟ و مخصوصا سوال کردم برای ایلات و عشایروطنخواه و وطن پرستی که خوشبختانه در این صفحات و در تمام صفحات ایران اکثریت قاطع دارندبرای دفاع از این ایلات و عشایر اگر یک پیش آمدهایی شود دولت چه اقداماتی بعمل آورده‌است؟ مخصوصا بنده بطورمخصوص اطلاع دارم که در حوالی اورامان یک شخصی بنام محمدامین بیک اورامان لهونی که سوابق بسیارسوئی داردومردم از اوفوق‌العاده شاکی هستندوبه دست اوقتلهاوجنایتهایی هم اتفاق افتاده‌است (کریمی - بنده ده مرتبه به دولت تذکردادم) و مردم مکررازاوشکایت کرده انداین شخص کسی است که علاقه جات و املاکی در عراق داردبچه‌های او در عراق تحصیل می‌کنندولی اهلاوطایفه و مکان و قدرت او در ایران است و این شخص مستقیمابامامورین عراق و عمال خارجی ارتباط دارد و این شخص واسطه تحریکات بوده‌است می‌خواهم ببینم دولت در مقابل این چه اقدامی کرده‌است؟ به بنده اطلاع دادندیک تشکیلاتی در عراق داده شده برای ارتباط با این ایلات و عشایرازآن جمله بنده می‌شنوم که این تشکیلات بانوری سعیدمعروف در عراق ارتباط دارد و عمالی با ارتباط او بین ایلات و عشایرماوارد می‌شوند. دولت در مقابل جلوگیری از این امورهست؟ اطلاع داردیاندارد؟ بنده می‌خواهم استفاده کنم از این موقع و عرض کنم که از زمان جنگ بین‌الملل اخیر به بعد (آقای وزیرکشوربا آقای وزیر امورخارجه صحبت می‌نمودند) (جناب آقای وزیرکشور توجه بفرماییدهم عرایض بنده را نمی‌شنوید که جواب بفرمایید و هم حواس بنده راپرت می‌فرماییداین است که استدعا می‌کنم توجه بفرمایید) عرض می‌کنم که در این جنگ بین الملل اخیر سیاست بیگانه بدست مامورین خودمابدست عمال کشوری و لشگری خودمابعضی از سران و روسای جنایتکاربرای ماساختند(صحیح است) محمدرشیدمعروف که یکی از یاغیان و خیانتکاران و خائنان هست در دوران اول این جنگ بین الملل که متفقین واردشدند بدست مامورین انگلیسی تحت حمایت قرارگرفتند بنده از شماتقاضامی‌کنم و ازآقایان تقاضامی‌کنم مراجعه کنیدبه آرشیووزارت جنگ و ببینیدچه مبلغی بنام حفظ امنیت از طرف دولت به این یاغی متمردجاسوس بیگانه پرست دادمیشد(کریمی - رزم آراء درجه افتخاری باوداد) ببینیدبه آرشیووزارت جنگ مراجعه کنیدببینیدبه همین محمدامین بیگ و برادرش و به بعضی از سران جوانرودکه اولادرجه سروانی افتخاری به آنان دادند(حاج سیدجوادی - یک سروان افتخاری هم در قزوین هست بنام هدایت الله یمینی) اجازه بفرماییدآنطوریکه بنده اطلاع دارم بهمین محمدرشیدمعروف حقوقی داده شده‌است که در ایران کسی نگرفته‌است و گویامعادل حقوق شاه مملکت بوده ماهی ۲۵ هزارتومان حقوق باومی دادند اینها اشخاصی بوده اندکه خودماساختیم و هرموقعی که این جنایت پیشگان خواستندموردتعقیب قراربگیرندسیاست‌های بیگانه نگذاشته‌اند. همین محمدامین بیک الان یک اشخاصی شاید در داخل مملکت باشندکه اینهاراتحت حمایت قرارمی دهند(نریمان - مانساختیم بیگانه‌هاساختند) بنده می‌خواهم عرض کنم که توجه بکنیدکه ایلات و عشایروطن پرست نبایدمایوس بشوندویاغیهاوخائنین نباید در کارشان تشویق بشوند(صحیح است) امروزآقایان باید توجه بفرماییدکه سیاست بیگانه بانواع و اقسام مختلف سیاستهای شمالی و غیرشمالی و جنوبی و غیره و غیره در مناطق کردنشین ایران تحریکاتی می‌کنند(صحیح است) مردمی اقوامی قومی که ۳ هزارسال تاریخ که ماتاریخ مدون داریم هیچ وقت عنصرغیرایرانی نبوده‌است هیچ وقت تاریخی غیرایران نداشته‌است زبانش دینش ملیتش تاریخش جغرافیش اقتصادش سراپا ایرانی بوده دستگاه تبلیغات اجنبی بوسیله یک مشت خائن می‌خواهند در بین آنها تبلیغاتی بکنند و آنها را عنصر غیرایرانی بدانند مسئله کرد که باید یک مسئله ایرانی و بدست ایرانی بوجود بیاید سیاستهای بیگانه می‌خواهند علیه ما بوجودش بیاورند(صحیح است) این است که بنده می‌گویم دولت به این امور توجه داشته باشند و برای اینکار بایداولا امنیت ایجاد کند دوم وطنپرستان را تقویت کندسوم عمال بیگانه را منکوب کندوعلاوه براین آقایان این اسلحه ایی که امروز در دست ایلات و عشایرهست بچه منظوراست؟ بنده عرض می‌کنم که این اسلحه یانتیجه‌اش این است که یک وقتی این ایلات و عشایر بجان هم بیفتندعدم امنیت ایجادکنندیایک وقتی بدست بیگانه بیفتدوبرعلیه مملکت از آنها استفاده شود (صحیح است) این است که یکی از نقشه‌های ماحالاکه در یک مبارزه ملی هستیم باید این باشدکه هرچه زودترعشایر در سرتاسر مملکت خلع سلاح بشوند. بنده خودم طایفه ایی بنام من هست ولی عرض می‌کنم آنهایی که وطن پرست هستنداین فکرراتقویت می‌کنندامروزهمین آقایان اینجا صحبت که شدآقای قشقایی آقای خسروقشقایی این صحبت را که می‌کردم این فکر را تایید می‌کردند و می‌گفتند حتما لازم است دولت این کار را بکند این است که استدعامی کنم (پورسرتیپ - جناب آقای دکترسنجابی بدون تبعیض بفرمایید) البته بدون تبعیض استدعامی کنم که اولا این سوالاتی که در ابتدای مذاکراتم کردم جواب بفرمایید و ثانیاباین مسائل توجه بفرمایید.

نایب رئیس - آقای وزیرکشور

وزیرکشور - در تاریخ ۱۸فروردین ماه سال جاری گزارشی از ژاندارمری کل رسیدکه یک دستگاهی که فرستنده تعبیر شده بود در مرزپیداشده‌است. بلافاصله به مامورین محلی... (شمس قنات‌آبادی - آقای دکتر صدیق ببخشید این فرستند بود یا فرستند تعبیر شده بود؟) حالا عرض می‌کنم به مامورین محلی دستور داده شد که این دستگاه را مورد رسیدگی و دقت قراربدهندوکسانی که این دستگاه را پیداکرده انداز آنهاهم تحقیقات لازم بکنند و نتیجه را اعلام بدارند. بعد از مطالعاتی که وزارت دفاع ملی کردباین نتیجه رسیدکه این دستگاه یک دستگاه هواسنج بودوباردیگرخبررسیدکه ۳ دستگاه پیداشده‌است. در این باب هم گزارشی از ژاندارمری بود و وزارت کشوراز وزارت دفاع ملی سوال کرد آنهاهم تحقیقاتی کردند و مطابق آنچه که شهربانی و ژاندارمری تشخیص داده انددستگاه فرستنده‌است فعلاضبط شده‌است و وزارت دفاع ملی در این باب مشغول مطالعه‌است نتیجه را ممکن است بعدابعرض آقایان برسانم که این دستگاهها چیست راجع بسوال دوم جناب آقای دکترسنجابی عرض کنم که (کریمی - از کجا آمده را نفرمودید؟) (شمس قنات‌آبادی - البته از هوا دیگر معلوم است) (خنده نمایندگان) عرض کردم که دستگاههاراپیداکرده‌اند (دکترسنجابی - محققا مال ایران نبوده) بنده وقتی می‌توانم بگویم که از هوا آمده‌است و یا کسانی آنها رابه آنجا آورده‌اند که عینی باشد ولی چون موقعیکه کسان معینی یا ازهوایا در زمین اینهارا آنجا گذارده اندکسی مشهودنشده‌است نتیجه این است که بنده نمی‌توانم صراحتابه آقاعرض کنم که از کجابه آنجارسیده (مهندس زیرک‌زاده - اگر با چتر باشد چترش باید در آنجا باشد) مطابق علمی که ما داریم بنده مجاز نیستم به آقایان عرض کنم که این با چتربازاست یا با وسایل هوایی ولی این شایعاتی است و در این شایعات بانظرتحقیق و بدون آنکه حقیقتابخواهیم خارج از قاعده اظهارنظربکنیم مطالعه کرده و خبرمی دهیم بهرحال نتیجه مطالعات وزارت دفاع ملی را راجع به دستگاههایی که اخیراپیداشده‌است بنده بعدا ممکن است بعرض آقایان محترم برسانم سوال دوم جناب آقای دکتر مربوط باوضاع کردستان و اخباری بوده‌است که به ایشان راجع به آنچه رسیده‌است محتاج به توضیح نیست که تحریکات خارج صدوپنجاه سال است که در این کشورهست و محتاج به تذکارهم نیست که این تحریکات در سالهای اخیرشدت داشته و بعدازوقوع جنگ اخیرعوامل و ایادی بیگانه فرصت بیشتری پیداکرده اندکه موجبات اضطراب و اخلال افکاررافراهم کنندوبنده تردیدنمی کنم در آنچه جناب آقای دکترفرمودندراجع به اینکه این ایادی گاه از بیگانگان بوده‌است و گاه بدبختانه از عده معدودی از کسانی که اغواشده بودند(کریمی - مامورین دولتند) و دست به خرابی و فساددستگاه زده اندواین تباهکاریهای آنها نتیجه‌اش گرفتاریهایی است که برای این مملکت در اوقات مختلف ایجادشده اوضاع کردستان قبل از دولت جناب آقای دکتر مصدق یک جریانات خاصی پیداکرده‌است و همانطورکه فرمودندافرادواشخاصی در آنجا بوده‌اند که از جانب خارج و داخل تقویت میشده‌اند و بدبختانه شایدقسمت مهمی از سیاست بیگانگان بوسیله همین افراد در آنجا اجرامیشده ولی یک امرمسلم است بنده خیلی مسرورومفتخرهستم که بیانات جناب آقای دکترسنجابی را که خودفرد ممتازووطن دوست و مطلع به تاریخ و اوضاع و احوال این مملکت و سیاست بین المللی هستند(بعضی از نمایندگان - صحیح است) در اینجا شنیدم و آن این است که جناب آقای دکترسنجابی که گذشته از مقام نمایندگی یک فرزند برومندسرزمین تاریخی ایران کردستان هستند در این جامطالبشان از دوجهت برای بنده حجت است یکی اینکه یک ایرانی واقف بمواقف و مآثر و افتخارات مملکت صحبت کرده‌است و دیگراینکه یک فردی از آن سرزمین مطالبی در وطن پرستی مردم کردستان بیان کرده‌است و بحکم اهل البیت ادری بمافی ا لبیت ایشان ا لبته مطالبشان درباره فداکاری مردم کردستان و وطن دوستی آنهاوآن مراتب نادرآن سرزمین برای اینکه از اقوام تاریخی نه قبل از تاریخ از اقوام تاریخی که مفاخرشان زیب صفحات تاریخ است مادهاهستندومادهاهمه از سرزمین کردستان پیداشدندومردم کردیک علاقه و بستگی و فداکاری همیشه نسبت به سرزمین خودشان و مملکت باستانی خودشان ایران داشته‌اند (نریمان - آن سرزمین همین سرزمین ایران است) وطن پرستی افرادایل چه در کردستان و چه در عشایر و ایلات دیگر مورداختلاف نیست حساب چند تن معدودرانبایدحکمی قراردادبرای عامه مردم و کافه مردم عشیره ایی (پورسرتیپ - آن چند تن نه عشیره ایی هستندنه ایرانی) بظاهرایرانی هستندوخوداین افرادشک نیست همانطورکه اشاره می‌فرمودندونام بعضی از آنهارابردند در میان ایلات هست مورداختلاف نیست ولی دولت اولا ازاعمال آنها بی خبرنیست و ثانیا ازاوضاع کردستان بقدرکافی اطلاع دارد و بنده بطورخصوصی خدمت جناب آقای دکتر چند بار مطالبی عرض کردم و ازخودایشان هم که واقف باوضاع آنجاهستندسوالاتی کردم و حتی در مقام مشورت از ایشان برای چاره جویی سوالاتی کرده‌ام تحریکات انفرادی را بهرحال آقایان باید مطمئن باشندکه از سیاست عمومی و اوضاع عمومی محل باید جداکرد(صحیح است) بنده باوزارت دفاع ملی و ستادارتش در این باب چند باربا اطلاع جناب آقای نخست‌وزیرکمیسیونی در وزارت کشورکرده‌ام و ازجناب آقای دکترسنجابی خواهش خواهم کردکه در این کمیسیونهاتشریف بیاورندونظرخود را بما اعلام کنند و در چاره جویی باماشرکت کنند برای اینکه چگونه این افرادرانه جماعت را چون خطری از جانب جماعات ایل و عشیره یعنی ایرانی‌هابهیچ وجه نیست افراد را باید با آمرشان زیرنظربگیریم محدودکنیم و بعدازبدست آوردن مدارک لازم و آنهاراتحت تعقیب قراربدهیم و اقداماتی شدیدبموجب مقررات قانون درباره آنها اجراواعمال کنیم راجع بخلع صلاح در قسمت کردستان و سایرایلات باکمال تاسف باید عرض کنم که اگر اسلحه بافراد ایل داده شده برای مقاصدومنظورهای معینی بودکه اجمالاجناب آقای دکتربه آنها اشاره کردند(پورسرتیپ - برای ایجادنا امنی) و موردقبول بنده‌است ولی البته خلع سلاح باید باتدبیرومطالعه و بموقع خودصورت بگیردواین کارمنظورنظردولت جناب آقای دکترمصدق هست و امیدوارهستیم که در این مساله هم بموقع خودازنظرآقایانی که در این مسائل وقوف دارند و در مجلس شورای ملی تشریف دارنداستفاده کنیم و راجع به آنچه که دوباره وقایع در مرزعراق و ایران بودبایدعرض کنم که شایعاتی وجودداشته‌است ولی تا آنجاکه بنده اطلاع دارم وزارت دفاع ملی هم اطلاع داردبایدعرض کنم که از جانب مردم عراق و دولت عراق که دولت دوست و برادروهمسایه ماست تاکنون مدرکی و خبرموثقی که دلالت براخلال افکاروزحمت آنها در میان ایلات باشدبهیچ وجه بما نرسیده‌است و در این باب شایدجناب آقای وزیرامورخارجه هم اگر مقتضی بدانندمطالبی اگر باشد با اطلاعاتی که دارندالبته بعرض آقایان محترم خواهندرسانید.

نایب رئیس - آقای وزیرامورخارجه فرمایشی داریدبفرمایید

وزیرامورخارجه - بنده از این فرصت استفاده می‌کنم چون جناب آقای دکترسنجابی باکمال علاقه مندی و وطن پرستی که دارنداشاره به وضع و اوضاع مرزی ایران کردندبنده لازم می‌دانم که چند کلمه ایی بعرض آقایان برسانم که اتفآقا دیروز هم در جلسه مصاحبه مطبوعاتی توضیحاتی بمطبوعات داده‌ام آقای وزیرمختار و کاردارعراق که دیروزآمده بودنددرباره بعضی مسائل صحبت بکنند بنده ضمن صحبت به ایشان عرض کردم که ملت و دولت یران در این موقع حساس به روش همسایگان خودکمال اهمیت را می‌دهدوامروزماخوب می‌توانیم بفهمیم که همسایه‌های ما در این الفاظ و عبارات دیپلماسی که بکارمی برندتاچه حدصادق می‌کند(صحیح است) دولت و ملت ایران همیشه یک روابط بسیارصمیمانه‌ای بادولت و ملت عراق داشته‌است و آن را حفظ کرده‌است و حتی این را بنده به ایشان تذکر دادم که در بسیاری مواردافکارعمومی نسبت به مسائل موردتوجه از ماجداخواسته‌است که مطالب معوقه را روشن بکنیم و هرچه زودترتکلیف اینهاراروشن کنیم (پارسا - ولی این دوستی همیشه یکجانبه بوده این دوستی از جانب ما بوده‌است) ولی دولت ایران از نظرمصالحی که در پیش داشته همیشه سعی کرده که طوری عمل بکندکه به این روابط صمیمانه و قدیمی ماهیچگونه خللی واردنشود مخصوصا بطوریکه جناب آقای دکترسنجابی هم تذکردادندگزارشهایی بدولت رسیده بودکه تحریکاتی در مرزایران و عراق اتفاق افتادوحتی بعضی از خبرگزاریهاگفتندکه نیروهایی در مرز ایران و عراق متمرکزشده‌است البته در این موقع حساس افکارعمومی ایران کمال علاقه را داردکه دولت به این مطلب بامراقبت مخصوص توجه کندولی این نکته را هم نبایدفراموش کردکه همان عواملی که نمی‌خواهندممالک شرقی رشد پیداکنندهمیشه سعی کرده اندکه از تشتت و اختلاف این ممالک استفاده کنندوهرچیزکوچکی را بزرگ کرده‌اند که این ممالک بروی هم پنجه بزنندماباهمسایگان مخصوصاممالک هم کیش و ممالکی که باماروابط دیرینه دارند هیچوقت احساس اینکه اینهابیگانه هستنداینها در سرحدایران قرار گرفته‌اند هیچوقت همچواحساسی در بین ملت ایران نبوده‌است خاصه نسبت بعراق که ملت مسلمان ایران همیشه آنجارایک سرزمین مقدسی برای خودش تلقی کرده‌است و تلقی می‌کندبنده به آقای وزیرمختارعراق کردم که این مطالبی را که به جنابعالی می‌گویم بدانیدکه این از نظرصحبتهای معمولی که می‌نشیننددیپلماتهاباهم می‌کنندنیست این حقیقتی است که امروزملت ایران انتظارداردکه دولت شماباکمال توجه به مرزهای ایران نگاه کندومخصوصاتوجه داشته باشدکه اگر خدای ناکرده حادثه ایی در آنجا اتفاق بیافتداین یکی از زخمهایی است که ملت ایران هیچوقت فراموش نخواهدکرد(صحیح است) و بنده بجناب آقای دکترسنجابی هم عرض می‌کنم که دولت کمال توجه به این مسئله را دارد و در قسمتهایی که جناب آقای وزیرکشورتوضیح دادندالبته مسائل داخلی آن موردتوجه‌است و اما در مسائل خارجی نظردولت این است که باحفظ رعایت کمال دوستی همسایگان کوچکترین نقطه ایی که در مرزهای ایران پیش بیایدوگمان می‌کنم که همسایگان ایران چه در شمال و چه در سایرقسمتهابدانندکه سیاست بیطرفی کامل سیاستی که صمیمانه و صادقانه تعقیب می‌شود و جهه نظرحکومت ملی دکترمصدق است و امیدوارم که این رویه متقابل را همسایگان ماهم در موردایران بکار برند(صحیح است احسنت)

نایب رئیس - آقای دکترسنجابی فرمایشی دارید؟(دکترسجنابی - بلی خیلی مختصر) بفرمایید.

دکتر سنجابی - عرایض بنده مختصراست و برای اینکه شایدآقایان بهترتوجه بفرمایند در محل تریبون عرض می‌کنم در نتیجه این سوال و جواب معلوم شدکه عرایضی که بنده عرض کردم واقعیت و حقیقت داشته‌است البته منظورم به هیچ وجه اعتراضی نسبت بدولت نبودبنده کمال علاقه و اعتمادرابدولت جناب آقای دکتر مصدق دارم و خودبنده یکی از فداییان ثابت و پابرجای ایشان بوده و هستم و در وطن پرستی و فعالیت ایشان و دولت ایشان بهیچ وجه تردیدی ندارم ولی بیان این مطالب در حضورنمایندگان محترم مجلس شورای ملی برای این بودکه بدانندیک جریاناتی هست و جلب توجه رسمی دولت در این مقام مجلس شده باشدلازم دانستم که متوجه باشندیک چنین تحریکاتی در سرحدات ماهست و بایددولت کمال مراقبت و مواظبت را داشته باشدجناب آقای وزیرکشورتصدیق کردندکه یک دستگاههایی بوده‌است چند نکته در اینجا مسلم است یکی اینکه اینهامحققا ازداخل ایران نبوده‌است برفرض هم دستگاه هواسنجی هم فکرکنیم بوده مسلما ازداخل ایران نیامده و در خودآن محل هم مسلماسبزنشده کارخانه دستگاه هواسنج سازی در توی ایلات و عشایرنیست (پورسرتیپ - احتیاجی هم ندارد) و احتیاجی هم نداردپس محققا اینها از خارج آمده‌است و تا آنجاهم که بنده اطلاع دارم بعضی از آنهادستگاههایی بوده اندکه باپاراشوت همراه بوده‌اند و اینطوربرای بنده مسلم است که از خارج بوسیله یک طیاره‌هایی فرستاده شده و یا ازهوارفته‌اند وبالاخره در یک نقطه‌های معینی پایین آمده‌اند اما آن‌ها چه بوده‌است بنده اهل فن نیستم و آنهاراندیده‌ام ولی می‌دانم خالی از غرابت نیست که یک دستگاههای هواسنجی از خارج بنده نمی‌دانم از کجافرستاده باشندمخصوصا در یک نقاط عشایری معین بخصوصی پایین آمده باشداین نظربنده کاملآ قابل اطمینان و اعتمادمی‌تواندباشد(مهندس زیرک‌زاده - آقای دکتر سنجابی هرشاگرد مدرسه ایی می‌تواندبگوید یک دستگاه هواسنج چیست و یک دستگاه رسپتورچیست) در هرحال منظوربنده از این عرایض دولت عراق و ملت عراق نبودبنده یقین دارم که ملت عراق احساسات دوستانه و صمیمی نسبت به ملت ایران داردویقین دارم دولتی هم که نماینده آن ملت باشدهمین سیاست را نسبت بماخواهدداشت اما بنده که نماینده مجلس هستم باید عرض کنم مبارزه ایی که ملت ایران در این چند سال باسیاست استعماری کرده‌است هنوز در بسیاری از کشورهای خاورمیانه انجام نشده و در بعضی از این کشورها دستگاههای استعماری بوسائل مختلف قدرت دارندو وسال دارندآقایان می‌دانند که در عراق سیاست استعماری حق داشتن نیروی هوایی دارد و فرودگاههایی در اختیارآنهاست از این وسائل و قدرتی که دارد ممکن است سوء استفاده کندعمال جاسوسی که در داخل مملکت ماداشته اندوهنوزهم دارند در آنجاهم دارندواین تحریکات که در داخل مملکت ما روز بروز وسائلشان برای آنهامحدود می‌شود ممکن است از خارج مملکت ما ازخارج مرزهای ما استفاده کنندواین تحریکات را بخواهندایجاد کننداین است که هرقدرما این وسائل را در داخله محدودکنیم باید توجه مان بمرزها بیشتر باشد نکته دیگری که باز بنده باید عرض کنم خدمت آقایان و استدعامی کنم توجه بفرمایند

نایب رئیس - خیلی مختصر بفرمایید

دکترسنجابی - البته خیلی مختصرعرض می‌کنم بعضی از مامورین سابق وزارت دفاع ملی را بنده باید عرض کن که مورد اعتماد مردم نبوده‌اند و تصور میشدکه بیک صورتهایی انتخاب می‌شوندبرای اینکه یک سیاست‌ها و یک نقشه‌هایی در بعضی از نقاط در دست داشته باشنداین مطلبی را که بنده عرض می‌کنم نباید به افسران وطن پرست و ملی و با شهامت ایران بربخورد مجلس شورای ملی نمایندگان ملت به سربازخودش به افسروطن پرست خودش کمال اعتماد و اطمینان و احترام را دارد(صحیح است) مامیل داریم که در بین آنها اشخاص مظنون و یاضعیف نباشدکه بشود یک وقتی از انهابرعلیه مصالح مملکت استفاده کنندبنده بخاطر دارم که یک وقتی در استانداری غرب چندین نفرازروسای ادارات بودند بنده اعتراض کردم که بچه مناسبت مامورین دولت بتحریک و بدستورصریح یک ماموربیگانه باید یک قسمت بزرگی از مملکت را به یک نفرقاچاقچی تسلیم کنندکه منافع آن را ببرد بنده الان جایش نیست که دقیقتربگویم ولی پرونده‌اش هست و در موقعش خواهم گفت وقتی من موضوع را گفتم فرمانده تیپ تحمل این موضوع را نکرد که من بیک بیگانه اعتراض کنم پاشدقهرکردرفت بیرون اینطوراشخاص نبایدماموریت داشته باشندبخصوص در این نقطه‌های حساس موثرمملکت (صحیح است) هنوز ممکن است این جورافسرهایاجزء یا ارشددراین نقطه‌ها باشند و نخواهندحقایق را بگویندونخواهندآن ماموریت ملی را که به آنها ارجاع شده‌است و به آنهاسپرده شده‌است بخوبی انجام دهندوبخواهندحقایق را لوث کننددولت باید مراقب این جماعت باشدهرقدرمراقبت در این بابت شدیدترباشد ایلات و عشایرومردم وطن پرست امیدوارترمی‌شوندوآن افراد معدود خدمتگذار بیگانه که جنابعالی در اینجا فرمودید محدودتر خواهندشد و تذکراین عرایض فقط به این منظوربود.

نایب رئیس - به آقایان اعضای کمیسیون بودجه اطلاع دهیدکه فورا بمجلس بیایندآقای گنجه‌ای

- تقدیم دوفقره سوال از وزارت راه و دارایی به وسیله آقای گنجه

۴- تقدیم دوفقره سوال از وزارت راه و دارایی به وسیله آقای گنجه

گنجه‌ای - بنده دوسوال داشتم از وزارت راه و دارایی تقدیم مقام ریاست می‌کنم که بجریان بیفتد

- تقدیم لایحه دوفوری دایربه اجازه تعقیب آقای احمد قوام بوسیله آقای وزیردادگستری

۵- تقدیم لایحه دوفوری دایربه اجازه تعقیب آقای احمد قوام بوسیله آقای وزیردادگستری

نایب رئیس - بدولت ابلاغ می‌شود چون بواسطه اهمیتی که موضوع پرداخت حقوق کارمندان دولت داشته‌است و کمیسیون بودجه مایل نبوده که این کارمعوق بمانداین استکه با اجازه مجلس شورای ملی کمیسیون بودجه را امروز صبح تشکیل داده اندوتوضیحاتی از وزیردارایی در این باب خواسته اندالبته این اجازه استثنایی بوده‌است و عموما کمیسیون‌های مجلس باید در ساعاتی غیرازساعات جلسه علنی مجلس منعقدبشود حالاهم مجددا ازبنده اجازه گرفته اندودیدم چون موضوع مربوط به کارکنان دولت است موافقت کردم که کمیسیون بودجه به کارخودش ادامه بدهد از طرف دیگرجناب آقای لطفی اطلاع دارندکه لایحه ایی تقدیم به مجلس دادند اگر فوریت نداردمرحمت کنند و اگر فوریت داردبهتراست جلسه آینده مرحمت بفرمایند. وزیردادگستری - دوفوریت دارداجازه بفرماییدهمین امروزتقدیم کنم

نایب رئیس - بسته به تشخیص خود دولت است حالایاجلسه بعدبفرمایید وزیردادگستری (آقای لطفی) - لایحه‌ای است باقیددوفوریت که تقدیم می‌کنم چون من صدایم رسانیست می‌دهم آقای معاون بخوانند (آقای دکترملک اسمعیلی معاون وزارت دادگستری لایحه را بشرح ذیل قرائت نمودند) مجلس شورای ملی: در وقایعی که از ۲۷ تیرتاسی ام تیر۳۳۱ در تهران و ولایات اتفاق افتاده تعقیب و تحقیقات از آقای احمدقوام موردلزوم و ضروری است لذا اجازه تعقیب مشارالیه را باتصویب ماده واحده ذیل از مجلس شورای ملی بقیددوفوریت درخواست می‌نمایدماده واحده - مجلس شورای ملی به وزارت دادگستری اجازه می‌دهدکه نسبت به وقایع ۲۷ تاسی ام تیر۱۳۳۱ آقای احمدقوام را موردتعقیب قانونی قراردهد. نخست‌وزیر - دکترمحمدمصدق. وزیر دادگستری - لطفی

نایب رئیس - فوریت اول لایحه مطرح است ولی چون موضوع عادی نیست و چیزبی سابقه‌ای است که به مجلس امده باید باقوانین تطبیق کندبراح طرح این ماده واحده لازم است که قبلا در اطاق هیئت رئیسه هم دولت و هم چند نفرازآقایان تشریف بیاورندبرای مشورت چون اشکالی بین ماده پیشنهادی دولت و موادمربوط بقانون محاکمه وزراء در ظاهردیده می‌شود و ممکن است که اینجورنباشدبرای همین کارفعلاده دقیقه تنفس اعلام می‌کنیم (یکساعت بعدازظهرجلسه بعنوان تنفس تعطیل و یکساعت و سه ربع بعدازظهرمجدداتشکیل گردید

- طرح و تصویب دو فوریت لایحه اجازه تعقیب آقای احمد قوام

۶- طرح و تصویب دو فوریت لایحه اجازه تعقیب آقای احمد قوام

نایب رئیس - ماده واحده قرائت می‌شود (بشرح زیرقرائت شد).

در وقایعی که از ۲۷ تیرتاسی ام تیر۱۳۳۱ در طهران و ولایات اتفاق افتاده تعقیب و تحقیقات از آقای احمدقوام موردلزوم و ضروری است لذا اجازه تعقیب مشارا لیه با ماده واحده ذیل از مجلس شورای ملی بقیددوفوریت درخواست می‌نماید. ماده واحده - مجلس شورای ملی به وزارت دادگستری اجازه می‌دهدکه نسبت به وقایع ۲۷ تاسی ام تیرماه ۱۳۳۱ آقای احمدقوام را موردتعقیب قانونی قراردهد. نخست‌وزیر - دکتر محمدمصدق. وزیردادگستری - لطفی

نایب رئیس - فوریت اول ماده واحده تقدیمی دولت مطرح است مخالفی نیست آقای حائری‌زاده.

حائری‌زاده - مجلس جایی است که باید اصول را همیشه آنجا محترم شمرد خواه بنفع زیدباشدخواه به نفع عمرو باشد فرق نمی‌کند صلب مصونیت یک وکیل یا اجازه تعقیب یک وزیر یک تشریفاتی در قانون برای آن پیش بینی شده اینهاهم در دنیا روی فلسفه‌ایی بوده وزیر دشمن زیاد پیدامی کند وکیل برای اینکه مطلبی را مدلل بکند مجبوراست که استدلال بکندممکن است بزلف یار بربخورد اگر یک تشریفاتی برای تعقیب آنهانباشد و همینطور باقید دو فوریت وفی المجلس روی احساسات یک تصمیمی گرفته شود این یک سابقه‌ایی خواهدبودکه برای بعدهای مملکت خوب نیست (صحیح است) من در مجلس نبودم آنوقتهایی که شاه سابق بود و سلب مصونیت در مجلس از وکلا و اجازه تعقیب برای وزراء می‌گرفتندولی خیال می‌کنم و انچه شنیدم در آن موقع تشریفات ظاهری رعایت میشداین آقایان وکلاعوض نمی‌شوندمسلک و فکرورویه شان تادوروزدیگرعوض نخواهدشد اگر یک حسن ظنی دارندو اگر سوء ظنی دارندچراماتشریفات را ازبین ببریم (کریمی - فرارمی کند) اگر بنابودفرارکنداین سه ماه فرارمی کرد(کریمی - مصونیت داشته‌است) اگر بنا بود فرارکنداین سه ماه فرارمی کرد خودش فرارنمی کند اگر کسی بخواهد فرارکنددولت فرارش می‌دهد اگر دولت نخواهد نمی‌تواند فرارکند (کریمی - رفقایش فرارش می‌دهند) این است که من معتقدم که فوریت اولش را اگر آقایان رای می‌دهند مانعی ندارد ولی برود به کمیسیون دادگستری بعد بیاید اینجا که ما تشریفاتش را انجام داده باشیم و کاری برخلاف اصول نکرده باشیم این عقیده بنده‌است (کریمی - این اصول پدرمملکت را درآورد) اگر اصول نباشد ما و شما هم نمی‌توانیم اینجا زندگی بکینم.

نایب رئیس - آقای اخگرموافقید بفرمایید

اخگر - این مطالب خیلی روشن است قیامی واقع شدومجلس شورای ملی آن را قیام ملی تشخیص داد مسبب وقوع این قیام آقای احمد قوام بود در همین مجلس بهمین عنوان با قیدفوریت رای داده شدکه اموال آقای قوام را توقیف کنند (حاج سیدجوادی - چون مفسدفی‌الارض است) چون مفسدفی‌الارض است حالادولت پیشنهادمی‌کندکه چون وزیر وکیل مصونیت دارند مجلس اجازه بدهد که این شخص را تعقیب کنند و اگر نظری و اشکالی باشدراجع به قانون محاکمه وزراء آن هم با دقت که ملاحظه شدآن قانون برای موقعی که‌است که یکی از مجلسین بخواهند وزیری را تعقیب کنند ولی راجع باینکه دولت بخواهد چنین پیشنهادی بکند قانونی وجود ندارد منعی وجود ندارد و همانطوری که همیشه در لوایح وقتی دوفوریت تقاضا می‌شود موجب سلب تشریفات می‌شود همینطور هم وقتی دولت یک لایحه‌ایی باد و فوریت می‌آورد باید موجب سلب همان تشریفات بشود این خیلی عجیب است که ما طرح می‌کنیم مامورینی که امر یک آمری را اجراکرده اند تحت تعقیب قرارگیرند ولی وقتی گفته می‌شود که همان آمر تحت تعقیب قراربگیرد بگوییم که نه این تشریفات لازم دارد و باید برود به کمیسیون عرایض و اینهاهمانطوری که راجع به مسببین در همان لایحه طرح شده‌است و همه می‌دانند و بحد اشباع هم رسیده‌است که این شخص مسبب بوده‌است و مجلس هم ۳ فوریت آن را تصویب کردکه بجای او حالا یک طرح دیگری تقدیم شده و هیچ اشکالی در این نیست که این لایحه دولت دوفوریتش تصویب شود و بلکه ما یک پیشنهادی کردیم که فی المجلس مطرح شود

نایب رئیس - بنابراین نسبت به فوریت اول ماده واحده پیشنهادی دولت رای می‌گیریم آقایانی که موافقند قیام کنند (اغلب برخاستند) تصویب شدفوریت دوم مطرح است آقای امامی اهری.

امامی اهری - وقت گذشته و بنده نمی‌خواهم زیادوقت آقایان را اشغال کنم ولی آقایانی که دوره ۱۵تشریف داشتند در نظردارندبنده در یک فراکسیونی بودم که حداکثر مخالفت را هم آن فراکسیون و هم خود بنده با آقای قوام انجام دادیم اماچون علاقه مندباصول هستم اینجا امروزوظیف اخلاقی و وجدانی خودم می‌دانم که نظرخود را بصورت مخالفت بافوریت عرض کنم همانطورکه جناب آقای حائری‌زاده فرمودندتا اصول مراعات نشود ازطرف مجلس نمی‌شود مردم را وادارکرد که احترام قائل بشوندبه قانون و مقررات و تصمیمات متخذه از طرف مجلس و فلسفه و منطق اینکه تعقیب وزیربانخست‌وزیرراموکول باجازه مجلس کرده همانطوریکه فرمودندموضوعات جنبه سیاسی پیدامی‌کندو نخست‌وزیر یا وزیر دشمنانی در خلال عمل دارندحالاماوارداین بحث نمی‌شویم من و رفقای بنده جدامعتقدیم که مسببین واقعه سی ام تیرتعقیب شونداما آقایان اجازه بفرماییدکه رعایت اصول بعمل بیایداعلام جرم بشود دلایل اعلام بشود مطابق مقررات کمیسیون مربوط ارجاع بشود و کورکورانه بدون تحقیق عمل نشود این اجازه ایی که از طرف آقایان داده می‌شود مبنی برتعقیب نخست‌وزیریا احمدقوام من کاری ندارم ولی باید روی دلایل و مدارک باشد(حاج سیدجوادی - دلایل کافی است) بنده هم قبول دارم ولی محکمه قبل از رسیدگی درباره یک قاتل با اینکه جرم مشهودبوده حکم صادرنمی کند (اخگر - این اجازه تعقیب است نگفتیم مجازاتش کنند) اجازه بدهیدآقاسلب مصونیت است همانطوریکه از یک وکیلی سلب مصونیت می‌شود شما ازیک نخست‌وزیری سلب مصونیت می‌کنید و حقوقی دارد مطابق قانون که آن حقوق را ازاوسلب می‌کنیداین امر باید مستند بیک دلایل و مدارک و انجام یک تشریفات باشد (اخگر - جرم مشهوداست و دلیل نمی‌خواهد) جنابعالی وارد در مراحل قضایی بوده‌اید جرم مشهود را هم می‌برند در محکمه و باواعلام جرم می‌کنند اگر انکارکرددلایلش را می‌گویندچه بساممکن است بازقلب ماهیت بشود در هر حال آقا رای بدهید بنده فقط تقاضایم این است اصول را رعایت بفرمایید و تشریفات را انجام بدهید ولو باکمال سرعت باکمال فوریت انجام بشود والا ممکن است بعدا مجلس مورد طعن قراربگیرد.

نریمان - این اصول برای حفظ هیئت حاکمه فاسداست اینها اصول نیست

حاج سیدجوادی - برای ضعفا اصول رعایت نمی‌شود برای گردن کلفت‌ها باید رعایت شود.

نایب رئیس - آقای شمس قنات‌آبادی

شمس قنات‌آبادی - خوشبختانه آقایان مخالف و موافق بافوریت دلایل مخالفتشان مراعات اصول است یعنی جناب آقای حائری‌زاده و جناب آقای امامی اهری که مخالف بودندبافوریت این لایحه پیشنهادی هردومتکی باصول شدند البته احترام باصل و حفظ اصل خودش هم یک اصلی است که موردتصدیق همه عقلاومنصفین دنیاست امابایددید چه اصلی مهمترازاصل دیگراست این مطلبی است که باید رویش صحبت بشود که چه اصلی بیشترسعادت و حق اجتماع را حفظ می‌کندبایدبهش توجه بشود آنوقت اصول اهم در مقابل اصول مهم معین و مشخص می‌شود اینکه آقایان فرمودندوزراء دارای یک مصونیت‌هایی هستندکه تعقیب آنهابایدازیک مجرای خاصی باشداتفآقا در جلسه ایی که بعدازتنفس شدوقانون محاکمه وزرامطالعه شدنتیجه به این جارسیدکه اگر وزرابخواهندازطریق مجلس تعقیب شوند باید آن طریق و راه طی شود و در آن قانونی که معروف به قانون محاکمه وزراست دلیل و بینه و برهان و حتی اصلی وجودنداشت که اگر بخواهددولت یک لایحه ایی بیاورد به مجلس برای تعقیب یک وزیر و یک نخست‌وزیرسابق منع باشدعلاوه قانون دیگری هم پیدانشدکه دولت حق نداردکه یک لایحه بیاوردبه مجلس برای تعقیب یک وزیر و یک نخست‌وزیرباقیددوفوریت علاوه براین آقایان نمایندگان دولت یک لایحه ایی آورده باقیددوفوریت برای اینکه یک کسی که یکوقتی وزیربوده نخست‌وزیربوده و یک جنابات مسلمی کرده این را تعقیبش بکندتحقیق از ش بکند سوال از ش بکنداین جنایاتی که شده‌است چراشده ماتوی همین مملکت باوجودهمین مجلس و باوجودهمین آقایانی که اغلب این جاتشریف دارنداین جا وزاررا گرفتند حبسشان هم کردندپدرصاحبشان را هم درآوردندهیچکس هم هیچ چیزنگفت این مصونیت یک وزیرانقدرکشدارنیست که اگر بخواهندتحت تعقیبش قراربدهندوبگیرندش بجایی بر بخورد قوام‌السلطنه بحق یاناحق من وارداین مطلب نمی‌شوم که حق بوده یاناحق بوده وزرای سابق را گرفت و حتی وزیر کابینه خودش را هم گرفت این بحثهاواین مصونیتهاواین اصلها اصلاعنوان نشداین از نظرقانون و صورت قانونی امایک اصلی است که برتمام اصول حکومت می‌کندوآن اصل اراده و خواست ملت ا ست مگرما در مقابل یک قضیه بغرنج قرارگرفته‌ایم مگرما در مقابل یک معماقرارگرفته‌ایم این یک مطلبی است خیلی ساده من یکی از تاسفاتم این است که چرا تازه بعد از این مدت امروز دولت به این فکر افتاده‌است امروز لایحه آورده‌است که احمدقوام را تعقیب کند چرا اینکار نباید زودتر از هر کاری شروع بشود حالا هم که آورده دستش دردنکنداین عمل باید دو ماه پیشتر صورت گرفته میشد دوماه پیشتر باید مسببین واقعه جانگداز سی‌ام تیر محاکمه بشوندمجازات بشوندآقا اصل سعادت و حقوق ملت از نظروجدان و فطرت و عقل بشریت بر تمام اصول حکومت می‌کندبحکم این اصل است که یک وقتی محاکم انقلابی تشکیل می‌شود و عناصری که این قانونهامخلوق فکرمن و شماست و راهی برای مجازات آنهامعین نکرده‌است مردمان باوجدان و با انصاف عناصری را می‌گیرند دارشان می‌زننداین اصل اسمش اصل سعادت بشراست اصل حفظ حقوق جامعه انسانیت است نسبت به این اصل غیرازاینکه مامنع قانون نداریم علاوه براین این اصل هم برتمام اصول حکومت می‌کندامروزقوام و سایرمسببین سی ام تیررابگیرندبهترازفرداست علاوه مادیدیم خیلی وزراراگرفتند نه مجلس حرف زدنه نمایندگان مجلس باتکای اصل آمد دولت تازه آمد یک طرحی آورده و پیشنهادی کرده و می‌گوید که باتکای این طرح شما تصویب کنید من می‌روم این وزیر را می‌گیرم فقط یک چیزش را حذف کرده که نرودبه کمیسیون و امروزوفردانشود و بالاخره اجرابشود مطلب دیگری نبوده‌است نگفته‌است مجلس حق ندارداظهارنظربکند یا مجلس حق نداردسلب مصونیت از احمدقوام بکندگفته‌است اجازه بدهیدمن این را تعقیب کنم علاوه براین من برای اطلاع ملت ایران عرض می‌کنم که ما ده نفر از رفقا امضاکرده‌ایم که این لایحه همین امروزوفی المجلس مطرح بشود آئین‌نامه را هم مطالعه کردیم و دیدیم که حق داریم یک همچو پیشنهادی بکنیم پیشنهاداین است:

مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی ما امضاکنندگان زیرپیشنهادمی‌کنیم که لایحه دولت درباره تعقیب احمدقوام فی المجلس تصویب شود

بنده امضاکردم آقای نریمان امضاکرندآقای کریمی آقای حاج سیدجوادی آقای سیدباقرجلالی آقای دکترسنجابی آقای زیرک‌زاده آقای زهری آقای اخگرآقای بقایی. خواستم عرض کنم که آقایان رفقا۵نفردیگرکه امضاکننداین مطلب امروز کارش تمام می‌شود و انشاء الله دولت اقدام می‌کندوامروزهم قوام را می‌گیرد.

نایب رئیس - رای می‌گیریم بفوریت دوم آقایانی که بافوریت دوم این لایحه موافقت دارندقیام فرمایند(اغلب برخاستند) تصویب شدبنابراین ماده واحده چاپ می‌شود و توزیع خواهدشد در جلسه بعدمطرح می‌شود

قنات‌آبادی - پیشنهادفی المجلس شد.

نایب رئیس - آن پیشنهاد هنوزبه بنده نرسیده و بعلاوه امضای آن کافی نیست

- اعلام تصویب صورت مجلس

۷- اعلام تصویب صورت مجلس

نایب رئیس - توجه بفرماییدچون در موقعی که صورت جلسه قبل مطرح بودعده برای رای کافی نبودحالابنده از موقع استفاده می‌کنم و اعلام می‌کنم که صورت جلسه قبل تصویب شد

- تعیین موقع و دستورجلسه بعد - ختم جلسه

۸- تعیین موقع و دستورجلسه بعد - ختم جلسه

نایب رئیس - جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده روز یکشنبه سه ساعت قبل از ظهر خواهدبود. دستور هم همین طرح (مجلس دوساعت و ده دقیقه بعد از ظهر ختم شد)

نایب رئیس مجلس شورای ملی - احمد رضوی