مذاکرات مجلس شورای ملی/دورهٔ ۱۷/جلسهٔ ۳۱
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلسین - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
شماره
شنبه ماه ۱۳۳۱ - سال هشتم
شماره مسلسل
دوره هفدهم مجلس شورای ملی
مذاکرات مجلس شورای ملی
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز ۵شنبه اول آبان ۱۳۳۱ نشست ۳۱
فهرست مطالب:
- ۱ - تصویب صورت مجلس
- ۲ - بیانات قبل از دستور آقایان: جلالی - دکتر فاخر- دکتر سنجابی (ضمنا طرح سه فوری تفسیر اصل پنجم قانون اساسی را تقدیم نمودند) حاج سیدجوادی
- ۳ - طرح و تصویب سه فوریت و اصل ماده واحده مربوط به تفسیر اصل پنجم قانون اساسی
- ۴ - معرفی آقای مفتاح بمعاونت وزارت امورخارجه بوسیله آقای وزیر امور خارجه
- ۵ - تقاضای آقای دکتر بقایی راجع به طرح لایحه دوره شانزدهم در مورد مستمری ورثه سرهنگ نوریشاد طبق ماده ۴۱ آئین نامه داخلی
- ۶ - طرح لایحه تمدید حکومت نظامی در طهران
- ۷ - ختم جلسه بعنوان تنفس
مجلس ساعت نه و پنجاه دقیقه صبح بریاست آقای مهندس رضوی (نایب رئیس) تشکیل گردید.
- تصویب صورت مجلس
[ویرایش]۱- تصویب صورت مجلس
نایب رئیس - جلسه رسمی است صورت غائبین جلسه گذشته قرائت می‌شود (بشرح زیرقرائت شد)
غائبین با اجازه آقایان: مکی - پارسا- میراشرافی - پورسرتیپ - شادلو- شبستری
غائبین بی اجازه آقایان: دکتر امامی - مهندس حسیبی - بهادری - محمدحسین قشقایی - مدرس - راشد- تولیت - شهاب خسروانی
دیرآمدگان با اجازه آقایان: منصف - معتمددماوندی - گنجه - ناصرذوالفقاری - صراف زاده
دیرآمدگان بی اجازه آقایان: حمیدیه ۱۵ دقیقه - دکتر طاهری ۲۰دقیقه - ملک مدنی ۲۰دقیقه - رفیع ۲۰دقیقه - دکتر معظمی ۲۰دقیقه - دکتر سنجابی ۲۰دقیقه - دادور۲۵دقیقه - نجفی ۲۵دقیقه - شهیدی ۳۰دقیقه - دکتر شایگان ۳۵دقیقه - اورنگ ۳۵دقیقه - دکتر بقایی ۳۵دقیقه - خسروقشقایی ۳۵دقیقه - احمدفرامرزی ۴۰دقیقه - صفایی ۴۰دقیقه - دکتر مصباح زاده ۴۵ دقیقه - ناظرزاده ۴۵دقیقه - ذکایی ۴۵دقیقه - حائری زاده ۴۵دقیقه - دکتر کیان ۴۵ دقیقه - دکتر ملکی ۴۵دقیقه - دکتر فاخر۴۵دقیقه - عامری ۴۵دقیقه - عبدالرحمن فرامرزی ۴۵دقیقه - امامی اهری ۴۵دقیقه - دکتر فقیهی شیرازی ۵۵دقیقه - امیرافشاری ۴۵دقیقه - میلانی یکساعت - شوکتی یکساعت و ۱۵دقیقه و زهری یکساعت و ۱۵دقیقه
نایب رئیس - آقای کهبد درصورتجلسه نظری دارید؟
کهبد - اشتباهاتی درصورت جلسه هست تصحیح می‌کنم و تقدیم می‌کنم می‌خواستم عرض کنم درجلسه قبل بنده منظورم از آذربایجان که گفتم گیلان بودآقای وزیرکشورهم مطالبی فرمودند که جواب عرایض بنده نبود.
نایب رئیس – تذکر اصلاحی آقای کهبد تصحیح می‌شود آقای دکتر شایگان
دکتر شایگان - خیلی خوشوقت هستم که این قضیه وقت مورد توجه هئیت رئیسه واقع شده‌است ولی بنده یادندارم که بنده را بخواهند برای یک جلسه‌ای و نیایم و بنده هم نمی‌دانم که چطورحساب کرده‌اند بنده خیلی خوشحالم که این کار را بفرمایید و خیلی خوشوقتم که این جریمه را بفرمایید ولی بنده چنین چیزی یادندارم و هروقت بگویند می‌آیم می‌نشینم درساعت ۹باید زنگ زده شود و بخواهند که بیاییم اینجا(کریمی - از ساعت ۹ غیبت را حساب می‌کنند) در هرصورت بنده تایید می‌کنم این کارراوبسیارکارمستحسنی است سخت گیری هم بشود خوب است ولی باید حسابی درکارباشد
نایب رئیس - آقای نریمان
نریمان - دربیانات بنده درجلسه گذشته اشتباهاتی درچاپ هست تصحیح می‌کنم می‌دهم به تندنویسی
احمدفرامرزی - من از اول وقت همیشه اینجاهستم و می‌روم کتابخانه و به آقاکمال می‌گویم هروقت زنگ زده شدمن را خبرکن
نایب رئیس - آقای غروی
مهندس غروی - عرض کنم بنده درجلسه قبل وقتی وارد سرسرای پایین شدم دیدم آقای مامورحضوروغیاب درآنجا صورت حاضروغایب را می‌نویسددرصورتی که مطابق ماده ۷۲ آئین نامه باید درطالارجلسه حاضروغایب کردومطابق همان نظامنامه ماموظفیم وظایف خودمان را انجام بدهیم از مقام ریاست تمنی می‌کنم که یک ربع ساعت بعدازساعت ۹ مطابق ماده ۷۲آئین نامه تشریف بیاورند درپشت میزریاست بنشینند آنوقت اگر جلسه تشکیل نشدتشریف ببرند بیرون آنوقت غائبین تمام روزباید جریمه بشوند اگر اجازه می‌فرمایید بنده ماده ۷۲ آئین نامه را برای اطلاع همه آقایان بخوانم ماده ۷۲می‌گوید نمایندگان باید درروزی که قبلابرای تشکیل جلسه معین شده منتهی تا۱۵دقیقه بعداز ساعت معین درطالارجلسه حاضرشوند آن سرسرای پایین ماخذعمل نیست درصورتیکه درآخر۱۵دقیقه اکثریت برای شروع مذاکره حاصل نشود رئیس مجلس را تعطیل می‌کند و غائبین بی اجازه معادل حقوق تمام روز جریمه می‌شوند و اسامی آنان درجلسه علنی بعدجداگانه اعلام می‌شود. این ۱۵دقیقه‌ای که گفتند نه درسرسرای پایین است بلکه در طالارجلسه‌است بنده از مقام ریاست استدعامی‌کنم که نسبت به آن دوجلسه که برخلاف آئین نامه رفتارشده‌است توجه بفرمایند و بعدهم مطابق آئین نامه رفتارشود. یک عرض دیگری هم دارم و آن این است که جناب آقای کهبد درجلسه گذشته درضمن بیانات خودشان درباره لزوم محصولات داخلی بیاناتی فرمودند و چون این مطلب خیلی صحیح بودآقایان از بس احسنت گفتند ما اصلامطالبشان را نفهمیدیم ایشان فرمودند از چای لاهیجان اگر چندان خوش طعم هم نیست مصرف کنیم این را کم لطفی فرمودند چای لاهیجان از هرجهت خوب است به چای‌های خارجی هم برتری دارد.
نایب رئیس - دراین مورد باید اجازه بگیرید بعدا صحبت بفرمایید اگرنسبت به اظهارات آقای کهبد می‌خواهید مطلبی بیان بفرمایید بعدا اجازه بگیرید و صحبت بفرمایید آقای حائری زاده
مهندس غروی - بنده خواستم از ماده ۹۰ استفاده نکرده باشم.
شمس قنات آبادی - معلوم می‌شود اگر به چای توهین کنند آقای مهندس غروی بخودشان می‌گیرند.
حائری زاده - یک اصلاحات مختصری است که بنده خواهم کردوبه هیئت تحریریه می‌دهم که با ذکر آن وقت را نگرفته باشم.
نایب رئیس - آقای امامی اهری
امامی اهری - بنده خواستم تذکربدهم که دیرآمدن بنده با اجازه بودویادداشتی هم دراین باب تقدیم کردم و یک قسمت هم آقای کهبد در جلسه گذشته راجع به مصائب آذربایجان تذکرفرمودند بنده خواستم ضمن تشکرازایشان عرض کنم که آذربایجان ۲۱نفروکیل داردواین ۲۱نفروکیل بهترمی توانند مصائب آذربایجان و بدبختی و فقر و فاقه آنجا را تذکر بدهند ولی بدبختی دراین است که یک دولتی درسرکاراست که همه مردم نسبت به آن دولت پشتیبان هستند این مطالب را باید درنظربگیرند و تذکربدهند والا اگر ماهم درنظرنگیریم این قسمتهاراهرموقع می‌توانیم تذکربدهیم.
نایب رئیس - آقای ملک مدنی
ملک مدنی - بنده این عملی که شده‌است برای حاضروغایب تقدیس می‌کنم و بسیارنظرصحیحی است ولی ماساعت ۹که می‌آییم یک ربع بعدش باید درمجلس حاضروغایب بشود هرکس هم حاضرنشدباید جریمه بشود بنده خودم جزء اشخاصی هستم که جریمه شده‌ام بنده این را عرض می‌کنم برای این است که مانیم ساعت سه ربع ساعت اینجامی‌آییم می‌نشینیم و یک عده از آقایان هستند که عادت دارند دیرتشریف می‌آورند بعقیده بنده شایسته‌است که مجلس شورای ملی هرساعتی که معلوم می‌کند آقایان حاضرشوند همان طوری که آقای مهندس غروی گفتند اگر مقام ریاست تشریف بیاورند و درصندلی ریاست جلوس کنند بعدازیک ربع ساعت اگر حاضرنباشیم جریمه می‌شویم که همه آقایان سرساعت ۹حاضربشوند و بیایند درجلسه که کاری هم انجام شده باشد.
نایب رئیس- آقای دکتر شایگان فرمایشی دارید؟ (دکتر شایگان - عرضی ندارم) آقای دکتر بقایی (دکتر بقایی - قبل از دستورعرضی دارم) آقای ناظرزاده.
ناظرزاده - بنده درجلسه قبل عین اعتراضاتی که آقای مهندس غروی کردند بنده گفتم چون اسم ایشان جزغائبین نبودگفتند که خوب نیست این اعتراض ولی این دفعه که خودشان جزغائبین بودند این اعتراض را کردند.
نایب رئیس - آقای خسرو قشقایی
خسروقشقایی - بنده خواستم تذکربدهم که آقای محمدحسین قشقایی که به مجلس نمی‌آیند کسالت دارند و مریض هستند.
نایب رئیس - دیگربصورت مجلس نظری نیست؟(اظهاری نشد) بنابراین صورت جلسه ۳شنبه ۲۹ مهرماه با اصلاحاتی که شده‌است تصویب می‌شود.
صفایی - بنده عرضی دارم.
نایب رئیس - بفرمایید.
صفایی - راجع باین غیبت آقایان اگر همه جریمه شده‌اند حرفی ندارم. ا لبلاء اذاعمت طابت. عرض کنم که طوماری هم هست بامضای چندهزارنفرازاهالی خطاب بدولت و مجلس که جناب آقای فلسفی واعظ شهیربرای ما سخنرانی کنند (کریمی - مال قزوین است؟) خیرمال کرمانشاه است.
- بیانات قبل از دستور آقایان: جلالی - دکتر فاخر- دکتر سنجابی (ضمنا طرح سه فوری تفسیر اصل پنجم قانون اساسی را تقدیم نمودند) حاج سیدجوادی
[ویرایش]نایب رئیس - آقای جلالی
جلالی - بالاخره دیروز ساعت ۵/۲ بعد از ظهردولت ایران قطع رابطه با انگلستان را طی یادداشتی رسما بسفارت کبرای انگلیس ابلاغ کرد و از دیروز تقریبا پس از ۱۵۰ سال حیات سیاسی و اجتماعی ما و موقعیت مادر روابط بین المللی وارد مرحله نوینی شد پس از اینکه ترقی و تحول اجتماعات جوامع بشری را مجبوربه رابطه و مراوده نموده همیشه دول زورمند و استعماری از مفهوم روابط بین المللی تحمیل مقاصد سودجویانه خود را استنباط می‌کردند و همین امروزهم پس از تحولات بزرگی چنین اوضاعی در نقاط مختلف جهان معمول و متداول است. چه بسا جنایات سنگین و هولناکی که از طرف همین دولتهای استعماری بعنوان روابط حسنه و دوستی متقابل مخصوصابملل مشرق زمین تحمیل شدواساساکلمه روابط در فرهنگ استعمارمعنی تامین منافع دولتهای استعماری را دارد که هیچگاه خودراملزم به رعایت مبانی و اصولی که بنام قوانین بین المللی وضع و تدوین شده‌اند نمی‌بینند و هرباربعنوانین و انحاء مختلف مطامع پلید و نظریات خود را بمورد اجرامی‌گذارند ضامن اجرای این روابط حسنه گاهی قدرت ارتش‌های استعماری بودند و زمانی هم شکل تحمیل عهود و قراردادهای اجباری بخود می‌گرفت و بدون شک دولت انگلستان در سرزمین شرق بنام این روابط مسئول بزرگترین جنایات تاریخ است که در آن همه چیز از مرگ و مرض و جهل و فقر تا اجرای مقررات قرون وسطی وجود دارد مخصوصاتاریخ مملکت ما را فصولی از این گونه روابط تشکیل می‌دهد.
- از روزیکه سیاست متعدی انگلستان بطمع بدست آوردن منافع اقتصادی بفکرمراوده بادولت ایران افتاداساس و مبنی آن براستعمار و غارت منابع طبیعی و سوء استفاده از قدرت انسانی این کشوربود. هرقراردادی که انگلستان با ما منعقد کرد جز بر اساس غارت نبود و هر رابطه که با دولتهای ماداشت غیرچپاول اموال ماو تطاول بحقوق ما نامی نداردانعقاد قرارداد ۱۹۰۷ که متضمن تقسیم ایران با روسیه تزاری بود عهدنامه اسارت آور ۱۹۱۹ عهدنامه دارسی و دخالت در آن به آن صورت افسانه مانند قرارداد ۱۹۳۳ تحمیل حکومت اختناق و فشار ایجادآشوب و بلوا و انتشار امراض ساری و مرگبار. معدوم ساختن هرشخصیت مفید و بزرگ سیاسی و اجتماعی تولید نفاق و شفاق ترویج خرافات و اوهام دخالت درامرحکومت و اساساتعیین دولتهاوحکومتهاوهزارهاجنایت دیگرکه بصورت حوادث و وقایع شگفت انگیزدرسینه تاریخ ثبت و ضبط است گوشه از روابط حسنه دولت بریتانیاراباماتشکیل می‌دهد. و بالاخره روش خصمانه آن دولت درامرخطیر نفت و نشان ندادن مختصری حسن نیت و اخلال درامورمملکت این روابط حسنه را تکمیل می‌کند بنده از تشخیص سیاسی بعضی از شخصیتهای سیاسی که مخالف با قطع روابط هستند تعجب می‌کنم و بنده لازم می‌دانم بنام یک نماینده اعلام کنم که ما از رابطه طولانی بادولت انگلستان جز مظالم بیشمار چیزی ندیدیم و هیچگاه زمامداران انگلستان باملت ایران جزبرخلاف نصوص بین المللی و بغیرازتجاوزبحقوق اساسی مارفتاری نکرده‌اند دولت انگلستان می‌خواست با سوء استفاده از حسن نیت ملت ایران و دولت حاضرباسیاست دفع الوقت و وخامت اوضاع اقتصادی مارامجبوربه تسلیم دربرابرپیشنهادات غیرقابل قبول خودسازدومامی بایست چنین نقشه را عقیم بگذاریم.
دنیامی‌دانید که مسئول قطع روابط مابا انگلستان لجاجت زمامداران انگلستان است دردنیایی که برای تدوین و وضع قوانین و مقرراتی که متضمن تعمیم عدالت باشد بشریت دوباربخونریزی و کشتار تن دردادانگلستان می‌خواهد غرامت یاعدم نفع ۴۰ سال آینده را از ما بگیرد داشتن روابط با چنین دولتی که چنین روشی دارد نه تنها لزومی ندارد بلکه قطع آن ضروری ست.
مسئله دیگری که بنده توضیح آن را لازم می‌دانم این است که با قطع روابط با انگلستان مسئله نفت نباید بکلی فراموش شود و مفهوم اقتصاد بدون نفت نباید معنی چشم پوشیدن از منابع خدادادی ما را بدهد برای بهبوداوضاع درهم اقتصادی تهیه یک نقشه صحیح اقتصادی لازم و بودجه مملکتی باید بدون درنظرداشتن منافع آنی یا آتی نفت تعیین گرددولی درضمن باید حداکثرکوشش برای شکستن محاصره اقتصادی بعمل آید.
بارهاگفته‌اند و نوشته‌اند و صحیح هم هست که اگر ما نقشه داشته باشیم و سیاست انگلستان از درهم ریختن اوضاع مملکت ناامیدشود تسلیم خواهد شد زیرا رقابت شرکت‌های نفت با یکدیگر نمی‌گذارد جریان نفت ایران برای همیشه از دنیاقطع شود.
درپایان عرایضم برای توجه دولت فعلی عرض می‌کنم حالادیگرباقطع رابطه با انگلیسهاتکلیف یکسره‌است و جناب آقای دکتر مصدق باید با استفاده از پشتیبانی افکارعمومی و اختیارات قانونی اقدامات سریع و مفیدی بعمل آورد و همه امیدواریم که دولت در این مرحله کاملا جدید تصمیمات جدی تری اتخاذکند.
تتمه وقت خودم را تقدیم دکتر فاخرمی‌کنم.
نایب رئیس - آقای دکتر فاخر
دکتر فاخر- فردا مصاف است با روز امضاشدن منشور ملل متحد و بدین مناسبت در بین عموم ملل جهان من جمله ایران جشن گرفته می‌شود.
حق این است که در اینجا نیز که مرکزتجمع نمایندگان ملت ایران است از این روز و از این سند تاریخی یادی شود.
هفت سال قبل نمایندگان پنجاه کشورمتحددربنای یادبودسربازان جنگ بین الملل شهر سانفرانسیکودورهم گردآمده و بعدازقریب دوماه مذاکرات و مباحث مفصل که ثبت خلاصه آنها دویست تن کاغذ به مصرف رسانید عمومادرباره یک مقدمه و ۱۱۱ ماده موافقت کردند که بنام منشورملل متحدنامیده شدواساسنامه دیوان بین المللی دادگستری نیزضمیمه آن گشت.
البته خطاست که فکرکنیم این سازمان نتیجه ۲ماه مذاکره و مباحثه نمایندگان ملل بود. بلکه مقررات منشور نتیجه و چکیده هزاران سال تجربیات ملل درراه توسعه روابط بین الملل عالم و حفظ و حراست این روابط درعدودیک مقررات و قواعدعمومی بوده. منتهابدبختیهای حاصله از جنگ ملل عالم را بتایید و ثبت ان اصول و قواعدوایجاد سازمانی که دردرجه اول حافظ و توسعه دهنده این اصول و قواعدباشد وادارساخت.
بجرئت می‌توان گفت درمقابل مقتولین و مجروحین و بی خانمان شدگان جنگ جهانی و فدائیان راه آزادی عالم بشریت شاید اجری بزرگترازتاسیس یک سازمانی نمی‌توانست بدهد که این سازمان درحدوداختیارات محوله باوودرحدودی که به حاکمیت ملی اساس کشورهای جهان صدمه نرسدحافظ و نگهبان صلح عادلانه جهانی باشد.
درست است که اولین سند بین المللی بمنظور تامین امنیت دسته جمعی درتمام جهان بعدازجنگ بین الملل اول امضاء شد که درنتیجه آن جامعه ملل سابق تاسیس گشت ولی از لحاظ پیشرفت اصول دسته جمعی و پیشرفت اصول همکاری بین المللی درقسمت اقتصادی و اجتماعی هرگزسندی به تفصیل و اهمیت منشورملل متحددرتاریخ جهان بوجودنیامده بود.
اهمیت تعهدات حاصله از منشوربرای کشورهاعلی الخصوص اصول ذکرشده درماده ۲آن را موقعی می‌توان درک کرد که باعمل پیش از امضای منشورمقایسه گرددبدین ترتیب واضح می‌شود که موادمنشورچه تعهدات سنگینی را از طرفی درراه جلوگیری از تجاوز و ازطرف دیگردرراه تامین همکاری بین المللی از ملل عضوگرفته‌است.
متاسفانه دوره بعدازجنگ اخیریعنی اولین دوره حیات سازمان ملل متحدمواجه باشکاف عمیق دربین معتقدات سیاسی و فلسفی ملل عالم گشت معهذامی‌توان گفت که سازمان درحدودامکان و اختیاراتش موفقیتهایی درراه انجام وظایف سنگین خودبدست آورده‌است.
امروز مجمع عمومی ملل متحد که هفتمین اجلاسیه عادی آن چند روزپیش افتتاح شدتنهاجایی است که سالی چند ماه نمایندگان عموم ملل عضوصرف نظرازرژیم سیاسی و قدرت اقتصادی و نظامی آنها دورهم جمع می‌شوند و مشکلات و حتی شکایات خودرا از یکدیگربه افکارعامه جهان عرضه می‌کنند. این مباحثات و مذاکرات از لحاظ جلب افکارعامه جهانی برنفع ذیحق دارای اهمیت بسزایی است اگر بخواهم به شورای امنیت و دیوان بین المللی دادگستری این سازمان اشاره کنم کافی است یادآورشوم که مدت هفت سال ملت ایران چهاربارسند حقانیت خودرا از این دورکن سازمان ملل بدست اورددرحالیکه درهریک از این دفعات طرف ایران از مقتدرترین ملل جهان بودند شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان مرکزهمکاری برای بهبودی اوضاع اقتصادی و اجتماعی عموم ملل است.
ازروزیکه فصول مربوط به قیمومیت ملل متحددرمنشورثبت شده تا امروزقریب ششصدمیلیون نفرازهشتصدمیلیون مردم تحت قیمومیت و سلطه خارجی آزادی سیاسی خودرابدست آورده‌اند و اغلب آنها امروزدوش به دوش ملل اداره کننده و قیم سابق خود درمجامع ملل متحدشرکت می‌کنند. ناگفته نماند که بیشتراین آزادشدگان از ملل آسیایی و همدین ماهستند شاید قدری اغراق آمیزباشد که بگوییم سازمان ملل متحدفعلی یک سازمان ایده آلی است و نقص در آن و طرزکارآن وجود ندارد.
بلکه باید گفت این موسسه نوزادی است و احتیاج به تکمیل شدن داردواین امرباید بتدریج و به نسبتی که تجارب لازم بدست می‌آید و وسایل مادی و معنوی آماده می‌شود انجام پذیرد.
همچنین ناگفته نماند که پیدایش سازمان ملل متحدراباید یک تحول عظیم درمحیط بین المللی دانست. این تحول بزرگ نیزخودنشانه تحول درطرزفکرو سیاست خارجی عموم ملل عضواین سازمان می‌باشد باین مناسبت است که درراه تعیین خط مشی و سیاست خارجی هرکشوری من جمله ایران این تحول بزرگ را کاملاباید بحساب آوردبه ان کمک کردوازآن بهره مند شد زیرا باتوجه باین حساب به استحکام و توسعه و حفظ حق و عدالت درتمام جهان و برای عموم ملل عالم کمک کرده‌ایم حق و عدالتی که تامین آن یکی از اساسی ترین هدفهای اجتماعات بشری چه درمحیط ملی و چه درمحیط بین المللی است (صحیح است احسنت)
نایب رئیس - آقای دکتر سنجابی
دکتر سنجابی - آقایان نمایندگان دراین شغل و وظیفه پرمسئولیت و خطیرنمایندگی که ماداریم و اقوال و افعال و تصمیمات ماممکن است درسرنوشت این ملت موثرباشد مخصوصادراین موقع حساس تاریخی بیانات ما از هرنوع شابعه تظاهر و تهیج احساسات عاری باشد (صحیح است) در چند روز پیش بنده در این مجلس اظهارکردم که وجود مجلس سنا برخلاف روح قانون اساسی است اکنون اجازه می‌خواهم برای بیان این نکته توضیحاتی بعرض آقایان برسانم مقدمتاعرض می‌کنم از چند سال پیش که بیچارگی و زبونی مملکت ما بجایی رسیده بود که هژیر جاسوس نخست وزیر مملکت ما بود یکی از شاهکارهای سیاسیش این بود که وسایل مسافرت اعلیحضرت را به لندن فراهم کرد انتشار این خبربی مقدمه و بدون علت مثل یک ضربت بزرگی بود که براحساسات ملت و مردم میهن پرست و علاقه مند به حیثیت به مصالح ممکلت و سلطنت واردآمدهمه از خودسوال می‌کردند چه انقلابی رخ داده و بچه منظوری این مسافرت ترتیب داده شده ماکه بدی و دشمنی با انگلستان نکرده بودیم که درصدد اصلاح و ترمیم آن باشیم اینها در چند سال پیش بطور ناگهان شبانه برخلاف اصول بین المللی به کشور ما تاختند از مغرب و جنوب مملکت ما را اشغال کردند راهها و راه آهن ما وسایل نقلیه ما را بتصرف درآوردند کارخانه‌ها را از کارانداختند قشون ما را متلاشی کردند پادشاه مملکت ما را به اسیری بردند و در تبعیدگاه نگاهداشتند و کشتند یا دق کش کردند (صحیح است) بالاخره اقتصادیات مملکت ما را باین وضعی که می‌دانیم درآوردند پول مملکت ایران ارزشش به یکدهم ارزش قبل از جنگ رسید (صحیح است) بطوری که عرض کردم شکر و قند را چهل برابر قیمت قبل از جنگ ملت ایران می‌خرید و نان را سی برابرگرانترازنان سابق شاید هم بیشتروبالاخره درآخرکارپیشنهادسه جانبی مانندی هم برای تحمیل یک نوع قیمومیت مخصوصی بایران کردند اینها این خرابیهارادرمملکت ما ایجادکرده بودند این دشمنی‌ها را کرده بودند موجبی نداشت که بابسمت آنها برویم آنها می‌بایستی ترضیه بخواهند از یک پادشاهی که داغداراست آیا پادشاه را برای جبران این خسارات و ضایعات می‌بردند؟ دعوت می‌کردند؟ آیامی‌خواستند رفع مزاحمت از بحرین بکنند؟ آیا می‌خواستند بیعدالتیهایی که درموضوع نفت ایران کرده بودند جبران بکنند؟ هیچیک از اینهانبود و معلوم نبود چه موجباتی این مسافرت را تجویز می‌کرد و این جز یک توهین مجددی به حیثیت یک ملت ستمدیده و یک پادشاه داغدار چیز دیگری نبود در آن موقع صحبت می‌شد بنده به یکعده از دوستان می‌گفتم که اگر در مجلس بودم محققا دولت را دراین امر استیضاح می‌کردم زیرا یک اقدام مهم بزرگ سیاسی مثل این امر از اموری نیست که جز امور خصوصی و شخصی مقام سلطنت باشد (صحیح است) که از اصل مصونیت پادشاه و مسئولیت وزرا خارج باشد یک چنین امری تابع مسئولیت وزراست آقایان محترم می‌دانند که اصل مصونیت شاه و مسئولیت وزرا مثل سدی است برای جلوگیری از سیل مثل یک سیل گیری است که با مسئولین وزرا مقام سلطنت مصون از هرنوع تعرض باشد درکشورهایی که این اصل بخوبی رعایت شده‌است در آن کشورها اساس سلطنت محکمتر و مقام پادشاه محفوظتر مانده‌است برعکس درممالکی در امپراطوری‌های بزرگی که رعایت این اصل دموکراسی نشده‌است به فاصله ده بیست سال می‌بینیم که این امپراطوری‌ها بربادرفته‌است شما ببینید امپراطوری بزرگ روس امپراطوری بزرگ آلمان اطریش عثمانی غیره و غیره یکی بعدازدیگری آن امپراطوری‌های بزرگ مقتدر رفتند و سلطنتهایی که در آن جاهارژیم سوسیالیست سالهای ممتداست حکومت می‌کند بارژیم سوسیالیست سلطنتها به مراتب محفوظ ترمی‌ماند مثل مملکت سوئدنروژ دانمارک و هلند و غیره زیرا اینجاهادموکراسی بمعنای حقیقی و واقعی اجرامیشدواین اصل مسئولیت وزیرومصونیت شاه کاملامحفوظ بودمانه از لحاظ سیاسی نه از لحاظ اقتصادی از این امر استفاده ایی نکردیم ولی از لحاظ داخلی و ملی کدورت و رنجشی دردل ملت ایران پیداشد شاید هدف هم همین بود سیاست دیرین استعماری بدست ایادی که در این کشورها دارند همیشه می‌کوشند که پادشاهان این کشورها را از ملت شان جداکنند و بدست امثال هژیر یا نوری سعید و غیره این کشورهای خاورمیانه را در دنیا به یک کیفیتی وابسته به سیاست خودشان نشان می‌دهند تنهانتیجه شومی که از این مسافرت میشدگرفت بعدازمدتی واقعه شوم ۱۵ بهمن رخ داد که خوشبختانه آسیبی بزرگی به پادشاه نرسید و درپناه محبوبیت و مظلومیتی که این واقعه برای شاه ایجادکردهمان دستهاوایادی کوشیدند که سوء استفاده‌های فوق العاده ایی برعلیه آزادی و استقلال و منافع این مملکت بکنند که تشکیل مجلس موسسان با آن کیفیت مجلس سنابا این کیفیت و قراردادالحاقی نفت معروف به گلشاییان - گس به ان ترتیب دنباله آن بود هر قدر این نقشه‌ها عمیقتر و دامنه دارتر بود خوشبختانه در مقابل آن احساسات ملت ایران مقاومت و ایستادگی ملت ایران شدیدتروعمیق تروموثرتربودازآن تاریخ تاحالابیش از چند سال نگذشته همه می‌دانیم که مجلس موسسان باچه کیفیتی راهنمایی و رهبری شهردارآنزمان طهران دولت آبادی درجلوی چشم ما انجام شدباچه فضیحتی که همه را مردم دیدند انتخابات سنا را در شهرستانهاهمه مردم به خاطردارند و انتخابات درجه دوم مجلس سنای طهران در آن شب تاریخی که آقای دکتر مصدق افتضاح آن را علنی کردن هیچکس از خاطرنبرده‌است مجلس سنایک نشانه و یک باقیمانده‌ای است از امتیازات اشرافی و حکومت طبقاتی درکشورهای دنیاهم می‌دانیم که درسابق امراواشرف و شاهزادگان حق حکومت برای خودشان قائل بودند و درمقابل پیشرفت مشروطیت و مجلسی که نماینده احساسات و افکارملت بودمی‌کوشیدند مجلس دیگری درست کنند که آن حق حکومت آنها راحفظ کند باین ترتیب مجلسی باسم مجلس سنایاعالی یالردها و غیره تاسیس شدولی باپیشرفت دموکراسی درتمام کشورهابدون استثنامجلس سنایامجلس عالی تاثیرخودش را از دست دادآن ماهیت خودش را از دست داردیابکلی بی تاثیرشدیابصورت دیگری درآمداگردرممالک متحده آمریکای شمالی هم یک مجلس سنایی وجودداردآقایان می‌دانند درآمریکاسیستم حکومت فدرال هست که درآنجاهرکشوری یاهرایالتی دارای استقلال داخلی است و ازهرایالتی بطورتساوری اعم از اینکه کوچک باشد یابزرگ جمعیت آنها زیادباشد یاکم دونفربرای تشکیل مجلس سنامی‌فرستند و درآن جامجلس سنادرواقع حافظ آن رژیم فدرال است درکشورهای دیگرمانند فرانسه و سایر جاهاسناخاصیت خودش را از دست داده و اختیاری درمقابل مجلس شورای ملی که نماینده افکارعمومی است ندارد درانگلستان مجلس لردهابکلی بی تاثیروبی خاصیت شده‌است زیراحکومت وقت که نماینده اکثرپارلمان است می‌تواند بموجب قانون پارلمان هراندازه بخواهد لردجدید بافرمان پادشاه ایجادکند و اکثریت مجلس لردهارا از دست بگیرد و بنابراین با این قوه تهدید مجلس لردهادرمقابل تمایلات مجلس عامه بکلی تسلیم و بدون تاثیراست امادرایران همه می‌دانیم که قیام آزادیخواهی و مشروطیت ایران برعلیه رجال و شاهزادگان و دربارفاسدوظالم قاجاریه بودوتاسیس مجلسی که نماینده افکارواحساسات ملت ایران باشد برای ان بود که امثال میرزا آقاخان نوری جاسوس برایران حکومت نکند و امیرکبیررا از بین ببردیا امثال عین الدوله‌های ظالم و جابرحکمفرمای ایران نشود مجلس شورای ملی که مورد نظر و توجه ملت ایران بود باین نقطه نظربود و ملیون و آزادیخواهان و مشروطه طلبان هرگز حاضر نبودند که در مقابل این مجلس یک دستگاه رقیب و حریفی ایجاد بشود که سی نفرآن نصف آن فقط بدون انتخاب مستقیم از طرف ملت معین بشوند از همان رجال و همان درباریان فاسد که تمام تمایلات و آراء و تصمیمات مجلس شورای ملی را از بین ببرند و فلجش کنند مجلس سنابهیچوجه در فکر مشروطه طلبان نبوددرهیچیک از بیانات و اعلامیه‌ها و اظهارات و نطق‌هایی که درآنزمان از طرف...
نایب رئیس - آقای دکتر سنجابی وقت شما تمام شده‌است.
دکتر سنجابی - بنده یکمقدار از عرایضم باقی است.
نایب رئیس - چه مقدار وقت لازم دارید؟
دکتر سنجابی - در حدود ۱۵ دقیقه
جمعی از نمایندگان - مانعی ندارد بفرمایند
نایب رئیس - بفرمایید
دکتر سنجابی - درهیچ یک از اظهارات که از طرف پیشوایان بزرگ دینی و سیاسی زمان از طرف سیدین سندین طباطبایی و بهبهانی و سایر پیشوایان شده‌است بهیچوجه اشاره‌ای به مجلس سنا نبوده‌است فرمان ۱۴ جمادی الثانی ۱۳۲۴ که مورخ ۵ ماه قبل از قانون اساسی است راجع بمجلس شورای ملی است قانون اساسی دیعقده ۱۳۲۴ اساسا مربوط به مجلس شورای ملی عنوان اول و فصل اول و اصل اول آن راجع بمجلس شورای ملی است تمام اختیارات و امتیازات قانونگذاری به نام مجلس شواری ملی و اختصاص به مجلس شورای ملی ذکرشده بنابراین فکرمجلس سنا برای تکمیل اساس مشروطیت و تکمیل کارمجلس شورای ملی نبوده بلکه چیزی است که درمقابل مجلس برعلیه مجلس برای محدودکردن مجلس و درموقع لزوم برای انحلال مجلس بوجودآمده‌است (کریمی - صحیح است) قابل توجه آقایان باشد که دراصل چهل و هشتم قانون اساسی که درآنجاراجع به انحلال مجلس شورای ملی ذکری شده‌است در فصل مربوط به مجلس سناست و نشان می‌دهد که مجلس سنا فقط برای این بوجودآمده‌است بنابراین یکچنین دستگاه مخرب مشروطه و مخالف با آزادی نمی‌توانسته در فکر آزادی خواهان و مشروطه طلبان آنزمان باشد بلکه چیزیست که به آنها در مقابل پیروزی مشروطه طلبان تحمیل شده این فکر درباریان وقت فکراشراف و آراء شاهزادگان وقت بوده‌است و اساسی است که فکر و نیت آن برای مخالف و ضدیت بادمکراسی به وجودآمده‌است موسسان مشروطه ایران واضعین قانون اساسی البته مجلس سنا را در نظرداشتند و در قانون اساسی ذکرشده‌است ولی با نیت و با فکر و با تدبیری که مجلس سناهیچوقت تشکیل نشود و الان بنده دراین بابت توضیحاتی بعرض میرسانم اولا دراین قانون اساسی تمام اختیارات قانونی بنام مجلس شورای ملی ذکرشده دراصل پانزده مراجعه بفرمایید به قانون اساس ثانیادراصل ۴۴ مقررشده که نظام نامه‌های مجلس سنانه تنها اساس نامه تشکیل آن بلکه نظامنامه‌های مجلس سناباید بتصویب مجلس شورای ملی برسدبنابراین اگر مجلس شورای ملی نظامنامه را تصویب نکردتازمانیکه تصویب نکند مجلس سنانمی تواند تشکیل بشود (بعضی از نمایندگان - صحیح است) و همانطوری که نظامنامه‌ها را تصویب می‌کند می‌تواند تغییرهم بدهدهمانطوریکه موضوع تشکیل انجمن‌های ایالتی و ولایتی درقانون اساسی پیش بینی شده و مقررشده‌است که نظام نامه‌های آنرابموجب قانون تعیین می‌کنند هرموقعی که مجلس شورای ملی بخواهد می‌تواند مقررات مربوط به انجمن‌های ایالتی و ولایتی را تغییربدهدبعلاوه دراصل ۴۷ مقررشده‌است مادام که مجلس سنا منعقدنشده فقط اموربعدازتصویب مجلس شورای ملی بصحه همایونی موشح و بموقع اجراگذارده می‌شود البته دراصل ۳۴متمم قانون اساسی ذکرشده‌است که مذاکرات مجلس سنادرمدت انحلال مجلس شورای ملی بی نتیجه‌است پس مجلس سنامجلسی است که بدون مجلس شورای ملی بدون آن نمی‌تواند تشکیل بشود ولی مجلس شورای ملی بدون آن می‌تواند مقررات لازم الاجراء وضع کند آیین نامه آنرامجلس شورای ملی مقررمی دارداین کاملانشان می‌دهد که درنظرواضعین مشروطیت ایران این فکربوده که این مجلس تشکیل نشود کما اینکه این از ارکان مشروطیت بوده دردوره اول و دوم مشروطه مجلس شورای ملی می‌بایست این مجلس را تشکیل بدهد اگر در آندوره آزادیخواهان و مشروطه طلبان که غالب نشده بودند این مجلس را تشکیل ندادند نیت آزادیخواهان و نیت قانونگذاران قانون اساس براین بوده‌است که مجلس سناراتشکیل ندهند بعلاوه پیش از ۴۰ سال بعدازآن تاریخ مجلس سناتشکیل نشدوهمانطوریکه همکارمحترم ما آقای نریمان گفتند مشمول مرورزمان شده (قنات آبادی - خودشان هم مشمول مرورزمان شده‌اند) (خنده نمایندگان) در تشکیل مجلس سناعلاوه براینکه مخالف روح قانون اساسی عملی شده و در یک محیط رعب و وحشت و بایک نیت ضددمکراسی بوجودآمده درتشکیل ان عرض کردم برخلاف نص قانون اساسی و اصول مشروطیت هم اقدام شده اولا نظامنامه مجلس سنا بتصویب مجلس شورای ملی نرسیده (نمایندگان - صحیح است) بلکه بصورت دربست و تحت یک ماده ایی همینطوری یک چیزی را آورده‌اند و گذرانیده‌اند و بعلاوه درانتخابات آن برخلاف روح قانون اساسی و مشروطیت عمل شده‌است زیرا انتخابات دو درجه سنا بر خلاف فکر آزادیخواهی است و برای این است که امثال بعضی از سناتورهادرآنجا انتخاب شوند و امثال دکتر مصدق که نماینده اول ملت بوده و رفقاوهمکاران اورابتوانند خارج کنند و این برخلاف فکرملت و نمایندگی واقعی ملت است کسیکه صاحب هزارهارای از طرف ملت بوده‌است کناربرودوبجای اوکسانی که درردیف شصت هفتادم بوده‌اند انتخاب شوند (بعضی از نمایندگان - احسنت) بعلاوه مدت انتخابه مجلس سنا برخلاف نص صحیح قانون اساسی است (صحیح است) زیراکه دوران تقنینیه مطابق قانون اساسی دو سال است و مطابق اصل ۲۷ متمم قانون اساسی قوه مقننه مجلس شورای ملی و مجلس سناست و مطابق یک اصل دیگر از قانون اساسی اجلاسات دو مجلس باید مقارن هم باشد مسلم است که مراد این نبود که مجلس شورای ملی جلسه تشکیل می‌دهد مجلس سنا هم تشکیل جلسه بدهد بعلاوه درانتخابات سناتورهارعایت اصول آزادی و مشروطیت نشده بنده راجع بانتخابات سناکه باچه کیفیاتی شده نمی‌خواهم چیزی عرض کنم و برآن اشکالی بکنم معهذابا این کیفیات بنده عرض نمی‌کنم که مجلس سنانباید باشد اگر مجلس سنایی برخلاف روح قانون اساسی برخلاف نهضت مترقی دنیابرخلاف تحولی که درتمام کشورهای دمکرات بعمل آمده باید باشد اگرماروح قانون اساسی را رعایت نکنیم و مرورزمانی که برای این دستگاههاحاصل شده درنظرنگیریم اقلانص قانون اساسی را باید درنظرداشته باشیم و درتشکیل آن باید رعایت مقررات صریح قانون اساسی بشود بهمین منظورطرحی که بامضای عده ایی از آقایان محترم نمایندگان مجلس رسیده‌است باقید دوفوریت (عده ایی از نمایندگان - سه فوریت) و باقید طرح فی المجلس که همان سه فوریت می‌شود تقدیم مقام ریاست می‌شود.
نایب رئیس - باید رای بگیریم اطلاع بدهید آقایان برای رای تشریف بیاورند توآقای حاج سیدجوادی سرکارازصحبت تان صرفنظرمی‌فرمایید؟
حاج سیدجوادی - خیر
دکتر ملکی - حالاقبل از دستوراست رای لازم ندارد
نایب رئیس - چون درنظامنامه تصریح شده‌است که مدت نطق قبل از دستورفقط سه ربع ساعت است و آقای دکتر سنجابی بیش از یک ربع صحبت فرمودند این رای برای یک ربع ساعت اضافی است بفرمایید آقای حاج سیدجوادی صحبت بفرمایید بعدارای می‌گیریم (بعضی از نمایندگان - مخالفی که نداشت) درجلسه گذشته آقایان اصرارداشتند که حتمارای گرفته شود.
قنات آبادی - جناب آقای رئیس تقاضا می‌کنم دستور بفرمایید به این آقایانی که غیبت صغری می‌کنند توجه بشود چون ممکن است یکعده ایی غایب بشوند.
حاج سیدجوادی - من معمولا مایل نیستم که اوقات را بسخنرانی تضییع کنم ولی چون اختیاراتی بدولت وقت داده شده‌است و کارزیادی هم نداریم از باب تذکرناچاروناگزیرم که بیاناتی بکنم آنوقتیکه من بعنوان نمایندگی معرفی شدم و ازخاک پاک قزوین حرکت کردم خیال می‌کردم وقتی که بمجلس بیایم رکورددوچیزرامی‌شکنم یکی پرحرفی و یکی پررویی و دراین قسمت هم البته مربوط به فنی هست که دارم برای اینکه من بکرات شده‌است منبررفته‌ام آنهم ده منبردرروزهرمنبری نیمساعت و سه ربع سخنرانی کرده‌ام باید کاربجایی برسد که کسی نتواند درپرحرفی درمقابل من عرض اندام کند مگرهمکارمحترم حاجی آقای صفایی (صفایی - بنده هم لنگ انداخته‌ام) و درپررویی هم می‌دانید شخص منبری متکلم وحده‌است اتفاق افتاده اس که درپای منبراوعلماوفضلاودانشمندان و بحره درفنون نشسته‌اند و اودرحال آزادی و پررویی هرچه دلش خواسته گفته‌است و آنهارابه حساب نیاورده‌است پس باید درپررویی هم به منتهادرجه رسیده باشم ولی دراین گودزورخانه که امدم پرحرفهایی دیدم که درمقابل آنها باصطلاح ورزشکاران نوچه هم نبودم کوچک ابدال آنها هم حساب نمی‌شوم و درپررویی هم کاربعضیهابجایی رسید که سربفضاحت و بیشرمی زد که البته نمی‌خواهم ذکرکنم پس از سانحه سی ام تیرماه کاملامشاهده کردم و حس کردم آنچه را که قابل تذکراست عبارت از این است که ماقیامهای مردانه پی درپی کردیم و ازآن نتیجه‌هایی گرفتیم گرچه ایادی مرموزبه اصطلاح ما ایادی استعماردرمقابل این قیامهادرمقابل این نهضتهای مردانه که حکایت از رشدوحکایت از روشنفکری ملت ایران میکرددرمقابل مایک شاخی تراشیدند و اورابنام سنامعرفی کردند که تاعائقی باشد تامانعی باشد درمقابل این رشدوحس نکردند که این مردم مردم ۵۰ سال پیش و ۳۰سال پیش و ۴۰ سال پیش نیستند مردم روشنفکری هستند یک جنبش و یک جوش و خروش درآنها ایجادشده‌است که در آن جوش و خروش ممکن است منافعشان که تا ان موقع حفظ شده بودبه خطربیفتداین بود که درمقابلش یک مانعی تراشیدند و نام اوراسناگذاشتند یک عده مارکداروفئودال را آوردند که خرابی مملکت ماهم بسته به آنهاست و البته مرادمن همه آنها نیستند برای اینکه درمیان آنها اشخاص بسیار شریفی را می‌شناسم که شخصیت بسیارمحترم و خوبی دارند خصوصادراین نهضت اخیرکه نهضت شاهانه و قیام مردانه اش می‌توانم بگویم نهضت سی ام تیرگرچه مابیعرضگی کردیم و این فرصتهای خوبی را که بدست آمده بودتضییع کردیم و برای اوقدروقیمتی قائل نشدیم و آن استفاده‌ای که باید بکنیم نکردیم من البته درمسلک آخوندی هستم و عمامه و ریش و عبایی دارم ولی من آدم متعارف عادی خودم را نمی‌دانم من برفقاتذکردادم که می‌بایستی از این موقعیت استفاده کنید بایک تدبیرعقلایی بایک انقلاب و بایک تحولی دراین دستگاه استفاده کنیم که حساب دست اشخاص سوء استفاده چی نیاید و بعداین هنروجرئت عرض و اندام را نداشته باشند و البته آن موقعیت را از دست دادیم و بعدازسانحه سی ام تیریک لغزومعمایی دراین مملکت پیداشد که من هرچه فکرکردم که این لغزومعماراچطورباید حل کردنتوانستم ناچارم مثلی بزنم یک شخصی بعنوان مضاربه مالی دادبعامگی و گفت بروبرای من کسب کن این مال را گرفت و رفت و بعدازمدتی آمدگفت مال چه شد؟ گفت تلفت گفت سرقت؟ گفت تلفت گفت احرقت؟ گفت تلفت گفت اغرقت گفت تلفت (قنات آبادی - خواهش می‌کنم فارسیش را هم بفرمایید) گفت چه شدگفت تلف شدگفت دزدبودگفت تلف شدگفت سوخت گفت تلف شدگفت غرق شدگفت تلف شدصاحب مال دستش را گذاشت روی سرش گفت من نمی‌دانم که این وصف عنوانی تلف باکدام یک از این مصادیق بدون وجوداین مصادیق بوجودآمده‌است؟ بعدازسانحه سی تیرمابرخوردکردیم به مفقودین حتی خودمن نفهمیدم آخراین مفقودین یعنی چه ماجنگی نداشتیم دعوایی نبودجهادی نبودپس اینهاچه شدند ازبین رفتند؟ مفقودند زیرتانک ماندند؟ مفقودند کشتندشان؟ مفقودند اسیرشان کردند خبرنداریم مفقودند بفکراین مفقودین هیچ افتادید آنها چه شدند این دردبیدرمان را کجاباید برد؟ (قنات آبادی - کشتندشان بردند کرج چالشان کردند) بیایید بروید نبش قبرکنید پیداکنید مادرانشان نمی‌دانند قبرشان کجاست یک زنی را من دیدم بسیارافسرده می‌گفت کاش می‌دیدم باچشم خودم بچه عزیزم را بخون آغشته کدرند و می‌دانستم قبرش کجاست و می‌رفتم سرقبرش ناله می‌کردم هرجامی‌روم و هرطورناله می‌زنم کسی بدادم نمی‌رسد و این یکی از کارهای بسیاربدی است و همه مامسئولیم و این یک معمای لاینحلیست و کمیته تحقیق هم رسیده به ۸۰ تا۹۰ تا۱۰۰ تامفقودیک وقتی متوجه شد که اینهاکه کشته شدند البته قبرشان معلوم دستگاهشان هم مرتب بعنوان شهید آزادی هم معروف شدند اما آنهایی که مفقودشدند چطورشدند باسیریشان بردند ماکه خبرنداریم درکدام سیاه چالی زندگانی می‌کنند باید اینهابدست بیاید یکی از نکاتی که مورد استفاده من است این است که مادرمقابل اجانب عرض اندام کردیم من می‌خواهم بگویم که مارشیدیم و رشید کسی است که نفعش را از ضررش تشخیص می‌دهد.
نایب رئیس - اجازه بفرمایید آقای حاج سیدجوادی چون مذاکره ایی که آقای دکتر سنجابی کردند و طول کشید و مجلس موافقت فرمودند درواقع از ۳ ربع متجاوز۳ مجموع مذاکرات باین دلیل آقایانیکه موافقت داشتند که یکربع بعنوان مذاکره قبل از دستوراضافه شود قیام بفرمایند (اکثربرخاستند) تصویب شدبفرمایید آقای حاجی سیدجوادی.
حاج سیدجوادی - یکی هم می‌خواستم تذکربدهم به همه آقایان که بعدازاین قیامهاواین نهضتهای پی درپیی که ماکردیم و بالاخره نشان دادیم به آن دول و آن ممالکی که نظراستفاده از این مملکت داشتند که چشم طمع را ببندید و روزنه امید رامسدودکنید دیگرشما از این مملکت با این قیامها استفاده نمی‌کنید ولی این قیامهابنظرمن آنطورمغزدارنیست قیام مغزدارونهضت عمیقانه کدام است؟ ماخصوصاهمکارهای رشید و برادارن ارجمند من که هریک به نوبه خود علاقه زیادی به آب و خاک و رفاء و ارتقای زیادی باین مملکت دارند یک جنبش عملی بکنند یک نهضت عملی بکنند یک قیام عملی بکنند نه توپ می‌خواهد نه تفنگ نه تانک و نه سرنیزه و نه باپاسبان گلاویزشدن می‌خواهد نه حمله کردن به نظامی می‌خواهد فقط ماتحریم کنیم برخودمان آنچه را از خارج می‌آید و درشئون و حیثیت زندگی مامدخلیت نداردقطع نظرازتحریم امتعه دول استعمارچی که الان رقیب استفاده ماهستند و ماداریم قطع رابطه با آنها می‌کنیم ان را از همه حیثت باید تحریم کنیم از همه جهات و دول دیگری که مملکت مارابازارگرم و نرم خودشان کرده و اجناس بی موردشان را مثل سیل خروشان توی این مملکت می‌ریزند (صحیح است) و ان اجناس درشئون اجتماعی و درحیثیت اجتماعی ما ارزش نداردمایک قیام مردانه ایی باید بکنیم آقایان توجه بفرمایید خواهش می‌کنم توجه بفرمایید ملتی که دسترنج دوسال کودکان معصوم ماکه ۵۰ سال دوام داردوبعداز۵۰ سال عنوان عتیقه بخودبگیردهمین فرشهای مارا آنها عنوان تجملی بهش داده و گمرکهای سنگین و زیادی و باشروط بسیارمشکلی به مملکتشان واردمی‌کنند چرا؟ برای اینکه می‌گویند که ماسرتخت می‌خوابیم روی صندلی می‌نشینیم این درشئون زندگی مامدخلیتی ندارد که برای آن عنوانی قائل شویم مادرمقابل این دول باید استقامت کنیم رشدمان را نشان بدهیم و بگوییم ماملتی هستیم که زیربار شمانیستیم و باکهن جامه خودمی‌سازیم این کارالبته نتایج و ثمرات زیادی دربردارداول دستگاههای کارگری خودمان را تاموقعی که بتوانیم دستگاه تولیدی و امورتولیدی بکاربیندازیم بکارمی افتدوهم آن پیرزن چرخ ریس می‌تواند پشت چرخ بنشیند و یک لقمه نانی دربیاوردباهفت هشت نفربخوردوبالاخره اگر مابتوانیم کاری بکنیم که جلوی این فجایع و رذائل را بگیریم و آن گناه بزرگ که گناه خانمانسوزیست هم دشمنی بدین ماست هم دشمنی به قران است هم کمک به خائنین مملکت است این را ریشه کن بکنیم این نهضت ملی و این قیام عملی را عمل کنیم و آن متوقف است باینکه این کارراعملی کنیم و تقاضادارم از برادارن عزیزم که یک وقتی را تعیین بکنند که یک مرتبه بالباس وطنی و تشریفات خودمان واردبشویم این را تقاضامی‌کنم روزی را تعیین کنیم که بالباس وطنی بیاییم.
اذاکان رب البیت باالدف مولیا- فشتمت اهل البیت کلهم الرقص - چونکه رب البیت دف گیردبه کف کل من فی البیت رقاصی کنند اگر بناباشد که ما آشنانباشیم به وظایفمان دیگران هم وظیفه خودشان را عمل نمی‌کنند و بعلاوه یک چیزی را که می‌خواهم مورد توجه قراربدهیم و سایرآقایان هم مورد توجه قراربدهند این است که ما الان می‌خواهیم دستگاه اقتصادیات خودمان را درمقابل دیگران حفظ کنیم البته می‌دانید که یک کارخانه‌هایی دراین مملکت واردشده‌است که میلیونهاتومان برای آن خرج شده‌است داردکم کم از بین می‌رود.
خوب وقتی که کارخانه ایی کارنکردمخصوصاکه دوهزارجمعیت بیکار را بکارگماشته‌است این اگر با آن مساعدت نشود ارفاق نشود بلا استفاده یک گوشه ایی افتاده و ازتمامش هم یک اتشی برمی‌خیزدوشعله می‌کشدوهمه افرادمملکت و شهرستانهارامیسوزاند پس ناچاریم که هرجاویک دستگاه تولیدی بمخاطره افتادماباتمام قوادرترمیم اوودرتایید اوودرتشویق اوومساعده دادن باوکمک کنیم من جمله نامه ایست که برایتان قرائت می‌کنم:
محضرمقدس حضرت حجت الاسلام والمسلمین آیت الله العظمی جناب آقای کاشانی مد ظله العالی از آن جایی که بتفضلات حضرت سبحانی عموم مسلمین جهان بالاخص ملت مسلمان ایران درکف حمایت حضرت آیت اللهی موفق بحل معضلات و مشکلات خودمی‌باشند به شکرانه این نعمت لازم می‌داند که بانهایت اعتذار مصدع خاطر حضرت حجت الاسلامی گردید و استدعای عطف توجه بمراتب زیررابنماید:
- کارخانه ریسباف که با سرمایه شصت میلیون و کسری ریال بوجودآمده و در طول مدت بیست ساله عمر خود موفق شده‌است که اولا صدها میلیون ریال از واردات کشور بکاهد.
ثانیا ده‌ها میلیون ریال بخزانه دولت مالیات دهد ثالثا هزاران نفر را از حیث کارگر و کارمند و دلال و دستباف و خدمه و غیر هم تکفل کند و موجب امرار معاش گروه معتنابهی عائله و خانواده آنان گردد در نتیجه بحران‌های اقتصادی چند سال اخیر و سیاست غیرمصاب دولتهای وقت دچار خسارات و تضرراتی گردید که نه فقط بینه مالی آن روبضعف نهادبلکه رفته رفته کاربکندی رکودکشید تاجایی که دراوائل سال ۳۳۰ کارخانه تعطیل شداولیای وقت اینجانب را که رئیس هیئت مدیره بودم به وسائلی راضی به افتتاح کارخانه و تهیه مایحتاج آن از اعتبارات و دارایی شخصی خودم نمودند و درمقابل وعده صریح دادند که مشکلات ما را رفع و جدا درصدد چاره جویی برآیند این جانب باستظهار آن مواعید با تحمل خسارات دوچندانی کارخانه را باز و مواداولیه را براه انداختم ولی آنچه بدولتهای وقت و مصادرامورعرضه شده‌است که این کارخانه باید کادر کارگرش تقلیل یابد و مساعدت موثری درباره اش مبذول گردد با این قسمت من موافق نیستم که کارگرش تقلیل یابدخیرولی مساعدتی که اوبتواند کارخانه اش را راه بیاندازداین را من لازم می‌دانم و ازشما هم تقاضامی کنم که نگذارید یک گوشه ایی از مملکت خراب شود و اوضاع اینطوربشود عرض دیگرمن این است که یک لایحه بعنوان بخشود گی نسبت به زندانیان که جناب آقای دکتر مصدق هم به دیدنشان رفتند و گریه هم کردند ایشان داده‌اند به مجلس اینجاراکدمانده‌است خواهش دارم تکلیف این را هم معلوم کنید که این بیچاره‌ها از بلاتکلیفی نجات پیداکنند یک تقاضای دیگری هم دارم که حضرت آقای رفیع که نسبت باین امورکمال علاقه را دارند از من تقاضاکرده‌اند که بعرض آقای وزیرامورخارجه که تازه بسرلطف و محبت باهم آمده‌ایم عرض کنم آن این است که تکلیف این زواررامعلوم کنند (وزیرخارجه - باشهربانی است) باهرکس است (قنات آبادی - جناب آقای سیدجوادی حالا کار زوار در درجه دوم است اول مملکت بعد زوار) خیلی خوب ولی حالا جمع شده‌اند و ریخته‌اند در این شهر و باید بکارشان رسیدگی شود باید بروند یا نروند از آقایان مغذرت می‌خواهم و وقتشان را هم تلف نمی‌کنم.
- طرح و تصویب سه فوریت و اصل ماده واحده مربوط به تفسیر اصل پنجم قانون اساسی
[ویرایش]۳- طرح و تصویب سه فوریت و اصل ماده واحده مربوط به تفسیراصل پنجم قانون اساسی
نایب رئیس - وارددستورمی شویم طرحی بادوفوریت (نمایندگان- سه فوریت) و تقاضای طرح فی المجلس رسیده که درواقع معنایش سه فوریت می‌شود چون تصریح هم دارد درآئین نامه که این چنین طرح و تقاضادرواقع مثل تقاضای تغییردستوراست این است که ناچاردراول دستورباید مطرح گرددقرائت می‌شود (بشرح زیرقرائت شد)
- ریاست محترم مجلس شورای ملی چون از یکطرف دراصل پنجم قانون اساسی مطرح شده‌است که منتخبین برای دوسال تمام انتخاب می‌شوند و بازاصل پنجاهم قانون اساسی هردوره انتخابیه را بدوسال محدودنموده و نیزطبق اصل چهل و سوم قانون اساسی بعدازتشکیل مجلس سنا اجلاسات آن باید مقارن اجلاسات مجلس شورای ملی باشد و ازطرف دیگرچون نه درقانون و نه درقانون متمم آن برای دوره انتخابیه مجلس سنامدت دیگری تعیین نشده مسلمامنظورقانون اساسی این است که مدت هردوره مجلس تقنینیه مجلس شورای ملی و مجلس سنادوسال باشد و چون طبق قسمت اول از اصل بیست و هفتم متمم قانون اساسی شرح و تفسیرقوانین از وظایف مختصه مجلس شورای ملی می‌باشد علیهذا امضاکنندگان تفسیرقانون زیررابشکل ماده واحده باقید دوفوریت پیشنهادمی نماید که فی المجلس تصویب گردد.
ماده واحده - مجلس شورای ملی باتوجه به مفهوم کلی قانون اساسی و باتکاء اصول پنجم و چهل و سوم و پنجاهم قانون اساسی اصل پنجم قانون اساسی را چنین تفسیرمی نماید که مدت نمایندگی منتخبین هردوره تقنینیه اعم از مجلس شورای ملی و مجلس سنادوسال است.
حاج سیدجوادی. دکتر سنجابی. انگجی. دکتر شایگان. خسروقشقایی. شمس قنات آبادی. اخگر. دکتر بقایی کرمانی. اقبال. دکتر فلسفی. جلالی. میلانی. خلخالی. دکتر معظمی. دکتر ملکی. نجفی. فردوسی. ناظرزاده. شاپوری. مجید موسوی. نریمان. کریمی. زهری. ذکایی. مهندس زیرک زاده
نایب رئیس - فوریت اول مطرح است آقای دکتر شایگان بعنوان مخالف صحبت می‌فرمایید.
دکتر شایگان - نخیربنده موافقم
نایب رئیس - آقای دکتر سنجابی مخالفید؟
دکتر سنجابی - بنده موافقم
نایب رئیس - آقای مهندس زیرک زاده مخالفید؟
مهندس زیرک زاده - موافقم
نایب رئس - آقای قنات آبادی مخالفید؟
قنات آبادی - موافقم
خسروقشقایی - مخالفی نداردآقا.
نایب رئیس - مخالفی نداردپس رای می‌گیریم بفوریت اول به آقایانیکه درخارجند اطلاع بدهید بیایند
قنات آبادی - هفت هشت ده نفربیرون نشسته‌اند (باورودچند نفرعده برای رای کافی شد)
نایب رئیس - آقایانیکه بافوریت اول این طرح موافقند قیام فرمایند (اکثربرخاستند) تصویب شدفوریت دوم مطرح است هیچیک از آقایان بعنوان مخالف تقاضای صحبت دارند؟
چند نفرازنمایندگان - موافقیم مخالفی نیست
نایب رئیس - وقتی که مخالف نباشد احتیاج بموافقت نیست پس مخالفی نیست رای می‌گیریم بفوریت دوم آقایانیکه موافقند قیام کنند (اکثربرخاستند) تصویب شد. فوریت سوم مطرح است مخالفی نیست؟ آقایانیکه بافوریت سوم موافقند قیام فرمایند (اکثربرخاستند) تصویب شد. ماده واحده یکدفعه دیگرقرائت می‌شود. (بشرح سابق قرائت شد)
نایب رئیس - آقای دکتر شایگان بفرمایید.
دکتر شایگان - بنده چنانکه ملاحظه فرمودید این طرح را امضاکرده‌ام و فعلاهم برای علت موافقتم با این طرح می‌خواهم اینجاصحبت کنم. این قضیه تفسیرقانون اساسی درباب مدت دوره تقنینیه که منظورنظرهمین است که دوره مجلس سناهم محدودشود بهمین مدتی که مجلس شورای ملی دارد(اخگر- قانون اساسی این کارراکرده) دو جنبه داردیکی جنبه سیاسی و یکی جنبه قضایی. گمان می‌کنم بانطقهای بسیارغرای مفیدی که درظرف این دوسه جلسه اخیروبخصوص دراین جلسه درباب سناشده‌است همه آقایان نمایندگان محترم معتقدشده باشند که بایستی وضع این سنابه یک وضع بهتری تبدیل شود و بنابراین کاربنده درقسمت سیاسی قضیه بسیارسهل است و من فقط بایستی استفاده کنم از دلایلی که آقایان درباب سنادراین دوسه جلسه اظهارکرده‌اند بحث آقایان این بود که آزادیخواهان صدرمشروطیت نه آنهایی که باین عنوان درمجلس سنانشسته‌اند بلکه آزادیخواهان واقعی منظورنظرشان درتدوین قانون اساسی این بود که این مجلس سناتشکیل نشود و اگرمشکلاتی نداشتند ذکرش را هم حتی نمی‌کردند دلایل عدیده ایی از متن قانون اساسی و متمم قانون اساسی الان آقای دکتر سنجابی دراینجابیان فرمودند. بنده آنها را دیگرتکرارنمی‌کنم روی این دلایل بود که آقایان نمایندگان مجلس شورای ملی درچندین دوره یعنی در۱۵ دوره قائل شدند که لزومی نداردمجلس سناتشکیل شود و استفاده کردند از آن اختیاری که قانون اساسی به آنها دادبودراجع به نظامنامه تشکیل مجلس سناواین نظامنامه را نگذراندند و ازاین بابت هم به جایی نرسید. چه شد که دردوره ۱۵ هیئت حاکمه بفکراین افتاد که بقول خودشان نقص مشروطیت را رفع بکنند. علتش را همه هم آنوقت و هم الان دانستند و می‌دانند. علتش این بود که خرده خرده موانع شرکت ملت ایران درانتخابات مجلس شورای ملی مرتفع شده بودومردم دخالت می‌کردند درسرنوشت خودشان آنهایی که میل نداشتند مردم دخالت درسرنوشت خودشان بکنند بفکرشان رسید که مانعی بتراشند از اینکه ملت ایران بتواند از حق حاکمیت خودش استفاده بکند این دول خارج که درایران منافعی داشتند و ایادیی داشتند اینها درطی چندین سال عده معینی را پرورده بودند که مقاصدخودشان را بدست آن ایادی درایران انجام بدهند. این ایادی بدوعلت داشت قطع میشدعلت اول بهمین علت که عرض کردم مردم هشیار شده بودند و مایل بودند که درهمه جادرسرنوشت خودشان دخالت بکنند و درهمه جاچه درتهران و چه درولایات سعی کردند که واقعابیایند رای بدهند برخلاف گذشته که مردم مایوس بودند از این که سعیشان بجایی برسداین نهضت پیدا شده بوداین یکی. یکی دیگراین ایادی ساخته و پرداخته شده‌ای که چندین سال زحمت کشیده بودند تا اینهارادرست کرده بودند کم کم داشتند می‌رسیدند به آنجایی که همه ماهم می‌رسیم یعنی سنین ایادیشان طوری بود که دیگرتشریف نمی‌توانستند بیاورند دراین مجلس دیگرقانون جلوشان را گرفته بود. حیف بود که چنین ایادی از دست آنها خارج شود اینها بفکرشان افتاد که بایستی آنها دریک جای دیگرذخیره شوند چون هیچوقت میل ندارم غیرمنصفانه صحبت بکنم اینجایک جمله معترضه ایی عرض می‌کنم که عرایض بنده درباب مجلس سناشمولش بحدی نیست که همه را درخودبگیردوشامل همه نیست (صحیح است) بلکه درآنجاهم اشخاص پاکیزه و خوبی هست ولی وقتی که حکم می‌کنند حکم جاری براغلب است حکم را براغلب جاری می‌کنند وقتیکه گفته می‌شود مجلس سنایعنی اغلب آنها نه عموم آنها. بین آنها کسانی هستند و مردم پاکیزه ایی هستند که البته این مطلب شامل حال آنها نیست. حالابطوریکه ملاحظه می‌فرمایید اینهادرصددبرآمدند که مجلسی را ایجادکنند رفتند دلشان خیلی سوخت بحال ما خواستند مشروطیت را تکمیل کنند رفتند و وسایل فراهم کردند برای اینکه این مجلس سنارادرست کنند. ذکرتاریخ در صورتیکه خوداشخاص حاضرباصحت و سلامت در آن اوان تشریف داشته‌اند لزومی نداردولی تذکرش شاید مفید است که بساط را طوری فراهم کردند که وزیرخارجه ایران نوری اسفندیاری رفت این شربت سناراکه داده بودند گرفت از رادیولندن به ایادی خودشان دراینجافهماندند که بادازکدام طرف می‌وزد و آنهابایستی دراینجاچه اقدامی بکنند هنوزمردم ایران وطن پرستهای ایران از این وضع اطلاع نداشتند که مامی‌خواهیم مجلس سناداشته باشیم اگر این مقدماتش درست بودهمین که این سنا این دوای این دوای مهلک را غیردوست تقدیم کردشماباید پس بزنید اگر دوستی بشما چیزی داد قطعا این دوست چیز بدی را نخواهد داد ولی اگر دشمن بشما چیزی داد قطعا می‌خواهد نتیجه ایی بگیردومی‌خواهد باشمادشمنی بکند. قهرمان سنادرایران دولت بهیه انگلستان بود (خسرو قشقایی - آنهم که رفت) تصادف عجیبی است یاتصادف نیست بلکه جریان طبیعی است که وقتی ریشه را قطع کردید این شاخه‌ها را هم لطفا قطع بفرمایید ولی از آنجاکه حکومت دکتر مصدق حکومت انقلابی نیست و ازآن جایی که مجلس شورای ملی نمی‌خواهد اقدامات انقلابی بکند بلکه می‌خواهد اعمالش همیشه روی مرقانون باشد این است که درصددانحلال مجلس سنابرنیامده‌است بلکه درصدداین برآمده‌است که تعدیل بکند و راه تعدیل این است که عده ایی از آقایان نهضت ملی باین فکرافتادند که این مسئله مدت شش ساله را بیاورند جلواینراتفسیربکنند. این جهات سیاسی قضیه‌است و اما آمدیم سرجهات قضایی قضیه.
جهات قضایی قضیه این است برای اینکه وجدان آقایان راحت باشد باید عرض کنم که تفسیرازاین جهت می‌شود قانون را از این جهت تفسیرمی کنند و تفسیررابرای این دردنیاقائل شده‌اند که قوانین را منطبق بکنند برحوائج مردم و آمال و آرزوهای مردم تفسیرمی کنند. برای اینکه انقلاب نکنند تفسیرمی کنند برای اینکه رادعهاومانع‌هایی که برای حکومت قانونی بایستی وجودداشته باشد بیجهت برداشته نشود و زنجیرها گسسته نشود بلکه هرکاری می‌کنند در چهار دیوار قانون باشد اگر سعی شده‌است که ما از متن قانون این نتیجه را بگیریم برای خاطر این است که این بدبختی که داریم این ماده خنازیری که داریم این را بایستی قطع کرد این را با شمشیر قانون قطع می‌کنیم تفسیر باین ترتیب می‌شود مطلبی است مورد ابتلا مطلب عبارت از این است که یک عده ایی آمدند با تمهید مقدمات مجلسی که وجود نداشته‌است بوجوداورده‌اند و خودشان هم نظامنامه اش را نوشته‌اند و خودشان هم درجلسه آورده‌اند و بتصویب رساندند و خودشان هم آمدند یک مدتی برایش قراردادند. وقتیکه این مدت را قرارمی‌دادند از خاطرشان محوشد که بابا این سنایی که میلیون ایرانی و آزادیخواهان ایران اصلابوجودش قائل نبودند اگر حالاخواستند که بوجودبیاورند لااقل بایستی از حیث مزایا و امتیازات درعداد مجلس شورای ملی باشد نه اینکه یک آق ابالاسری مجلس شورای ملی بشود چه باوجود۶ سال مدت آنها فعلا مقام ثابت دارند و مجلس شورای ملی آب گذراست و همین دلیل است که به مبارزه ملت ایران که امروز متمرکز است درآقایان لبخند تمسخرمی زنند (صحیح است) آقایان قانون میگذرانید آنجامی‌روددفن می‌شود برایش تعبیروتفسیرمی‌کنند و می‌گذارند تابماند پس برای اینکه این امتیازازبین برودبرای اینکه برفرض محال که وجوداوبدردی بخورد در عداد مجلس باشد باید امتیازات او در حدود مزایای نمایندگان مجلس شورای ملی باشد نه بیشتر برای اینکه لااقل ارتجاء هم وزن آزادیخواهی باشد دیگر رجحانی نداشته باشد اما چطور باین تفسیر رسیدیم عرض کردم این مسئله مبتلابه ماست به این راه حلی است که برای اجتناب از انقلاب به نظررسیده‌است این عبارت از این است که اولاتفسیرقانون از مختصات نمایندگان محترم مجلس شورای ملی است و سناتورهادراین باب کاره ایی نیستند این اصل اول اصل دوم عبارت از این است که درتمام اصول قانون اساسی و متمم قانون اساسی ماده ایی ذکر نشده‌است که مجلس سنامدتش چند سالست ماهم مورد ابتلایمان هست که ببینیم این مدت باید چند سال باشد در چنین موردی کاربایستی به مقایسه و بارجوع به سایراصول که ممکن است برای ماراهنماباشد کارمان را انجام بدهیم مراجعه می‌کنیم باصولی که درباب مدت صحبت کرده‌است می‌بینیم هرجاصحبت از دوره تقنینیه و دوره منتخبه شده‌است صحبت از دوسال است و بیش از دوسال صحبتی نیست کسی نمی‌تواند بگوید آن روحیه ایی که این جاصحبت شدراجع به مجلس سناوآن فکری که آزادیخواهان داشتند این بوده‌است که مجلس سنا استفاده ببردازاین مزایایی که مجلس شورای ملی استفاده کرده کسی نمی‌تواند بگوید که آنها چنین میلی داشته‌اند که مقننین قانون اساسی میخواسته‌اند دوسال برای مجلس شورای ملی باشد و برای آنها شش سال باشد من گمان نمی‌کنم که هیچ کس دراین امرتردید بکند که مقننین قانون اساسی بامتمم قانون اساسی درنظرداشتند که دوره سناشش سال باشد حداکثرمحبتی که درباب آنها ممکن بوده‌است بکنند
این بوده‌است که بگویند اینهامثل خودماباشند اگر دلیلی اگر ماده صریحی آنجابود که کار به اینجانمی کشید ولی دلایل استحسانی هست و استحساناتیکه ماداریم عبارت از این است که درماده دیگری دراصل دیگری می‌گوید اجلاسات اینهامقارن است.
لازمه مقارنه اجلاسات این است که هردواینهادوساله باشند کسی درباب اجلاس که تردیدی نمی‌تواند داشته باشد غرض از اجلاس دوره اجلاسیه بوده‌است بدلیل اینکه درتمام قوانینی که گذشته‌است حتی قوانینی که برای مجلس سناگذارنده‌اند و بنابراین اگر ما این اصل را بگیریم که می‌گوید اجلاسات مقارن است لازمه تقارن هم مدت بودنست نمی‌تواند آن شش سال باشد این دوسال ملاحظه می‌فرمایید این کاری را که الان مامی‌خواهیم بکنیم یعنی می‌خواهیم اموری راجع به مجلس سناراکه درش صریحا اختلاف شده‌است و مواد صریحه ایی درقانون اساسی و متمم قانون اساسی نداریم می‌خواهیم نظری استنباط و استخراج بکنیم. این سابقه دارد. سابقه ایی که همین چند ماه پیش همین وکلای سنا آن سابقه را ایجادکردند به سروسینه می‌زدند که باید اینطورباشد یعنی هرچیزی هرمطلبی راجع بسناهست اگر صراحت داشته باشد دراین قانون اساسی و متمم قانون اساسی دیگر بحثی نیست و اگر صراحت نباشد آنها به مقایسه خودشان بامجلس شورای ملی می‌خواستند استنباط حکم کنند یکی از آنها که الان درنظربنده‌است می‌خواهم بعرض برسانم:
همه اینهایقه پاره می‌کردند که آقایان ماهم مصونیت داریم اگر آقایان تمام قانون اساسی و متمم قانون اساسی را بخوانند یک اصل پیدانمی کنند که بگوید سناتورمصون است یاسنا مصونیت داردولی همه این را قبول می‌کردند روی چه؟ روی مقایسه می‌گفتند اگر مجلس سنامی‌بایستی باشد ناچارباید از مزایای مجلس شورای ملی هم استفاده کند بنابراین گفتند نظرباینکه قانون اساسی گفته‌است که نمایندگان مجلس شورای ملی مصون هستند باید آنها هم مصون باشند و خودآنهابراین ترتیب اثردادند و ازمصونیت بحث کردند و همه هم گفتند که بلی مصون هستند. بنابراین آقایان اگر این را بصلاح مملکت بدانند و به آن رای بدهند هم برطبق مصلحت هم برطبق اصول کلی قانون اساسی رفتارشده‌است (صحیح است) و ازهمه مهمتراین است که رفع تبعیض شده باشد اشخاصی هستند که اینهارا اصلاقبولشان ندارند ماکه معتقدهستیم و قبولشان داریم لااقل باید آنقدرقبولشان داشته باشیم که مثل خودماباشند دیگرآقابالاسرمانباشند و داشتن مدت طویلترقطعابه آنها این مزیت را می‌دهدوبرای آنها این اشتباه را ایجادمی‌کند دوستان بنده مکرر می‌گویند پرنگووازاین جهت که دوست می‌گوید باید قبول کردبرخلاف آنچیزی که رادیو لندن می‌گفت که نبایستی قبول کرده باشند و بنده فقط یک جزراپیشنهادمی‌کنم که اضافه شود و آنجانوشته بشود که مدت دوسال از کی تاکی است که بعداین اشکال پیش نیاید (صحیح است) و بازدوباره اینجامجبورنشویم که یک تفسیری برتفسیربکنیم.
نایب رئیس - چون آقای دکتر شایگان بعنوان موافق صحبت کردند و ازاول همینطورتوضیح دادند اگر مخالفی نیست مذاکره درکلیات را کافی بدانیم ولی قبل از اینکه پیشنهادات مطرح بشود باید بکفایت مذاکرات رای بگیریم به آقایان اطلاع بدهید که بیایند توی جلسه (شمس قنات آبادی - توی اطاق هیئت رئیسه هم یکعده ایی نشسته‌اند) (دراین هنگام عده کافی شد) آقایانی که باکفایت مذاکرات درکلیات نسبت به طرح تقدیمی موافق هستند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شددوپیشنهادرسیده‌است که قرائت می‌شود
(پیشنهادآقای خلخالی بشرح زیرقرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم تبصره زیررابه ماده واحده اضافه فرمایند
تبصره - تصریح می‌گردد که ماده واحده مطروحه و تفسیر که بعمل آمده عطف بماسبق می‌شود یعنی احتساب از تاریخ تاسیس و تشکیل فعلی مجلس سناخواهد بود.
نایب رئیس - پیشنهادآقای دکتر شایگان هم قرائت می‌شود (بشرح زیرقرائت شد)
- اینجانب پیشنهاد می‌نمایم عبارت ماده واحده بنحوذیل اصلاح شود: مدت دوره تقنینیه مجلس سنا مساوی با مدت دوره تقنینیه مجلس شورای ملی خواهد بود.
نایب رئیس - آقای خلخالی
خلخالی - البته درباره مجلس سنا آقایان به ترتیب بیاناتی فرمودند و من نظرم از این تبصره ایی که پیشنهادکردم رفع دخل مقدر بود بقول علماهمانطورکه جناب آقای دکتر شایگان هم تصریح فرمودند تقارن اجلاسات میرساند که مجلس سناباشوراباید همقدم و همزمان باشد و این قهرا از روزیکه سناتشکیل شده باید احتساب بشود و ممکن بود که به نظر بعضی از آقایان برسد که این ماده واحده بعدازاین مورد عمل قراربگیردومجلس سنادوسال دیگرباشد من مخصوصا تصریح کردم که مجلس سنا از روزیکه تقریبا سه سال پیش تشکیل شده دو سالش را باید حساب کرد یعنی ثمره این مطلب و نتیجه‌ای که بدست می‌آید این است که با احتساب این مدت تقریبا مدت مجلس سنا تمام شده و چون نظر ما این است که همانطور که آقایان فرمودند با شمشیر قانون حق را از باطل جداکنیم نخواستیم از راههای دیگراحساسات ملت ایران و منویات و خواستهای آنها را بمنصه ظهور برسانیم.
باوجوداین بنده عرض می‌کنم که این امردلالت تضمینی به قبول مجلس سنابرخلاف فلسفه ایی که آقایان فرمودند نیست و ندارد. یعنی اگر این ماده واحده را بمجلس آوردیم دلالت براین ندارد که این مجلس سنا را با آن مقدماتی که آوردند قبول داریم خیرقبول نداریم بلکه مامی‌خواهیم دراین مملکت منظور ملت را که برداشتن سدها از جلوپای ملت است بوسیله قانون عملی بکنیم و اگرچنانچه این ماده واحده را عطف به ماسبق نکنیم و دراین تفسیری که بنده عرض می‌کنم که از احتساب مدت روزتشکیل است بعمل نیاید دو سال دیگر زنجیر در پای ملت ایران نهاده شده‌است بنابراین من استدعا می‌کنم که آقایان باین تبصره ایی که اینجا تصریح شده گرچه آن ماده واحده مطلب را میرساند ولی این پیشنهاد تصریح می‌کند رای بدهند و تصویب بفرمایند.
نایب رئیس - با این تبصره مخالفی هست؟ (قنات آبادی - بنده مخالفم)
دکتر شایگان - آقای خلخالی خواهش می‌کنم صرفنظربفرمایید.
قنات آبادی - نسبت به پیشنهادجنابعالی و خواهش رفقاتوام همین کارراخواهم کرد. این تبصره ایی که جناب آقای خلخالی پیشنهادفرمودند اساسا اینطوراست که آقایانی که وارداین جریان هستند و بهترحق اظهارنظردارند اصلا تفسیرهایی که مجلس شورای ملی می‌کند تبصره بردارنیست. بعلاوه چون تاکنون راجع به مدت نمایندگی مجلس سنا از طرف مجلس شورای ملی تفسیری نشده بودواین اولین دفعه‌است که مجلس تصمیم گرفته‌است اصول قانون اساسی را تفسیربکند و مدت نمایندگی را روشن بکند مسلما این خودبخودعطف بماسبق می‌شود (یکی از نمایندگان- تفسیرقاعده اش این است که عطف بماسبق می‌شود قانون است که عطف بماسبق نمی‌شود) تفسیرعطف بماسبق می‌شود بنابراین همانطورکه آقایان محترم از آقای خلخالی خواهش کردند ایشان تبصره شان را پس می‌گیرند. امابنده یک نکته‌ای را می‌خواهم عرض کنم از خلال مخالفت با این تبصبره پیشنهادی آقای خلخالی و اجازه گرفته بودم که درکلیات صحبت بکنم و مجال پیدانشدوآن این استکه آقایان نمایندگان وقتی دریک مملکتی شرایط زندگی مثل مملکت مامی‌شود یعنی یک دسته ایی همه چیزداشته باشند و یک دسته ایی از همه چیزمحروم باشند یعنی یکدسته خیلی و معدودانگشت شمارمثل اکثریت آن سنای گذشته چون بعقیده بنده دیگرسنایی وجودخارجی نداردمثل اکثریت سنای گذشته و بعضی از آقایان دیگرهمه چیزداشته باشند یک دسته اکثریت یعنی نودونه و نیم درصدافراداین مملکت هیچ چیزنداشته باشند دراین مملکت تصادم اعتصاب شورش عصیان طغیان حتمی است کارمملکت ماباینجارسیده که اگر عقلای قوم و آنهایی که می‌دانند و درک کرده‌اند که اگر این مملکت باشد آنها هم می‌توانند وزیرشوند و وکیل شوند آقا بشوند محترم بشوند این عدم تعادل و این عدم توازن را عاقلانه و عادلانه تعدیلش بکنند مسلما انقلابی که تروخشک را با هم میسوزاند بوجودنمی آید بنابراین این طرح پیشنهادی و این تفسیرقانون اساسی و روشن کردن تکلیف آقایانی که تا دیروزمدعی نمایندگی مجلس سنابوده‌اند برای جلوگیری از انقلابی است که تمام علاقه مندان به بقاء استقلال کشور معتقدند که نباید امروزانقلاب بشود چون مامعتقدیم و درعین حال می‌دانیم که چون تا این آقایان هستند و یانظایراینهادر این مملکت آزادانه زندگی می‌کنند و بدبختانه حکومت می‌کنند طبقات محروم بحقشان نمی‌رسند. لذا اینطوراینطور تصمیم گرفته شد که این تفسیرشود و جلوی این ترکتازی یکعده ایی که مملکت را باین حد از سیه روزی و بدبختی رسانیده‌اند گرفته شود آقایان باید یکعده ایی فدای مملکت شوند باید یکعد ایی نابودبشوند تا ایران سربلند و پرافتخارتوام بایک عدالت واقعی وجودداشته باشد و آنعده ایی که باید معدوم و نابودبشوند و ازصحنه اجتماع خارج بشوند مسلما اشخاصی هستند که تاکنون برای این مملکت اسباب بدبختی و بیچارگی بوده‌اند که اکثرشان دراین سنای سابق جمع شده‌اند بنابراین این آقایان باید فدای بقای مملکت و عظمت ایران بشوند یک طوماری هم رسیده از سرچشمه و سایر جاهاراجع به پشتیبانی از دولت درقطع رابطه و تقاضای انحلال سنا(یکنفرازنمایندگان - این تفسیراست) ببخشید همین تفسیر
نایب رئیس - آقای خلخالی
خلخالی - بطوریکه مذاکره فرمودند بنده هم درپیشنهادخودم و هم درعرایضم تصریح کردم عطف بماسبقی که درخودماده هست تصریح بشود بنابراین چون درخودماده هست بنده پس می‌گیرم.
نایب رئیس - پیشنهادآقای دکتر کیان قرائت می‌شود.
اینجانب پیشنهادمی‌نمایم عبارت ماده واحده بنحوذیل اصلاح شود.
مدت دوره تقنینیه مجلس سنامساوی بامدت دوره تقنینیه مجلس شورای ملی خواهد بود.
نایب رئیس - آقای دکتر کیان
دکتر کیان - بنده خیلی خوشوقتم که یک بحثی را که از ابتدای دوره گذشته طرح کرده بودم تاحدی داردبه نتیجه نهایی اش می‌رسد(حاج سیدجوادی - الحمدالله) آقایانیکه دردوره پانزدهم هم درمجلس شورای ملی تشریف داشتند خوب بخاطردارند که از ابتدای مواجهه مجلس شورای ملی و مجلس سنابعقیده بنده این بود که مجلس سنا بایستی درحدودخیلی محدودی محدودباشد و مداخلاتش درامورتقنینیه بسیارناچیزوجنبه مشورتی داشته باشد این بحث کراراومخصوصادرموضوع بودجه به کرات مطرح شدوجناب آقای دکتر مصدق هم که آنوقت نماینده بودند حضورداشتند و آنوقت هم بنده بیش از دوستان دیگرساعی بودم که اقلابردن بودجه را به مجلس سناجلوگیری بکنیم و بعقیده بنده که هنوزهم دراین عقیده راسخم اساسا آنچه مربوط به دخل و خرج کشوراست لزومی ندارد که به سنابرودواین رسمی هم که بعدابرقرارگردید برخلاف نظربنده و بعضی از رفقابرخلاف قانون اساسی است و بودجه نباید به مجلس سنابرودحتی از لحاظ مشورتی امادرموضوع این مدت بنده این را هم کاملامعتقدم که بایستی تعدیل بشود و این تفسیرهم تفسیرکاملابجایی است بنده پیشنهادکرده‌ام بجای اینکه مدت را دوسال بنویسیم بنویسیم که مدت دوره تقنینیه مجلس سنامساوری و معادل دوره تقنینه مجلس شورای ملی خواهد بوداین البته همان دوسالی که درآنجاهست تامین کرده درعین حال جای این بحث احتمالی را هم که سابقادرمجلس شورای ملی داردبازگذاشته‌است که اگر مدت مجلس شورای ملی تفاوت کردوبرمدتش افزوده شدآنوقت درآنموقع هم بازاین محدودیت دوسال باقی نمی‌ماند و اگردرآتیه برمدت مجلس شورای ملی اضافه شدهمانقدرهم بدوره مجلس سنا افزوده خواهد شد از این جهت است که بنده می‌خواهم عرض کنم چون این جنبه تفسیری داردوچون بیاناتی که آقایان فرمودند و استدلالهایشان همه براین اساس بود که هیچ جاقانون اساسی از لحاظ مجلس سناتبعیض و برتری قائل نشده‌است و ازاین لحاظ بایستی تساوی داشته باشند با این کلمه تساوی بعقیده بنده نظرآقایان را کاملاتامین می‌کند و نسبت بدوسال هم محدودمی‌کند و درآتیه هم اگر تغییری درمدت مجلس شورای ملی دادشدنسبت به مجلس سناهم همینطورعمل می‌شود بنابراین عرایضی که کردم بجای آن قسمت این را تصویب بفرمایید که هردونظرتامین بشود.
نایب رئیس - آقای اخگر
اخگر- مطلبی که دراینجامذاکره شده‌است و طرح شده تصویب شده یک مطلب خیلی ساده بودتفسیرقانون بود که مدت سناچقدرمی‌بایستی باشد همانطورکه دراین طرح پیش بینی شده دوسال باید باشد این پیشنهادی که جناب آقای دکتر کیان فرمودند اگر قبول شود اسباب اشکال بیشتری خواهد شدبرای اینکه ممکن است دوره‌های اجلاسیه مجلس سناباهم تقارن نداشته باشد مثل همین حالاوممکن است که مجلس سنانباشد شوراباشد شورابخواهد انتخابابتش را شروع بکند تعطیلی پیداشدمجلس سناهست این اشکالات درصورت قبول پیشنهادجناب آقای دکتر کیان پیدامی‌شود و ممکن است مجلس اجبارادچارتعطیل یابلاتکلیفی شود بنابراین پیشنهادمی‌کنم که آقای دکتر کیان پیشنهادخودشان را پس بگیرند و یک پیشنهاددیگرهم دارم و آن این است که استدعامی‌کنم آقایان دیگرپیشنهادنفرمایند.
نایب رئیس - آقای دکتر کیان
دکتر کیان - باتذکراتی که بعضی از دوستان دادند بنده این جوراحساس می‌کنم که منظوراساساتامین است و نظراین است که دوسال باشد بنابراین پیشنهادخودم را پس می‌گیرم
نایب رئیس - بنابراین چون آقایان پیشنهادات را پس گرفتند ماده واحده دومرتبه قرائت می‌شود (ماده واحده بشرح سابق قرائت شد) آقایانی که باماده واحده موافقت دارند قیام بفرمایند (اکثربرخاستند) تصویب شدلایحه حکومت نظامی مطرح است.
شمس قنات آبادی - بنده یک تذکری دارم این آقایانی که تادیروزاینجاسناتوربودند حق ندارند دیگربیایند اینجاجلسه بکنند و اگربخواهند بیایند اینجاباید از آقایان نمایندگان بلیط بگیرند و بیایند تماشا(خنده نمایندگان)
نایب رئیس - بنده عقیده ندارم که مطالب زننده از طرف آقایان نمایندگان عنوان بشود ولی آنچه مسلم است این است که دوره مجلس سناخاتمه یافته تلقی می‌شود.
- معرفی آقای مفتاح بمعاونت وزارت امورخارجه بوسیله آقای وزیر امور خارجه
[ویرایش]۴- معرفی آقای مفتاح بمعاونت وزارت امورخارجه بوسیله آقای وزیر امور خارجه
نایب رئیس - آقای وزیر امور خارجه بفرمایید
وزیر امور خارجه (آقای دکتر فاطمی) - با اجازه آقایان نمایندگان محترم آقای عبدالحسین مفتاح را که آقایان بطرز کار و مخصوصا خدماتی که در امر نفت در ماموریتهایشان انجام داده‌اند آشنا هستند به معاونت وزارت امورخارجه معرفی می‌کنم (مبارک است)
- تقاضای آقای دکتر بقایی راجع به طرح لایحه دوره شانزدهم در مورد مستمری ورثه سرهنگ نوریشاد طبق ماده ۴۱ آئین نامه داخلی
[ویرایش]۵- تقاضای آقای دکتر بقایی راجع به طرح لایحه دوره شانزدهم در مورد مستمری ورثه سرهنگ نوریشاد طبق ماده ۴۱ آئین نامه داخلی
دکتر بقایی - بنده اخطارنظامنامه ایی دارم
نایب رئیس - طبق چه ماده؟ (دکتر بقایی - طبق ماده ۴۱) بفرمایید
دکتر بقایی - طبق ماده ۴۱ آئین نامه داخلی مجلس شورای ملی لوایح و طرح‌هایی که در هر دوره تقنینیه به مجلس تقدیم شده و بلاتکلیف مانده باید دولت آنهایی که لازم می‌داند درابتدای دوره بعدتقدیم کند برای اینکه بتصویب برسد یا نمایندگان خودشان یک طرحی تهیه کنند برای بتصویب رساندن همان لوایح و پیشنهادات در دوره شانزدهم بطوریکه آقایان محترم اطلاع دارند در وقایع آذرماه یکی از افسران شرافتمند شهربانی مرحوم سرهنگ نوریشاد به شهادت رسید و برای او یک لایحه ایی تنظیم شد متاسفانه مصادف با آخر مجلس شد تمام کارهای این لایحه شده‌است فقط رای نهایش باقیمانده و لایحه بتصویب کمیسیون بودجه هم رسیده و یک رای نهایی لازم دارد که باید داده شود چون خانواده مرحوم سرهنگ نوریشاد در منتهای استیصال هستند طرحی برای آنمرحوم تهیه شده و به امضای آقایان نمایندگان رسیده که تقدیم مقام ریاست می‌شود.
- طرح لایحه تمدید حکومت نظامی در طهران
[ویرایش]۶- طرح لایحه تمدید حکومت نظامی در طهران
نایب رئیس - عرض کنم که تقدیم این طرح احتیاج به اخطار نظامنامه نداشت لایحه حکومت نظامی مطرح است که قرائت می‌شود (بشرح زیرقرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی لایحه اجازه تمدید مقررات حکومت نظامی درطهران و حومه برای مدت دوماه از تاریخ پنج صبح روز۲۹ مهرماه ۱۳۳۱ که درجلسه روزشنبه ۲۶ مهرماه ۱۳۳۱ به تصویب مجلس سنارسیده‌است به ضمیمه ایفادمی‌گردد.
نایب رئیس مجلس سنا- دکتر سعید مالک
لایحه قانونی اجازه تمدید مقررات حکومت نظامی درطهران و حومه
ماده واحده - بدولت اجازه داده می‌شود که مقررات فرمانداری نظامی را درتهران وحومه برای مدت دوماه دیگر از تاریخ پنج صبح ۲۹ مهرماه ۱۳۳۱ تاپنج صبح ۲۹ آذرماه ۱۳۳۱ تمدید نماید. ماده واحده فوق درجلسه روزشنبه ۲۶ مهرماه ۱۳۳۱ بتصویب مجلس سنارسیده‌است.
نایب رئیس مجلس سنا- دکتر سعید مالک
نایب رئیس - آقای خلخالی (حاج سیدجوادی - بنده مقدم بودم) ایشان درلیست اسم نوشته بودند قبلا (حاج سید جوادی -خیلی مرحمت فرمودند) بفرمایید آقای خلخالی
خلخالی - من راجع باین لایحه لازم نمی‌دانم مطالب زیادی عرض کنم فقط نظرآقایان را باین نکته جلب می‌کنم که چندی پیش لایحه حکومت نظامی تهیه شده بودالبته چون اقایان نمایندگان مخالف بودند دولت باحترام افکار نمایندگان آن را مستردداشت همان دلایلی که راجع باسترداداین لایحه درآنموقع بوداکنون هم بقوت خودباقی است یعنی مطلب جدیدی اتفاق نیافتاده‌است (دراین موقع مجلس از اکثریت افتاد)
- ختم جلسه بعنوان تنفس
[ویرایش]۷- ختم جلسه بعنوان تنفس
نایب رئیس - اجازه بفرمایید عده کافی نیست پیشنهاد تنفس هم رسیده و الان عده برای رای گرفتن کافی نیست خود بنده پنجدقیقه تنفس اعلام می‌کنم حق آقای خلخالی هم محفوظ است
(مجلس مقارن ظهر بعنوان تنفس ختم و دیگر تشکیل نگردید)
نایب رئیس مجلس شورای ملی - احمد رضوی