شاهنامه (تصحیح ژول مل)/باز آمدن گرسیوز به نزد سیاوش

by فردوسی

بازآمدن گرسیوز بنزد سیاوش

	برآراست گرسیوز دام ساز			دلی پر زکینه سری پر زراز
	چو نزدیک شهر سیاوش رسید			زلشکر زبان آوری بر گزید		۲۱۱۵
	بدو گفت رو با سیاوش بگوی			که ای نامور زادهٔ نامجوی
	بجان وسر شاه توران سپاه			بجان وسر وتاح کاؤس شاه
	که از بهر من بر نخیزی زگاه			بپیشم پذیره نیآئی براه
	که تو زآن فزونی بفرهنگ وبخت			بفرّ ونژاد وبتاج وبتخت
	که هر باد را بست باید میان			تهی کردن آن جایگاه کیان		۲۱۲۰
	فرستاده نزد سیاوش رسید			زمینرا ببوسید چو اورا بدید
	چو پیغام گرسیوز اورا بگفت			سیاوش غمی گشت اندر نهفت
	پر اندیشه بنشست بیدار دیر			همی گفت رازیست اینرا بزیر
	ندانم که گرسیوز نیکخواه			چه گفتست از من بدآن پیشگاه
	چو گرسیوز آمد بدرگاه اوی			پیاده بیآمد از ایوان بکوی		۲۱۲۵
	بپرسیدش از راه واز پادشاه			زکار سپاه وزتخت وکلاه
	پیام سپهدار توران بداد			سیاوش زپیغام او گشت شاد
	چنین داد پاسخ که با یاد اوی			نگردانم از تیغ پولاد روی
	من اینک برفتن کمر بسته ام			عنان با عنان تو پیوسته ام
	سه روز اندر این گلشن زر نگار			بباشیم واز باده گیریم کار		۲۱۳۰
	که گیتی سپنجست پر درد ورنج			بدآنکس که با غم زید در سپنچ
	چو بشنید گفت خردمند شاه			بپیچید گرسیوز کینه خواه
	بدل گفت ارایدونکه با من براه			سیاوش بیآید بنزدیک شاه
	بدین شیر مردی وچندین خرد			گمان مرا زیر پی بسپرد
	سخن گفتن من شود بی فروغ			شود پیش شه چارهٔ من دروغ		۲۱۳۵
	یکی چاره باید کنون ساختن			دلش را زراه اندر انداختن
	زمانی همی بود وخامش بماند			دو چشمش بروی سیاوش بماند
	فرو ریخت از دیدگان آب زرد			بآب دو دیده همی چاره کرد
	سیاوش ورا دید پر آب چشم			بسان کسی کو بپیچد زخشم
	بدو گفت نرم ای برادر چه ود			غمی هستگانرا نشاید بسود		۲۱۴۰
	گر از شاه توران شدستی دژم			بدیده در آوردی از درد نم
	من اینک همی با تو آیم براه			کنم جنگ با شاه توران سپاه
	بدآن تا زهرزه نیآزاردت			چرا کهتر از خویشتن داردت
	اگر دشمنی آمدستت پدید			که تیمار ورنجش بباید کشید
	من اینک بهر کار یار تو ام			چو جنگ آوری مایه دار تو ام		۲۱۴۵
	گرایدونکه نزدیک افراسیاب			ترا تیره گشتست بر خیره آب
	بگفتار مردی دروغ آزمای			کسی از تو برتر گرفتست جای
	همه راز این مار با من بگوی			که من باشمت زین غمان چارهجوی
	بیآیم من این کار آسان کنم			دل بد سگالان هراسان کنم
	بدو گفت گرسیوز ای نامدار			مرا این سخن نیست با شهریار		۲۱۵۰
	نه از دشمنی آمدستم برنج			که از چاره دورم بمردی وگنج
	زگوهر مرا در دل انیشه خاست			بباید سخن گفت از راه راست
	نخستین زتور اندر آمد بدی			که برخاست زو فرّهٔ ایزدی
	شنیدی که با ایرج کنم سخن			بآغاز کینهچه افگند بن
	وز آنجایگه تا بافراسیاب			شد این بوم توران وایران خراب		۲۱۵۵
	بیکجای هرگز نیآمیختند			زبند خرد دور بگریختند
	سپهدار توران از آن بدترست			کنون گاو بیشه بچرم اندرست
	ندانی تو خوئی بدش بیگمان			بمان تا برآید بدین بر زمان
	نخستین زاغریرث اندازه گیر			که بر دست او کشته شد خیره خیر
	برادر هم از کالبد وهم زپشت			چنان پر خرد بی گنه را بکشت		۲۱۶۰
	وز آنپس بسی نامور بی گناه			شدستند بر دست او بر تباه
	مرا زین سخن ویژه اندوه تست			که بیدار دل باشی وتن درست
	تو تا آمدستی بدین بوم وبر			کسی را نیآمد زتو بد بسر
	همی مردمی جستی وراستی			جهانی بدانش بیآراستی
	کنون خیره آهرمن دلگسل			ورا از تو کردست پر داغ دل		۲۱۶۵
	دلی دارد از تو پر از درد وکین			ندانم چه خواهد جهان آفرین
	تو دانی که من دوستدار تو ام			بهر نیک وبد ویژه یار تو ام
	نباید که فردا گمانی بری			که من بودم آگه ازین داوری
	بیندیش واینرا یکی چاره جوی			سخنهای خوب وباندازه گوی
	سیاوش بدو گفت مندیش ازین			که یارست با من جهان آفرین		۲۱۷۰
	سپهبد جزین کرد مارا امید			که بر من شب آرد بروز سپید
	گر آزار بودیش در دل زمن			سرم بر نیغراختی زانجمن
	ندادی بمن کشور وتاج وگاه			بر وبوم وفرزند وگنج سپاه
	کنون با تو آیم بدرگاه اوی			درخشان کنم تیره گون ماه اوی
	هرآنجا که روشن شود راستی			فروغ دروغ آورد کاستی		۲۱۷۵
	نمایم دلم را بافراسیاب			درخشانتر از بر سپهر آفتاب
	تو دلرا بجز شادمانه مدار			روانرا ببد در گمانه مدار
	کسی کو دم اژدها نسپرد			زرای جهان آفرین نگذرد
	بدو گفت گرسیوز بدگمان			تو اورا بدانسان که دیدی مدان
	ودیگر بجائی که گردان سپهر			شود تند وچین اندر آرد بچهر		۲۱۸۰
	خردمند دانا نداند فسون			که از چنبر او سر آرد برون
	بدین دانش واین دل هوشمند			بدین برز بالا ورای بلند
	ندانی همی چاره از مهر باز			نباید که بخت بد آید فراز
	همی مر ترا بند وتنبل فروخت			بنیرنگ چشم خردرا بدوخت
	نخست آن که داماد کردت بنام			بخیره شدی زآن سخن شادکام		۲۱۸۵
	ودیگر کت از خویشتم دور کرد			بروی بزرگان یکی سور کرد
	بدآن تا تو گستاخ باشی بدو			فرو ماند اندر جهان گفتگو
	ترا هم از اغریرث ارجمند			فزون نیست خویشی وپیوند وبند
	میانش بخنجر بدو نیم کرد			سپهرا بکردار بد بیم کرد
	نهانش ببین آشکارا کنون			چنین دان وایمن مشو تو بخون		۲۱۹۰
	مرا هرچه در دل از اندیشه بود			خرد بود واز هر دری بیشه بود
	همه پیش تو یک بیک راندم			چو خورشید تابنده بر خواندم
	بایران پدر را بینداختی			بتوران زمین شارسان ساختی
	چنین دل بدادی بگفتار اوی			بگشتی همی گرد تیمار اوی
	درختیست این خود نشانده بدست			همه بار او زهر وبرگش کبست		۲۱۹۵
	همی گفت مژگان پر از آب کرد			پر افسون دل ولب پر از باد سرد
	سیاوش نگه کرد خیره بدوی			زدیده نهاده برخ بر دو جوی
	بیاد آمدش روزگار گزند			کزو بگسلد مهر چرخ بلند
	بروز جوانی سر آیدش کار			بسی بر نیآید برو روزگار
	دلش گشت پر درد ورخساره زرد			پر از غم روان وپر از باد سرد		۲۲۰۰
	بدو گفت هر چون که من بنگرم			ببادافرهٔ بد نه اندر خورم
	بگفتار وکردار وز پیش وپس			زمین هیج ناخوب نشنید کس
	چو گستاخ شد دست با گنج اوی			به پیچد همانا دل از رنج اوی
	اگرچه بد آید همی بر سرم			من از رای وفرمان او نگذرم
	بیآیم کنون با تو من بی سپاه			ببینم که از چیست آزار شاه		۲۲۰۵
	بدو گفت گرسیوز ای نامجوی			ترا آمدن پیش او نیست روی
	بپای اندر آتش نباید شدن			نه بر موح دریا بر ایمن بدن
	همی خیره بر بد شتاب آوری			سر بخت خندان بخواب آوری
	ترا من همانا بسم پای مرد			بر آتش مگر بر زنم آب سرد
	یکی پاسخ نامه باید نبشت			بدیدار کردن همه خوب وزشت		۲۲۱۰
	زکین گر ببینم سر او تهی			نمایم بتو روزگار بهی
	سواری فرستم بنزدیک نو			درفشان کنم جان تاریک تو
	امیدستم از کردگار جهان			شناسندهٔ آشکار ونهان
	که این باز گردد سوی راستی			شود دور ازو کژّی وکاستی
	وگر بینم اندر سرش هیچ تاب			هیونی فرستم هم اندر شتاب		۲۲۱۵
	تو زانسان که باید بزودی بساز			مکن کار بر خویشتن بر دراز
	نه دورست از ایدر بهر کشوری			بهر نامداری وهر مهتری
	صد وبیست فرسنگ از ایدر بچین			همان سیصد وچل بایران زمین
	ازین سو همه دوستدار تو اند			همه مهتران نیکخواه تو اند
	از آن سو پدر آرزومند تست			سپاه بندهٔ مهر وپیوند تست		۲۲۲۰
	بهر سو یکی نامهٔ کن براز			بسچیده باش ودرنگی مساز
	سیاوش بگفتار او بگروید			چنان جان بیدار او بغنوید
	بدو گفت زآن در که راندی سخن			زگفتار ورایت نگردم زبن
	تو خواهشگری کم مرا زو بخواه			همان آشتی جوی وبنمای راه

نامهٔ سیاوش بافراسیاب

	دبیر پژوهنده را پیش خواند			سخنهای آگنده را بر فشاند		۲۲۲۵
	نخست آفریننده را یاد کرد			که او بنده را از غم آزاد کرد
	از آنپس خرد را ستایش گرفت			ابر شاه توران نیایش گرفت
	که ای شاه پیروز وبه روزگار			زمانه مبادا زتو یادگار
	مرا خواستی شاد گشتم بدآن			که بادا نشست تو با موبدان
	ودیگر فرنگیس را خواستی			بمهر ووفا دل بیآراستی		۲۲۳۰
	فرنگیس نالنده بود این زمان			بلب ناچران وبتن ناچمان
	بخفت ومرا پیش بالین ببست			میان دو گیتیش بینم نشست
	مرا دل پر از رای دیدار تست			دو کشور پر از رنج وکردار تست
	زنالندگی چون سبکتر شود			فدای تن شاه کشور شود
	بهانه مرا نیز آزار اوست			نهان مرا درد وتیمار اوست		۲۲۳۵
	چو نامه بمهر اندر آمد بداد			بزودی بگرسیوز بد نژاد
	دلاور سه اسپ تگاور بخواست			همی تاخت یکسر شب وروز راست
	سه روزه بپیمود راه دراز			چنان سخت راهی نشیب وفراز
	چهارم بیآمد بنزدیک شاه			پر از بد زبان وران پر گناه
	فراوان بپرسیدش افراسیاب			چو دیدش پر از رنج وسر پر زتاب		۲۲۴۰
	چرا با شتاب آمدی گفت شاه			چگونه سپردی چنین دور راه
	ورا گفت چون تیره شد روزگار			شدن ساکن آنگه تیآید بکار
	سیاوش نکرد ایچ در من نگاه			پذیره نیآمد مرا خود براه
	سخن نیز نشیند ونماه نخواند			مرا پیش تختش بپایان نشاند
	از ایران بوی نامه پیوسته شد			بما بر در شهر او بسته شد		۲۲۴۵
	سپاهی زروم وسپاهی زچین			همی هر زمان بر خروشد زمین
	تو از کار وی گر درنگ آوری			مگر باد از آنپس بچنگ آوری