سنایی غزنوی (قصاید)/جهان پر درد می‌بینم دوا کو

by سنایی غزنوی

	جهان پر درد می‌بینم دوا کو			دل خوبان عالم را وفا کو
	ور از دوزخ همی ترسی شب و روز			دلت پر درد و رخ چون کهربا کو
	بهشت عدن را بتوان خریدن			ولیکن خواجه را در کف بها کو
	خرد گر پیشوای عقل باشد			پس این واماندگان را پیشوا کو
	ز بهر نام و جان تا بام یابی			چو برگ توت گشتی توتیا کو
	مگر عقل تو خود با تو نگفتست			قبا گیرم بیلفنجی بقا کو
	درین ره گر همی جویی یکی را			سحر گاهان ترا پشت دوتا کو
	به دعوی هر کسی گوید ترا ام			ولیکن گاه معنی شان گوا کو
	سراسر جمله عالم پر یتیمست			یتیمی در عرب چون مصطفا کو
	سراسر جمله عالم پر ز شیرست			ولی شیری چو حیدر باسخا کو
	سراسر جمله عالم پر زنانند			زنی چون فاطمه خیر النسا کو
	سراسر جمله عالم پر شهیدست			شهیدی چون حسین کربلا کو
	سراسر جمله عالم پر امامست			امامی چون علی موسی الرضا کو
	سراسر جمله عالم پر ز مردست			ولی مردی چو موسی با عصا کو
	سراسر جمله عالم حدیثست			حدیثی چون حدیث مصطفا کو
	سراسر جمله عالم پر ز عشقست			ولی عشق حقیقی با خدا کو
	سراسر جمله عالم پر ز پیرست			ولی پیری چو خضر با صفا کو
	سراسر جمله عالم پر ز حسنست			ولی حسنی چو یوسف دلربا کو
	سراسر جمله عالم پر ز دردست			ولی دردی چو ایوب و دوا کو
	سراسر جمله عالم پر ز تختست			ولی تخت سلیمان و هوا کو
	سراسر جمله عالم پر ز مرغست			ولی مرغی چو بلبل با نوا کو
	سراسر جمله عالم پر ز پیکست			ولی پیکی چو عمر بادپا کو
	سراسر جمله عالم پر ز مرکب			ولی مرکب چو دلدل خوش روا کو
	سراسر کان گیتی پر ز مس شد			ز مس هم زر نیامد کیمیا کو
	سنایی نام بتوان کرد خود را			ولیکن چون سناییشان سنا کو
	سر به سر دعویست مردا مرد معنی دار کو			تیزبینی پاکدستی رهبری عمخوار کو
	کرد اگر معنیست من معنی همی خواهم ز تو			گفت اگر دعویست با حق مر ترا گفتار کو
	باستان دعوی نبود آخر زمان معنی نماند			ور تو گویی هست از این معنی ترا آثار کو
	چون غلیواژند خلقان بر شده نزدیک چرخ			داده آوازی به یاران کی کسان دار کو
	چیستی؟ مرغی ستوری آدمستی بازگو			ور به راه آدمی چون آدمت هنجار کو
	ور طریقست سست داری کو تفکرها و فهم			ور به کوی مردمانی عقل عقل آوار کو
	ور مجسطی‌وار عقلی دور داری از خطا			تجربتهای فنون قبه‌ی زنگار کو
	راه با همره روی همره نگویی تا کجاست			دین اگر بار یار داری مرد مردا یار کو
	ور به شرع سیدی آگاهی از سر خدای			آب حنا بر ترید و سنگ بر رخسار کو
	ور پی بوبکر خواهی رفت بعد از مصطفا			پای بر دندان مار و دست بر دینار کو
	ور به کوی عمری کو داد و کو مشک و مهار			یک دراعه‌ی هفده من ده سال یک دستار کو
	ور در عثمان گرفتی شرم کو و حلم کو			سینه‌ی روشن بدین و دیده‌ی بیدار کو
	ور همی گویی که هستم چاکر شیر خدای			تن فدای تیغ و جان در خدمت دادار کو
	گر تویی شبلی به یک سجده بنه ده روزه خوان			ور جنیدی شست روزه معده‌ی ناهار کو
	ور همی گویی که چون بهلول من دیوانه‌ام			بر نشسته بر پلنگ و در دو دستت مار کو
	اینهمه کردی که گفتم وز همه پرداختی			گاه آن آمد که گویی ای ملک دیدار کو
	ای سنایی گر ترا تا روز محشر در شمار			پیش خوانده گفته را با گفته‌ها کردار کو
	راه دین پیداست لیکن صادق دین‌دار کو			یک جهان معشوق بینم عاشق غمخوار کو
	عالمی پر ذوالخمارست از خمار خواجگی			ای دریغا در جهان یک حیدر کرار کو
	دیو مردم بین که خود را چون ملایک ساختند			با چنین دیوان بگو بند سلیمان‌وار کو
	گر به بوی و رنگ گویی چون گلم پس همچو گل			مر ترا پایی پر از خاک و سری پر خار کو
	معلف اسبان تازی را خران بگرفته‌اند			در چنین تشویش ملک ای زیرکان افسار کو
	گشت پر طوفان ز نااهلان زمانه چون کنم			آن دعای نوح و آن کشتی دریا بار کو
	هست پنجه سال تا تو لاف مردی می‌زنی			پس چو مردان یک دمت بی‌زحمت اغیار کو
	طور هست و «لن ترانی» لیک چون موسی ترا			آن تجلای جلال و وعده‌ی دیدار کو
	پیش ازین در راه دین بد صدهزار اسفندیار			گرد هفت اقلیم اکنون یک سپه‌سالار کو
	یک جهان بوبکر و عثمان و علی بینم همی			آن حیا و حلم و عدل و صدق آن هر چار کو
	در ره هل من مزید عاشقی مرجانت را			آن اناالحق گفتن و آن دجله و آن دار کو
	گر به جنت در به دوزخ رخت بنهی پس ترا			سینه و دیده گهی پر نور و گه پر نار کو
	هم ز وصل و هم ز محنت چون محبان هر زمان			چهره همچون لاله‌زار و دیده لولو بار کو
	بی رجا و خوف گر گویی که هستی خاک و باد			پس بجای باد و خاک آرامش و رفتار کو
	هو دج از معشوق و ربع از عاشقان خالی بماند			در دیار دردمندان یک در و دیار کو
	زین سخن چندان که خواهی خوانده‌ام در گوش عقل			لیکن اندر دهر مردی عاقل و هشیار کو
	رفت گبری پیش گبری گفت هم کیش توام			گبر گفت ار چون منی پس بر میان زنار کو
	تو همی گویی که شب تا روز اندر طاعتم			پس نشان طاعتت بر روی چون دینار کو
	طرفه مرغان بر درخت دین همی نالند زار			اندر آن گلزار جانت را نوای زار کو
	چشم موسی تار شد بر طور غیرت ز انتظار			جلوه‌ی توحید و برق خرمن اشرار کو
	او ریا گر دم فرو بر بست از اسرار شوق			از لب داوود صوتی به ز موسیقار کو
	سالها شد تا چو بلبل جملگی گفتی نکرد			پس چو باز آخر دمی کردار بی‌گفتار کو
	کی نهی در راه هستی تو زمام نیستی			مرده‌ی زنده کجا و خفته‌ی بیدار کو
	گیرمت بوبکر نامت چون نداری صدق او			باری آن دندان مار و زخم آن در غار کو
	چون همی خواهی که عماری بوی بر ساق عرش			در ره اسلام عشق بوذر و عمار کو
	با فرشته صلح کردی ای رفیق مدعی			پس به دارالملک دین با اهرمن پیکار کو
	ور ز راه نیکبختی خلوتی بگزیده‌ای			چون سنایی پس تنت بیکار و جان در کار کو
	هم بدین وزن ای پسر پور خطیب گنجه گفت:			«نوبهار آمد نگارا باده‌ی گلنار کو»
	ای سنایی عاشقی را درد باید درد کو			بار حکم نیکوان را مرد باید مرد کو
	پیش نوک ناوک دلدوز جانان روز حکم			طرقوا گویان جان را بانگ بردا برد کو
	در همه معدن ز تف عشق چون یاقوت و زر			بی‌امید و بیم اشک لعل و روی زرد کو
	نقشبند عقل و جان را در نگارستان عشق			زان می صاف ابد عمر ازل پرورد کو
	محرمان را در حریم عشق چون نامحرمان			کعبه نقش کعبتین و سبحه‌ی مهره‌ی نرد کو
	شب روان را از پی زلف شب و رخسار روز			چون سپیده دم دم صافی و باد سرد کو
	از دی و امروز و فردا گر بگوید جان فرد			پس ترا جان از دی امروز و فردا فرد کو
	از برای انس جان اندر میان انس و جان			یک رفیق هم سرشت و هم دم و هم درد کو
	گر همی دعوی کنی در مجلس افروزی چو شمع			پس برای جمع همچون شمعت از خود خورد کو
	ور کمال ناقصان جویی همی بی علتی			همچو گردون گرد گرد تنت گرداگرد کو
	در زوایای خرابات از چنین مستان هنوز			چند گویی مرد هست ار مرد هست آن مرد کو
	بر درختی کاین چنین مرغان همی دستان زدند			زان درخت امروز شاخ و بیخ و برگ و ورد کو
	ز آتش و باد و ز آب و خاک ایشان یادگار			یک فروغ و یک نسیم و یک نم و یک گرد کو