خاقانی (ترکیبات)/دلا از جان چه برخیزد؟ یکی جویای جانان شو

by خاقانی

	دلا از جان چه برخیزد؟ یکی جویای جانان شو			بلای عشق را گر دوست داری دشمن جان شو
	خرد را از سر غیرت قفای خاک پاشان زن			هوا را از بن دندان حریف آب دندان شو
	تو را هم کفر و هم ایمان حجاب است ار تو عیاری			نخست از کفر بیرون آی و پس در خون ایمان شو
	اگر با خاک پاشانت سواری آرزو باشد			تو از دیوان دیوان خیز و زی قصر سلیمان شو
	اگر در پیش کاخ او سواریت آرزو آید			چو طفلان خوابگه بگذار و زی میدان مردان شو
	گر او شب رنگ در تازد تو خود را خاک میدان کن			ور او چوگان به کف گیرد تو همچون گوی غلطان شو
	تو را یک زخم پیکانش ز بند خود برون آرد			به صد فرسنگ استقبال آ، یک زخم پیکان شو
	چو در جایی همه او باش و چون از جای بگذشتی			چه داری آرزو آن کن، چه بینی خوب‌تر آن شو
	تو آن مشنو که مرغ شوم خواهد جای ویران را			گرت گنج دل آباد است سوی گنج ویران شو
	تو بیرون از حرم زانی که خاقانی است بند تو			ز خاقانی برون آی و ندیم خاص خاقان شو
	وگر خواهی کز این منزل امان آن سرا یابی			امانت دار یزدان را نیابت دار حسان شو
	رسول کائنات احمد، شفیع خلق، ابوالقاسم			جمال جوهر آدم، کمال گوهر هاشم
	به راه عاشقی شرط است راه عقل نارفتن			چو درد عشق پیش آید به صد جان پیشوا رفتن
	به کوی عشق هم عشق است رهبر زآن که مردان را			به امر پادشا باید به صدر پادشا رفتن
	هوا را راه ده لیکن نه آن راهی که دل خواهد			که نزد عاشقان کفر است بر راه هوا رفتن
	به ترکستان اصلی شو برای مردم معنی			به چین صورتی تا کی پی مردم گیا رفتن
	دل اندر بند جان نتوان به وصل دوست پیوستن			بت اندر آستین نتوان به درگاه خدا رفتن
	طریق عاشقی چبود؟ به دست بی‌خودی خود را			به فتراک عدم بستن، به دنبال فنا رفتن
	گه از سوز جگر در سور سر دلبران بودن			گه از راه صفت برخوان اخوان الصفا رفتن
	جرس وار ار تو را دردی است، تا کی ناله کردن			نجیب آسا گرت باری است، تا کی راه نارفتن
	هنوز اندر بیابان باشی آن ساعت که جانت را			ازین کرخ فنا باید به بغداد بقا رفتن
	ز تو تا غایت مقصد چه یک روزه چه صد ساله			چو راهی در میان داری که می‌باید تو را رفتن
	اگر نه دشمن خویشی چه می‌باید همه خود را			درون‌سو شسته جان کندن برون‌سو ناروا رفتن
	در این منزل ز سربازی پناهی ساز خاقانی			که ره پر لشکر جادوست نتوان بی‌عصا رفتن
	به ترک نفس‌گوی از خاصه‌ی عشقی که زشت آید			رفیق بولهب بودن، طریق مصطفی رفتن
	مدار عالم خلقت، مراد خلقت آدم			قوام مرکز سفلی، امام حضرت اعظم
	اگر پای طلب داری قدم در نه که راه اینک			شمار ره نمایان را قلم درکش که ماه اینک
	نخست از عاشقی خود را به راه بی‌خودی گم کن			که خود ز آنجا ندا آید که ای گم گشته راه اینک
	به سر بازی توان دیدن بساط بارگاه او			اگر داری سر این سر، در آن بارگاه اینک
	سری چبود؟ برو درباز آندر کوی وصل او			سری را صد سراست و هر سری را صد کلاه اینک
	تو را چون عشق او پذرفت دعوی بر دو عالم کن			که بر تحقیق آن دعوی قبول او گواه اینک
	چو دارالملک جانت را به مهر مهر او بینی			مترس از زحمت غوغا به میدان آی، شاه اینک
	تو در چاه تحیر مانده وز بهر خلاص تو			خیال او رسن در دست بر بالای چاه اینک
	برون تاز اسب همت را، کجا بیرون ازین گنبد			وگر چرب آخورش خواهی هم آب و هم گیاه اینک
	بیار آهی که چون از تنگنای لب رها گردد			تو را گویند بر کیوان نگر کایوان ماه اینک
	ز صف تفرقه برخیز و بر صف صفا بگذر			که از رندان شاه دل سپاه اندر سپاه اینک
	به غفلت گر ز خاقانی گناهی در وجود آمد			به استغفار آن خرده بزرگی عذر خواه اینک
	حریف خاص اوادنی محمد کز پی جاهش			سر آهنگان کونینند سرهنگان درگاهش
	شهنشاهی که درع شرع هم‌بالای او آمد			قدر دستی که فرق عرش نطع پای او آمد
	ز درگاه قدم در تاخت تیغ و نطق همراهش			ازل دستور او گشت و ابد مولای او آمد
	ملایک باروار و در لوای عصمت او شد			خلایق با هزاهز در رکاب رای او آمد
	به دست لااله افکند شادروان الا الله			که توقیع رسول الله بر طغرای او آمد
	تبارک خطبه‌ی او کرد و سبحان نوبت او زد			لعمرک تاج او شد، قاب قوسین جای او آمد
	کبوتر پرده‌ی او داشت، سایه خیمه‌ی او شد			زبان کشته‌ی پر زهر هم گویای او آمد
	قلم بیگانه بود از دست گوهر بار او لیکن			قدم پیمانه‌ی نطق جهان پیمای او آمد
	شب خلوت که موجودات بر وی عرضه کرد ایزد			جهان چون ذره‌ای در دیده‌ی بینای او آمد
	مهیا کرد پنج ارکان ملت را به چار ارکان			که هر یک جدولی بوده است کز دریای او آمد
	کنون جز ناصر الدین کیست کز بهر نیابت را			ز بعد چار تن در چار بالش‌های او آمد
	سراندازی که تا بود از برای گردن ملت			نظام عقد شرع از کلک گوهر زای او آمد
	امام شرع و سلطان طریقت ناصر الدین، آن			که تارایات او آمد نگون شد چتر بد دینان
	ابو اسحق ابراهیم کاندر جنب انعامش			به یک ذره نمی‌سنجد سپهر و هفت اجرامش
	بدان ژنده که او دارد طراز خلعت است آری			که نفس زنده‌ی پخته است زیر ژنده‌ی خامش
	به طفلی بت شکست از عقل در بتخانه‌ی شهوت			برآمد اختر اقبال و دید و هم نشد رامش
	بلی در معجز و برهان براهیم این چنین باید			که نه صیدش کند اختر نه دامن گیرد اصنامش
	اگر دجال شکلی سنگ زد بر کعبه‌ی جاهش			هم‌اکنون ز آفت گردون بگردد نقش ایامش
	که بود آن کس که پیل آورد وقتی بر در کعبه			که مرغش سنگ باران کرد و دوزخ شد سرانجامش
	گرفتم کتش ناب است قدح حاسدان در وی			چو آتش نام او داند کجا سوزاند اندامش
	من اندر طالعش دیدم سعادت‌ها و می‌دانم			که گر ادریس زنده استی همین گفتی در احکامش
	چه باک ار یک جهان خصم است آن کس را که گر خواهد			جهانی نو پدید آرد جهاندار از پی کامش
	دریغا گنجه‌ی خرم که اکنون جای ماتم شد			که از فر چنین صدری فراق افتاد فرجامش
	اگر در جنبش آید باز خاک او عجب نبود			گر این کوه شریعت بود چندین گاه آرامش
	نباتش هر زمانی از زبان حال می‌گوید			کس کن ابر ما گم کرد، گم باد از جهان نامش
	زهی صدری که خصمت را گیا نفرین همی خواند			نگر تا آنکه جان دارد چه نفرین بر زبان راند
	مبارک حضرتا، ایام در ظل تو آساید			مقدس خاطرا، اسلام را رای تو پیراید
	روان صاحب الاعراف موقوف است تا محشر			میان دوزخ و فردوس که تا رایت چه فرماید
	کسی کز خیل اعدای تو شد، بر روزگار او			قضا خندان همی آید، قدر دندان همی خاید
	بفرساید ز سوز دولت تو سد اسکندر			چه باشد جان یاجوجی کز آن آتش نفرساید
	حسودان تو گرچه دیگ‌ها پختند، می‌دانم			که در وی نیست آن چیزی که زا شهر شما زاید
	حدیث و فعلشان بی‌حرف گویی صفر بر جانش			چو گفتم در دگر جایش دگر گفتن چه می‌باید
	عروسان سر کلک تو در پرده شدند از من			مرا هم هدیه‌ای باید که هر یک روی بنماید
	من این تحفه طرازیدم به دندان مزدشان آری			عروس آخر چو هدیه دید دانم روی بگشاید
	چو یزدان وحی کرد از غیب سوی نحل، می‌شایست			اگر تو سوی خاقانی فرستی نامه‌ای شاید
	اگر ذات تو یزدان وار فیض فضل می‌بارد			ضمیرم نیز نحل آسا شفای جان می‌افزاید
	به جان تو که گردون را ولیعهد است جاه تو			اگر درعهد تو چون من سخن‌گویی پدید آید
	سخن پیرایه‌ی کهنه است و طبع من مطرا گر			مرا بنمای استادی کز این سان کهنه آراید