توسعه منابع آب - برنامه عمرانی پنجم

‌

برنامه‌های عمرانی کشور

تصمیم‌های مجلس قوانین مصوب مجلس شورای ملی

برنامه عمرانی پنجم ۱۳۵۲ - ۱۳۵۶

به طور کلی ۵۲ درصد از مجموع‌بارانی که در ایران می‌بارد اختصاص به کرانه‌های دریای مازندران و غرب دارد که ۲۵ درصد از سطح کشور را شامل می‌شود. در فلات مرکزی که ۵۰ ‌درصد از سطح کشور را در بر گرفته است، فقط ۲۸ درصد از بارندگی نازل می‌شود و ۲۰ درصد بقیه بارندگی در قسمت شرق و جنوب کشور با مساحتی‌مساوی ۲۵ درصد از سطح کشور نازل می‌گردد. توزیع بارندگی از نظر زمانی نیز آن چنان است که بیشتر بارندگی کشور در اواخر زمستان و اوایل بهار‌صورت می‌گیرد و در بقیه مدت سال که در واقع فصل رویش نباتات است بارندگی به حداقل می‌رسد. تحت چنین شرایطی کاهش میزان وابستگی به‌طبیعت برای تأمین احتیاجات آب مورد نیاز کشاورزی، شهری و صنعتی منظور اصلی از برنامه‌های توسعه منابع آب بوده است. در این جهت‌فعالیت‌های وسیعی برای ساختمان سدهای مخزنی در کشور به عمل آمده و موفقیت‌های زیادی حاصل شده است. ولی در مورد ساختمان شبکه‌های‌آبیاری و زهکشی به علت وجود مشکلات بنیادی پیشرفت‌های حاصل از حد مطلوب کمتر و باعث گردیده است که حداکثر بهره‌برداری از آب تنظیم‌شده به عمل نیاید.

هدفهای اساسی

با توجه به توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور و نیاز روزافزون به آب قابل اطمینان برای تأمین نیازمندیهای شهری، کشاورزی و صنعتی و با در نظر گرفتن‌شرایط طبیعی و اجتماعی و اقداماتی که در گذشته انجام گردیده، هدفهای اساسی توسعه منابع آب به شرح زیر تعیین می‌گردد:

‌الف - تأمین آب قابل اطمینان برای حدود ۸ میلیون نفر جمعیت شهرنشین کشور به طوری که در پایان برنامه پنجم کلیه جمعیت شهری کشور که حدود ۱۷ میلیون نفر خواهند بود از آب قابل اطمینان استفاده نمایند.*

• ‌پاورقی: تأمین آب مورد نیاز روستاها در فصل عمران روستایی پیش‌بینی شده است

ب - تأمین آب مورد نیاز کشاورزی، به طوری که سطح کشت زراعتهای آبی از ۳،۵ میلیون هکتار در آخر برنامه چهارم به حدود ۳،۸۹ میلیون هکتار در‌پایان برنامه پنجم برسد.

پ - افزایش قدرت نصب شده نیروگاه‌های برق آبی، به طوری که از ۷۹۲ مگاوات در آخر برنامه چهارم به ۱۸۱۲ مگاوات در آخر برنامه پنجم بالغ گردد.

سیاست و خط مشی‌های کلی

تامین آب

تأمین آب: خط مشی‌های اساسی توسعه منابع آب با توجه به جنبه‌های طبیعی، اجتماعی و سازمانی در دو جهت تأمین آب بیشتر و‌صرفه‌جویی در مصرف آن به شرح زیر تعیین شده است:

‌*- جلوگیری از هدر رفتن آبهایی که به دریاها، دریاچه‌ها، باطلاقها و کویرها جاری می‌شود از طریق ایجاد تأسیسات آبی لازم.
‌*-بهره‌برداری از آب رودخانه‌های مرزی و ایجاد شرایط لازم برای استفاده از حقابه‌های کشور.
‌*-انتقال آب از حوزه‌هایی که بیش از احتیاجات محلی منابع آب در اختیار دارند به مناطق مستعد، ولی خشک و کم‌آب.
‌*-بهره‌برداری همآهنگ از آبهای سطحی و زیرزمینی برای حداکثر استفاده از منابع آب موجود در هر منطقه.

• -‌جلوگیری از شور شدن آبهایی که به علت عبور از طبقات شور و گنبدهای نمکی غیر قابل استفاده می‌گردند.
  
• -‌به کار گرفتن آخرین پدیده‌های علمی و فنی به منظور استفاده از آب دریا، آبهای شور و لب‌شور داخلی، باروری ابرها، فاضلاب شهرها و در دسترس‌گذاشتن آبهایی که در حالت طبیعی نمی‌توانند به مصرف امور کشاورزی، صنعتی و یا شهری برسند.
  

‌*-احداث شبکه‌های مدرن آبیاری در مناطقی که شبکه‌های سنتی با موازین فنی منطبق نبوده و موجب هدر رفتن آب می‌گردد.
‌*-بهره‌برداری از آبهای زیرزمینی با روشهای علمی و فنی، به قسمی که هدر رفتن آب به حداقل تقلیل یابد.
‌*-احداث شبکه‌های زهکشی به منظور جلوگیری از شور شدن اراضی و تبخیر آبهای زیرزمینی کم عمق.
‌*-انجام تحقیقات لازم در مورد روشهای جدید آبیاری، مانند آبیاری بارانی و قطره‌ای.
‌*-جلوگیری از آلودگی منابع آب.

تولید برق آبی

تولید برق آبی با توجه به محدودیت‌های اساسی منابع آب کشور. خط مشی اساسی تولید برق آبی به شرح زیر خواهد بود:
‌در مناطق کم‌آب، نظیر فارس، منابع آب تا حد امکان برای مصارف شهری کشاورزی و صنعتی اختصاص داده خواهد شد و از تأسیس نیروگاه‌های آبی که‌مستلزم رها نمودن آب اضافی به منظور تولید برق می‌باشد صرفنظر خواهد شد.
‌در مناطق پرآب، نظر خوزستان که آب موجود بیشتر از احتیاجات شهری کشاورزی و صنعتی می‌باشد، به منظور حداکثر استفاده از منابع آب ایجاد‌نیروگاه‌های برق آبی مورد توجه قرار خواهد گرفت.

کنترل سیلاب ها

کنترل سیلابها: در احداث سدهای مخزنی کنترل سیلاب برای کاهش خسارات ناشی از آن در نظر گرفته خواهد شد، ولی با در نظر گرفتن‌محدودیت منابع آب کشور اولویت به احداث سد برای تأمین احتیاجات شهری کشاورزی و صنایع داده خواهد شد.

کنترل کیفیت و حفاظت منابع آب

کنترل کیفیت و حفاظت منابع آب: به منظور کنترل کیفیت آب و نگهداری منابع آب کشور قانون آب و نحوه ملی شدن آن به تدریج در سراسر‌کشور به مرحله اجراء در خواهد آمد.

برنامه‌های مشخص

‌به منظور تحقق هدفهای اساسی بالا شش برنامه برای تأمین آب احداث شبکه‌های آبیاری، آبرسانی به شهرها، تولید برق آبی، نظارت و مطالعات، به‌شرح زیر اجراء خواهد شد:

برنامه تامین آب

به منظور تأمین احتیاجات آب شهرها و صنایع کشاورزی و تولید برق آبی و جلوگیری از طغیان رودخانه‌ها و خسارات ناشی‌از آن برنامه‌های زیر پیش‌بینی شده است:

- ساختمان سدهای مخزنی که در برنامه چهارم شروع شده است تکمیل خواهد گردید. بدین ترتیب حدود ۹۴۹۰ میلیون متر مکعب آب در سال مهار‌خواهد شد.

- ساختمان سدهای مخزنی جدیدی که مطالعات آنها در دوران برنامه چهارم کامل گردیده، شروع خواهد شد و عملیات ساختمانی تعدادی از آنها در‌برنامه پنجم و بقیه در برنامه‌های بعدی خاتمه خواهد یافت. مقدار آبی که توسط این سدها در برنامه پنجم تنظیم خواهد شد معادل ۴۳۰ میلیون متر‌مکعب در سال و در برنامه‌های بعدی حدود ۲۴۷۰ میلیون متر مکعب خواهد بود.

- ساختمان سدهای انحرافی در مناطق مستعد و بهره‌برداری مستقیم از آب رودخانه‌ها برای استفاده از ۱۱۳۰ میلیون متر مکعب آب در سال به مرحله‌اجرا گذاشته خواهد شد.

- عملیات اجرایی برای انتقال ۴۳۰ میلیون متر مکعب آب از مناطق پرآب به مناطق خشک و کم‌آب که در برنامه چهارم شروع گردیده به اتمام خواهد‌رسید و عملیات لازم برای انتقال ۱۹۵ میلیون متر مکعب آب دیگر در برنامه پنجم شروع خواهد گردید، که عملیات مربوط به انتقال ۹۵ میلیون متر‌مکعب آن خاتمه خواهد یافت.

- تأسیسات لازم برای بهره‌برداری از ۱۱۲۰ میلیون متر مکعب از آبهای زیرزمینی در مناطقی که مستلزم سرمایه‌گذاری بخش عمومی است به وجود‌خواهد آمد. به علاوه بخش خصوصی نیز تأسیسات لازم را برای افزایش بهره‌وری از ۱۰۱۰ میلیون متر مکعب در سال ایجاد خواهد نمود. ولی در هر‌حال حدود عملیات بر حسب امکانات بخشهای فوق‌الذکر قابل تغییر خواهد بود.

- به منظور تحصیل بهره‌وری بهتر از تأسیسات آبهای زیرزمینی و سطحی در نقاطی که از نظر فنی و اقتصادی قابل توجیه می‌باشد، از این منابع به طور‌تلفیقی برای آبیاری استفاده خواهد شد.

- ظرفیت دستگاه‌های شیرین کننده آب شور از حدود ۳ میلیون متر مکعب در سال به حدود ۱۶ میلیون متر مکعب در سال، در آخر برنامه پنجم افزایش خواهد یافت.

برنامه ساختمان شبکه های آبیاری و زهکشی

به منظور آبرسانی به اراضی زیر سدها و اراضی که از منابع آب زیرزمینی استفاده می‌نمایند،‌برنامه ساختمان شبکه‌های آبیاری و زهکشی به شرح زیر اجرا می‌گردد:

- ساختمان شبکه‌های آبیاری و زهکشی اصلی (‌درجه ۱ و ۲) که در برنامه چهارم شروع گردیده بود در سطح ۳۸۷ هزار هکتار تکمیل خواهد گردید.

- ساختمان شبکه‌های آبیاری و زهکشی اصلی جدید در سطح ۷۴۴ هزار هکتار شروع خواهد شد که در سطح ۴۵۵ هزار هکتار آن تا آخر برنامه پنجم‌خاتمه خواهد یافت.

- ساختمان شبکه‌های فرعی (‌درجه ۳ و ۴) آبیاری و زهکشی که در برنامه چهارم شروع گردیده بود در سطحی معادل ۱۴۰ هزار هکتار تکمیل خواهد‌گردید.

- ساختمان شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی جدید در سطح ۹۹۸ هزار هکتار شروع خواهد شد که ۴۵۵ هزار هکتار آن تا پایان برنامه پنجم خاتمه‌خواهد یافت.

- اصلاح و بهبود شبکه‌های آبیاری سنتی در سطح ۱۶۵ هزار هکتار در دوران برنامه پنجم شروع و ۱۰۰ هزار هکتار آن خاتمه خواهد یافت.

‌نمودار شماره یک روند رشد پوشش شبکه‌های آبیاری درجه سوم و چهارم و افزایش سطح کشت را نشان می‌دهد.

برنامه آبرسانی به شهرها

ظرفیت تأسیسات مربوط به آبرسانی به شهرها از مراکز تأمین آب، شامل ساختمان آبگیر، تصفیه‌خانه، انتقال آب‌ایستگاه‌های پمپاژ به میزان ۴۸۳ میلیون متر مکعب در سال آخر برنامه پنجم گسترش خواهد یافت.

برنامه تولید برق آبی

به منظور تأمین برق مورد نیاز بخشهای کشاورزی، صنعتی و عمران شهری و روستایی برنامه تولید برق آبی به شرح زیر‌اجرا خواهد شد:

- ساختمان و نصب تأسیسات برق آبی که در برنامه چهارم شروع گردیده بود تکمیل می‌شود و در نتیجه یک میلیون کیلووات به قدرت نصب شده‌اضافه خواهد شد. - قدرت نصب شده نیروگاه‌های برق آبی که در برنامه پنجم ساختمان آنها شروع خواهد شد ۲۰۵ هزار کیلووات می‌باشد که ۲۰ هزار کیلووات آن در پایان‌برنامه پنجم قابل بهره‌برداری خواهد بود.

برنامه نظارت بر منابع آب

به منظور مراقبت در بهره‌برداری مناسب و معقول از منابع آب کشور و جلوگیری از آلودگی آبها، برنامه‌های زیر اجرا‌خواهد شد:

- نظام ملی شدن آب که مقدمات آن در برنامه چهارم انجام شده است نسبت به 15 درصد از آبهای مورد استفاده در آخر برنامه پنجم اجرا خواهد شد.
- تشکیلات ضروری به منظور اجرای آیین‌نامه‌های مربوط به جلوگیری از آلودگی آبها در مناطقی که شدت آلودگی زیاد بوده و آب برای نیاز شهری،‌کشاورزی و صنعتی کافی نمی‌باشد به وجود خواهد آمد. - آمارهای لازم برای پیش‌بینی وقوع طغیان در مناطق پرجمعیت کشور از طریق ایجاد تشکیلات و تأسیسات مورد نیاز فراهم خواهد شد.

برنامه تحقیق و بررسی

به منظور شناخت کمیت و کیفیت منابع آب و بهره‌برداری مؤثر و مناسب از آن منابع، برنامه‌های زیر اجرا خواهد شد:
- تهیه آمار مربوط به آب و هوا که اساس مطالعات توسعه بهره‌برداری از منابع آب کشور می‌باشد و جمع‌آوری آمار مربوط به آبهای زیرزمینی و شناخت‌این منابع به منظور برآورد ظرفیت مجاز مخزن و تعیین امکانات توسعه بهره‌برداری و همچنین کنترل مستمر کمی و کیفی سفره‌های آب زیرزمینی ادامه‌خواهد داشت.
- احتیاجات دراز مدت آب هر یک از شهرهای کشور مورد بررسی قرار خواهد گرفت و با توجه به منابع مختلف آب، بهترین، اقتصادی‌ترین، منبع یا‌منابع آب در هر منطقه مشخص و برنامه زمانی فعالیتهای مختلف تهیه و توزیع آب تنظیم خواهد گردید.
- محدودیت‌های منابع آب کشور ایجاب می‌نماید که از پیشرفت‌های روزافزون علم و فن در جهان و موفقیت‌هایی که در زمینه توسعه بهره‌برداری از‌منابع آب به دست آمده در جهت پیدا کردن راه حلهای مناسب برای تهیه آب بیشتر و بهبود کیفیت آبهای موجود و همچنین صرفه‌جویی در مصرف آب‌استفاده گردد.
- آموزش و تربیت کادر فنی لازم برای توسعه و بهره‌برداری از منابع آب در رشته‌های مختلف با توجه به احتیاجات آتی کشور توسعه خواهد یافت و‌ترتیباتی اتخاذ خواهد شد که متخصصین ایرانی از ورزیدگی و تجربه کافی برخوردار گردیده و به تدریج نیاز کشور به متخصصین خارجی مرتفع گردد.

سیاست های اجرایی

در اجرای هدفها و برنامه‌های فوق‌الذکر سیاستهای اجرایی توسعه منابع آب در برنامه پنجم به شرح زیر می‌باشد:
‌الف: تأمین آب:

- نظر به فعالیتهایی که تا کنون در زمینه تهیه و تنظیم آب انجام گردیده و عدم تعادلی که در حال حاضر بین بهره‌برداری از آب و تهیه و تنظیم آن به وجود‌آمده است، در برنامه پنجم به بهره‌برداری از آبهای مهار شده قبلی اولویت تام داده خواهد شد و سدهای مخزنی جدید به منظور آبیاری منحصراً در‌مواردی احداث خواهند شد که تنظیم آب به لحاظ جبران عقب‌ماندگی اجتماعی و عمران ناحیه‌ای ضرورت کامل داشته باشد.

- بهره‌برداری از آب رودخانه‌های مرزی مورد توجه خاص قرار خواهد گرفت و امکانات لازم برای استفاده از حقابه‌های کشور فراهم خواهد گردید.

- در مناطقی که مطالعات فنی و اقتصادی به منظور بهره‌برداری از منابع آبهای زیرزمینی انجام شده و امکان توسعه بهره‌برداری وجود دارد‌استفاده‌کنندگان از طریق تشکیل در شرکتهای تعاونی و شرکتهای سهامی زراعی تشویق به سرمایه‌گذاری خواهند شد. ولی به هر حال طبق قانون آب و‌نحوه ملی شدن آن بهره‌برداری از منابع آب تحت کنترل و نظارت دولت خواهد بود.

‌سرمایه‌گذاری بخش دولتی در امر بهره‌برداری از آبهای زیرزمینی در موارد زیر خواهد بود:

- در موارد استثنایی که بهره‌برداری صحیح از آبهای زیرزمینی با مشکلات فنی مواجه بوده و مستلزم سرمایه‌گذاری سنگینی باشد که از حدود توانایی‌بخش خصوصی (‌شامل شرکتهای سهامی زراعی، تعاونی و اتحادیه‌های تعاونی) خارج است.

- استفاده توأم از آبهای سطحی و زیرزمینی در شبکه‌های مدرن آبیاری که کنترل و بهره‌برداری از آبهای سطحی و زیرزمینی را توسط یک واحد‌بهره‌برداری ایجاب نماید.

- در سایر مناطق کشور که مطالعات شناسایی امکان بهره‌برداری مجاز از منابع آب را تأیید می‌نماید و اجرای قانون مستلزم مطالعه و بررسیهای تفصیلی‌می‌باشد، با توجه به قانون آب و نحوه ملی شدن آن، موجبات سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری از آبهای زیرزمینی توسط بخش خصوصی از طریق ارائه‌راهنمایی‌های فنی و اقتصادی و اعطای وامهای طویل‌المدت دولت فراهم خواهد شد.

- با توجه به سرمایه‌گذاریهایی که در هر یک از طرحهای مختلف توسعه منابع آب شده، و با توجه به هزینه‌های نگهداری و بهره‌برداری از آنها، در هر‌مورد قیمت تمام شده هر متر مکعب آب بر اساس هزینه‌های جاری و استهلاک (‌شامل بهره سرمایه) محاسبه خواهد شد و با توجه به عوامل اقتصادی و‌اجتماعی، سیاست همآهنگی از نقطه نظر آب‌بها برای مصرف‌کنندگان کشاورزی و صنعتی بر حسب مناطق مختلف کشور تعیین و تدریجاً به مرحله‌اجرا گذاشته خواهد شد.

ب: ساختمان شبکه‌های آبیاری:

- ساختمان شبکه‌های آبیاری و زهکشی در مناطقی که سدهای مخزنی یا انحرافی آن ساخته شده با سرعت هر چه بیشتر تکمیل خواهد شد.

- تکمیل و ایجاد شبکه‌های اصلی آبیاری و زهکشی از محل سرمایه‌گذاریهای بخش دولتی انجام خواهد شد.

- احداث شبکه‌های فرعی آبیاری (‌کانالهای درجه ۳ و ۴*) با سرمایه‌گذاریهای بخش دولتی انجام و طبق ضوابط خاص در اختیار استفاده‌کنندگان قرار خواهد گرفت.**

• ‌پاورقی*: کانال درجه چهارم کانالی است که در روی آن آبگیرهایی تعبیه شده باشد که بر حسب شرایط توپوگرافی بتواند قطعاتی به مساحت بین ۲۰ الی ۵۰ هکتار را آبیاری نماید. این کانال معمولاً از کانال درجه سوم و در بعضی مواقع از کانال‌های درجه اول منشعب می‌شود.
  
  • ‌پاورقی**: در مواردی که اراضی زیر سدها به واحدهای کشت و صنعت خصوصی واگذار می‌شود طبق قوانین موجود آبرسانی تا قطعات یک صد‌هکتاری با سرمایه‌گذاری بخش دولتی صورت خواهد گرفت.
    

- با استفاده از کمک‌های فنی و مالی دولت و خودیاری روستاییان نسبت به اصلاح و بهبود شبکه‌های آبیاری و زهکشی سنتی در اراضی دایر اقدام به‌عمل خواهد آمد.

- در زمینه بهره‌برداری از اراضی، شرایط اجتماعی و اقتصادی موجود در اراضی زیر هر یک از شبکه‌های آبیاری مورد بررسی قرار خواهد گرفت و با در‌نظر گرفتن این شرایط نسبت به متشکل کردن زارعین در واحدهای بهره‌برداری در هر منطقه اقدام به عمل خواهد آمد.

پ - آبرسانی شهرها: به منظور ایجاد تأسیسات متناسب با طرح جامع آب هر منطقه، شامل تأسیسات آب کشاورزی، صنعتی و شهری و بهره‌برداری‌معقول از منابع آب هر منطقه، سازمانهای آب منطقه‌ای عهده‌دار رساندن آب به شهرها و دهات مسیر خواهند گردید. برای احداث و بهره‌برداری از شبکه‌توزیع آب و همچنین ایجاد تأسیسات مربوط به فاضلاب در شهرها شرکتهایی تشکیل خواهند گردید که مدیریت آنها با سازمان آب منطقه‌ای وابسته به‌وزارت آب و برق خواهد بود. در مورد توزیع آب در روستاها وزارت آب و برق مبادرت به تربیت کادر فنی لازم خواهد نمود تا زیر نظر انجمن‌های ده‌اقدام به بهره‌برداری نماید.

- سرمایه‌گذاریهای اولیه مربوط به تأسیسات آبرسانی و توزیع داخلی آب و نیز شبکه فاضلاب شهرها طبق ضوابط خاص به طور بلاعوض از اعتبارات‌عمرانی تأمین خواهد گردید، مشروط بر آنکه کلیه درآمدهای حاصله از فروش آب منحصراً به مصرف بهره‌برداری و نگهداری و نیز توسعه تأسیسات‌آبرسانی برسد.

- در شهرهایی نظیر تهران که با کمبود آب مواجه هستند، نرخ فروش آب طوری تعیین خواهد شد که انگیزه کافی برای صرفه‌جویی در مصرف آب ایجاد‌نماید. در مناطقی که قیمت تمام شده آب بالا است ولی بنا به مقتضیات اجتماعی وصول کل هزینه تأمین آب از مصرف‌کنندگان به مصلحت نیست، نرخ‌تعدیل شده‌ای که شامل کمک دولت خواهد بود برای حداقل مصرف تعیین و ملاک عمل قرار خواهد گرفت. به هر حال نرخ آب همیشه به ترتیبی‌خواهد شد که تکافوی هزینه‌های نگهداری و بهره‌برداری از تأسیسات را بنماید.

ت - تولید برق آبی: با توجه به سرمایه‌گذاریهایی که در ایجاد نیروگاه‌های برق آبی شده است و نظر به اینکه شبکه‌های آبیاری در اراضی جدید زیر‌سدهای مخزنی به تدریج آماده بهره‌برداری می‌گردند، در دورانی که هنوز احتیاجات آب برای کشاورزان به میزان حداکثر خود نرسیده است از طریق‌تولید برق آبی اضافی حداکثر استفاده از سرمایه‌گذاریهای انجام شده خواهد شد.

ث - تحقیق و بررسی: در برنامه پنجم استانداردها و معیارهای لازم برای جمع‌آوری و تهیه آمار، انجام مطالعات و احداث تأسیسات آبی و بهره‌برداری‌از آنها تهیه و به مرحله اجرا گذاشته خواهد شد.

- در انجام تحقیقات مربوط به توسعه منابع آب اولویت به تجهیز و استفاده از آزمایشگاه هیدرولیک وزارت آب و برق و امکانات دانشگاه‌های کشور‌داده خواهد شد.

- در برنامه پنجم به منظور شناخت کمیت و کیفیت منابع آب و دستیابی به منابع جدید اهمیت خاصی به شناخت منابع زیرزمینی و تهیه برنامه ملی آب‌داده خواهد شد.

ج - نظارت بر منابع آب: ملی شدن منابع آب در مناطق مختلف کشور با توجه به اولویتهای زیر به مرحله اجرا گذاشته خواهد شد.

- در مناطقی که تراکم جمعیت و یا شدت آلودگی آب زیاد بوده، و منابع آب تکافوی احتیاجات شهری، کشاورزی و صنعتی را ننماید. در مناطقی که‌تأسیسات آبی لازم برای بهره‌برداری مفید و معقول از منابع آب ایجاد گردیده است.

سرمایه‌گذاری و اعتبارات عمرانی

‌کل اعتبارات توسعه منابع آب از ۴۶،۸ میلیارد ریال در برنامه چهارم (‌شامل ۴۵،۳ میلیارد ریال از محل بودجه عمرانی و ۱،۵ میلیارد ریال از بودجه‌عادی دولت) به ۱۱۰،۷ میلیارد ریال در برنامه پنجم بالغ می‌گردد.

‌جدول شماره ۱ کل اعتبارات و جدول شماره ۲ سرمایه‌گذاری ثابت در توسعه منابع آب را طی برنامه پنجم نشان می‌دهد.

‌جدول: دوره ۲۳ - جلد ۸ - صفحه ۴۴۰۵ الی ۴۴۰۸