تقویم‌التواریخ/سده دوم
جدول وقایع مائهٔ ثانیه از تاریخ هجرت نبوی صلّی اللّه علیه و آله
۱۰۱ : حرب یزید بن مهلب و یزید بن عبد الملک در بصره، و موت عمر بن عبدالعزیز در معره و خلافت یزید بن عبد الملک، و فوت ربعی بن حراش زاهد در کوفه، و ذو الرمه، و قطامی، و زیاد الاعجم رب الشعراء.
۱۰۲ : وفات یافتن ضحاک مفسر مشهور در خراسان.
۱۰۳ : وفات مجاهد، و عطاء بن یسار مفسر، و خالد بن معدان فقیه حمص، و ابو بردهٔ اشعری قاضی کوفه.
۱۰۴ : حرب جراح حکمی سردار لشکر اسلام با خاقان ترک در ارمنیه و انهزام خاقان ترک، و فوت عامر شعبی، و ابو قلابه عبدالله.
۱۰۵ : حرب جراح و خاقان در ارمنیه و انهزام ترک، و فتح کماخ و قونیه به مباشرت مروان بن محمد، [و وفات یزید بن عبد الملک خلیفه، و ابو رجاء العطاردی از تابعین]. ۱
۱۰۶ : حرب مسلمة بن سعید با کفار اتراک در فرغانه و قتل خاقان ترک، و موت سالم فقیه مدینه، و عکرمه، و طاوس بن کیسان از تابعین، [و حج هشام خلیفهٔ عصر]. ۲
۱۰۷ : هزیمت اسد القسری سردار لشکر اسلام در حرب سیستان و استیلای او بر طالقان و بلخ، و فتح قیصریه به مباشرت یزید بن مسلمه، و فوت سلیمان بن یسار از فقهای سبعه، و کثیر شاعر، و محمد بن ابی بکر. ۳
۱۰۸ : شهادت حارث بن عمرو سردار لشکر اسلام در معرکهٔ آذربایجان و هزیمت اتراک، و وفات محمد بن کعب قرظی. ۴
۱۰۹ : حرب اسد قسری با خاقان ترک و انهزام اتراک.
۱۱۰ : سفر معاویة بن هشام خلیفه بر سر روم، و واقعهٔ طین ما بین مسلمه و جریر در باب الابواب، و موت محمد بن سیرین معبر، و حسن بصری، و فرزدق، و جریر از مشاهیر شعرای عرب، [و عبد الرحن بن هرمز اعرج از کبار تابعین]. ۱
۱۱۱ : فتح بیضا به مباشرت جراح والی آذربایجان.
۱۱۲ : فتح حرسنا یعنی اماسیه به مباشرت معاویة بن هشام، و انهزام لشکر اسلام در حرب خزر.
و قتل جراح و استیلای ترک بر آذربایجان، و موت رجاء بن حیوة الکندی از عباد.
۱۱۳ : هزیمت اهل سمرقند از ترک، و هزیمت خاقان ترک از اهل اسلام در روم و انکسار اهل اسلام در روم، و شهادت مالک بن شبیب و عبد الوهاب الغازی در سیواس، [و وفات مکحول فقیه شام]. ۲
۱۱۴ : استیلای مروان الحمار بر بلاد ماوراء النهر با سبی و غارت اموال، و موت عطاء بن ابی رباح فقیه حجاز، و وفات امام محمد باقر علیه السّلام [در قرب رها]، ۳ و وهب بن منبه.
۱۱۵ : در این سنه چیزی واقع نشده.
۱۱۶ : موت عدی بن ثابت کوفی، و میمون بن مهران فقیه جزیره.
۱۱۷ : حرب اسد قسری با اتراک در مرو ۴ و هزیمت اتراک، و موت ابن ابی ملیلکه، و سعید بن یسار، و نافع فقیه مدینه.
۱۱۸ : قتل خاقان ترک در جنگ اسلام، و موت قتاده، و علی بن عبد الله جد عباسیان، و عبد الله بن عامر قاری شام.
۱۱۹ : غزای مروان بر بلاد لان و خزر و انهزام خاقان، و سقوط سرمناره در بازار زنان در قسطنطنیه از زلزله، و موت سلیمان اشدق فقیه دمشق.
۱۲۰ : تبری لاذن قیصر روم از نصارا و ازالهٔ صورت حضرت عیسی و مریم از دیوار کلیسا، ۵ و اهلاک طایفهٔ بطارقهٔ نصارا، و خروج روم بر ایشان به اشارت ریم پاپا، و موت عبد الله بن کثیر قاری مکه، و حماد بن سلیمان فقیه کوفه. ۱
۱۲۱ : استیلای مروان بر بلاد خزر، و سفر نصر بن سیار بر بلاد ماوراء النهر، و شهادت زید بن علی بن الحسین علیه السّلام در کوفه، و شهادت سیدی غازی ابو محمد البطال در روم.
و وفات مسلمة بن عبد الملک از امرای بنی امیه.
۱۲۲ : خروج عبد الواحد الهواری در مغرب با قوم بربر و هزیمت او، و موت ایاس بن معاویه قاضی بصره از ازکیاء دهر، و سماک بن حرب کوفی.
۱۲۳ : حرب مغاربه و صفریه و هزیمت طرفین و کشته شدن کلثوم سردار لشکر مغرب و کشته شدن ابو یوسف ازدی بزرگ صفریه، و وفات ثابت بن اسلم بنانی از کبار تابعین، و وفات قاری مکه محمد بن محیص، و حج یزید بن هشام.
۱۲۴ : حرب عظیم اهل اسلام با میسرهٔ سردار لشکر صفریه در مغرب، و موت محمد بن شهاب الزهری امام اهل مدینه.
۱۲۵ : موت هشام بن عبد الملک و خلافت ولید بن یزید، و موت ابو عبد الله محمد بن علی پدر سفاح.
۱۲۶ : خلافت یزید بن ولید ناقص بعد قتل ولید، و موت او نیز و خلافت پسر او ابراهیم، و موت کمیت شاعر، و عمرو بن دینار عالم در مکه.
۱۲۷ : حرب مروان بن محمد با خلیفه در مرج دمشق و خلافت مروان، و فوت مالک بن دینار زاهد بصره، و اسماعیل سدی مفسر از اهل کوفه.
۱۲۸ : قتل ضحاک بن قیس خارجی در حرب مروان در نصیبین، و قیام شیبان در مکان ضحاک و امتداد کارزار تا آخر سال، و خروج بسطام در آذربایجان و قتل او، و موت عاصم قاری در کوفه، [و ولادت امام موسی علیه السّلام از ائمه اثنی عشر]. ۱
۱۲۹ : ظهور ابو مسلم خراسانی صاحب دعوت برای عباسیان از مرو در رمضان، و اخبار نصر بن سیار والی خراسان مروان را از خروج او و غفلت و عدم اعتنای مروان به این خبر، [و وفات ابو جعفر یزید بن قعقاع القاری، و ابو اسحاق عمرو السبیعی از مشاهیر]. ۲
۱۳۰ : استیلای ابو مسلم بر خراسان و نقص دولت امویه، و موت محمد بن منکدر زاهد در مدینه.
۱۳۱ : هزیمت نصر بن سیار از ابو مسلم، و موت ایوب سختیانی فقیه بصره، و ابن ذکوان، و منصور بن زادان، و قتل ابراهیم بن میمون به غدر ابو مسلم.
۱۳۲ : ظهور دولت عباسیان در عراق عرب، و انهزام مروان از جنگ عبد الله عم سفاح در نهروان، ۳ و انقراض دولت امویه به قتل او در بوصیر به دست صالح بن علی، و استیلای عبد الله بر بلاد شام بعد از استیصال بنی امیه و قتل‌عام ایشان.
۱۳۳ : استیلای الیون قیصر بر ملطیه و استیمان اسلامیان.
۱۳۴ : نقل سفاح دار الخلافه را از کوفه به انبار.
۱۳۵ : وفات عطاء خراسانی.
۱۳۶ : وفات علاء بن الحضرمی فقیه شام ۴ ، و زید بن اسلم العدوی، و خلافت ابو جعفر منصور بعد از موت سفاح.
۱۳۷ : هزیمت عبد الله بن علی از حرب ابو مسلم در نصیبین، و گرفتن ابو مسلم خزاین بنی امیه را که از بلاد شام جمع کرده بود و چون ابو جعفر از او خواست ابو مسلم نداد و به خراسان رفت. لاجرم برای این کار به دام ابو جعفر گرفتار شد و به قتل رسید.
۱۳۸ : هزیمت قسطنطین از جنگ صالح بن علی عم منصور دوانقی بعد از تخریب ملطیه، و ابتدای دولت بنی رستم در مغرب.
۱۳۹ : ظهور دولت بنی امیه در اندلس.
۱۴۰ : بنای مصیصه به مباشرت جبرئیل بن یحیی از امرای منصور، و موت ابو سالم عالم مدینه.
۱۴۱ : ظهور دولت طایفهٔ راوندیه از اتباع ابو مسلم با مذهب تناسخ در خراسان و قتل ایشان در دار الخلافه، و فتح طبرستان بعد از حرب طویل، و مردن موسی بن عقبه صاحب مغازی.
۱۴۲ : موت عمرو بن عبید معتزلی عالم معروف.
۱۴۳ : هزیمت اهل اسلام از دیالمه، و غلبهٔ محمد بن اشعث امیر مصر بر طایفهٔ اباضیهٔ خوارج در مغرب، و شروع کردن علمای اسلام تدوین حدیث و فقه و تفسیر را.
۱۴۴ : سفر محمد بن سفاح بر سر دیلم، و مردن ابو شبرمه عبد الله فقیه کوفه، و مجالد بن سعید کوفی.
۱۴۵ : ظهور نفس زکیه محمد بن عبد الله بن حسن علیه السّلام در مدینه و کشته شدن او به مباشرت عیسی، ابن عم منصور، بعد از آن که اهل مدینه با او بیعت نمودند، و خروج برادرش ابراهیم به اجازت ابو حنیفه در بصره، و کشته شدن او ایضا بعد از محاربهٔ عظیمه با منصور در نزدیکی کوفه، و الزام پوشیدن اثیاب سیاه، عباسیان را، و بنای بغداد در کنار دجله.
۱۴۶ : نقل دار الخلافه از انبار به بغداد، و مردن محمد بن السائب الکلبی المفسر، و هشام بن عروه محدث مدینه.
۱۴۷ : ولادت امام علی بن موسی الرّضا علیه السّلام، و وفات امام جعفر من الائمة الاثنی عشر، [و سلیمان بن مهران اعمش محدث کوفه، و ابن ابی لیلی محمد قاضی کوفه]. ۱
۱۴۸ : استیلای کفار اتراک بر بلدهٔ تفلیس و هزیمت اهل اسلام، و مردن عبد الله بن علی سردار لشکر بنی امیه در حبس ابو جعفر.
۱۴۹ : غزای عباس بن محمد به جانب روم، و بنای سور قرطبه به مباشرت عبد الرحمن الداخل، و مردن محمد بن اشعث امیر ۲ ، و زکریا بن ابی زائدهٔ قاضی.
۱۵۰ : خروج استادسیس از امرای خراسان و کشته شدن اجشم مرو رودی ۱ سردار لشکر منصور در آن جنگ، و وفات امام اعظم و همام اقدم حضرت ابو حنیفه نعمان بن ثابت کوفی در رجب، و عبد الملک بن جریج مکی اول مصنف در حجاز، و بسته شدن خلیج قسطنطنیه از یخ از شدت سرما.
۱۵۱ : بنای رصافه در جانب شرقی آب دجله برای قدوم مهدی از ری؛ و الحال شهر بغداد، در آن مکان است، و مردن عبد الله بن عون شیخ بصره، و محمد بن اسحاق امام اهل سیر.
۱۵۲ : قتل استادسیس در جنگ حازم سردار لشکر اسلام.
۱۵۳ : استیلای فرقهٔ اباضیهٔ خوارج بر افریقیه و کشته شدن عمر بن حفص والی آن ولایت، و جنگ ابو قره سردار سفریه با ابو حاتم سر عسکر اباضیه، و وفات معمر بن راشد حافظ بصره، و هشام دستوائی محدث عراق، و ابو بکر بن عیاش از حفاظ. ۲
۱۵۴ : سفر ابو جعفر خود به شام به جهت تجهیز لشکر به جانب افریقیه، و موت ابو عمرو بن علاء قاضی بصره، و اشعب طماع ۳ از طرفه کاران جهان.
۱۵۵ : هزیمت خوارج مغرب از جنگ یزید بن حاتم سردار لشکر اسلام در مغرب از جانب خلیفه، و مردن مسعر بن کدام، و ابو هاشم صوفی.
۱۵۶ : موت حمزه شیخ قراء کوفه، و سعید بن ابی عروبه اول کسی که در عراق تصنیف نموده.
۱۵۷ : موت ابو عمرو عبد الرحمن اوزاعی امام اهل شام.
۱۵۸ : حج ابو جعفر خلیفه و مردن او در مکه و خلافت المهدی بالله، و مردن امام زفر از شاگردان ابو حنیفه.
۱۵۹ : حج نمودن مهدی خلیفه و امر او به توسیع حرم مدینهٔ مشرفه.
۱۶۰ : موت شعبة بن حجاج شیخ اهل بصره.
۱۶۱ : ظهور نمودن مقنع خراسانی از سحرهٔ روزگار در مرو، و مردن سفیان ثوری.
۱۶۲ : سفر مهدی خلیفه به جانب روم، و مردن داود بن نصیر طائی از زهاد کوفه، و ابراهیم ادهم بلخی در شام.
۱۶۳ : ظهور نمودن طایفهٔ مجبره و کشته شدن عبدالقاهر رئیس ایشان بعد از فتنهٔ عظیمه، و استیصال اهل جرجان، و هلاک شدن مقنع در قلعهٔ خود، و مقتولی زنادقه در حلب.
۱۶۴ : موت عبد العزیز ماجشون از شیوخ اهل مدینه.
۱۶۵ : هزیمت کفار روم از هارون الرشید و کشته شدن پنجاه هزار نفر از کفار، و مردن خالد برمکی وزیر سفاح.
۱۶۶ : آمدن هارون به اسکدار ۱ و عقد صلح ما بین کفار.
۱۶۷ : توسیع حرم مکه به امر مهدی خلیفه، و وبا و طاعون عظیم در عراق عرب، و کشته شدن بشار شاعر به تهمت زندقه، و ابتدای دولت بنی مدرار در سجلماسهٔ مغرب.
۱۶۸ : فوت سید حسن بن سید زید والدست نفیسه در راه حج.
۱۶۹ : خلافت موسی الهادی بعد از موت مهدی در پی صید، و خروج حسین بن علی الاصغر ۲ و بیعت اهل مدینه با او و کشته شدن او به دست اتباع عباسیین در مکهٔ معظمه، و گریختن ادریس بن عبد الله به جانب مغرب و استقلال او در آن مکان.
[و وفات نافع، شیخ قراء کوفه]. ۳
۱۷۰ : خلافت هارون الرشید بعد از مردن هادی و بنای طرسوس به حکم او، و بنای جامع مشهور قرطبه به امر عبد الرحمن الداخل.
۱۷۱ : موت یزید بن حاتم ۴ از شجعان مشهور، و ابو دلامه از مشاهیر شعرای عرب.
۱۷۲ : ظهور دولت بنی ادریس ۵ از شرفا در مغرب اقصی.
۱۷۳ : موت ابو خیثمه زهیر محدث جزیره، و ابو عصمة نوح بن ابی مریم قاضی مرو.
۱۷۴ : موت عبد الله بن لهیعه حافظ، [و وفات شقیق بلخی]. ۱
۱۷۵ : حرب طایفهٔ قیسیه و طایفهٔ یمانیه با هم در شام، ۲ و مردن لیث بن سعد شیخ دیار مصر، و خلیل بن احمد استاد در فن عروض.
۱۷۶ : جنگ اعراب قیسیه و یمانیه ایضا، و خروج یحیی علوی در دیلم و حبس او، و مردن وضاح بزاز محدث واسط.
۱۷۷ : موت شریک بن عبد الله القاضی محدث کوفه.
۱۷۸ : موت یوسف بن خالد سمتی ۳ از اتباع ابو حنیفهٔ کوفی.
۱۷۹ : خروج ولید بن طریف الشیبانی، و مردن امام مالک بن انس امام مدینه، و حماد بن زید امام بصره.
۱۸۰ : جنگ قیسیه با یمانیه در شام، و نزول رشید به مدینهٔ رقه برای توطن، و سقوط منارهٔ اسکندریه از زلزلهٔ عظیمه، و وفات حفص قاری راوی عاصم، و مسلم بن خالد زنجی فقیه مکه، و رابعهٔ عدویه زاهدهٔ بصره، و عمرو بن عثمان الشهیر به سیبویه النحوی.
۱۸۱ : سفر هارون الرشید به روم و فتح صفصاف، ۴ و مردن اسماعیل بن عیاش محدث شام، و عبد الله بن مبارک فقیه بزرگوار، و امیر حسن بن قحطبه.
۱۸۲ : وفات یحیی بن ابی زائده عالم کوفه، و ابو یوسف یعقوب اول قاضی القضاة بغداد و تلمیذ ابو حنیفهٔ کوفی، و یونس بن حبیب نحوی.
۱۸۳ : استیلای خزر بر بلاد گنجه و شروان ۵ و اسیر شدن صد هزار نفس نزد ایشان، و قائم نمودن حصار باب الابواب به امر رشید، و مردن محمد بن سماک واعظ، و فوت امام همام موسی بن جعفر سابع ائمهٔ اثنی عشر در حبس هارون الرشید و مسموم شدن به امر او، [و زیاد بکّائی صاحب مغازی]. ۱
۱۸۴ : ظهور دولت بنی اغلب در افریقیهٔ مغرب.
۱۸۵ : استیلای افرنج بر بلاد برشلونه، ۲ و مردن برهان الدین ابراهیم فزاری. ۳
۱۸۶ : استیلای عیسی بن علی سردار لشکر خلیفه بر خراسان و هزیمت یافتن ابو الخصیب از او در جنگ نسا، و مردن عیسی نجار محدث ماوراء النهر.
۱۸۷ : سفر هارون الرشید ایضا به روم و قرار دادن جزیه بر تکفور، ۴ و کشته شدن جعفر برمکی وزیر و نکبت برامکه، [و وفات معتمر بن سلیمان شیخ بصره، و فضیل بن عیاض شیخ حجاز]. ۵
۱۸۸ : هزیمت تکفور از جنگ اهل اسلام در صفصاف و کشته شدن جمعی کثیر، و مقتولی نیکوفری قیصر در جنگ بلغار، و مردن اسد بن عمرو از اتباع ابو حنیفه.
۱۸۹ : سفر رشید به جانب ری از خوف طغیان والی خراسان ۶ ، و مردن علی بن حمزهٔ کسائی شیخ قراء کوفه ۷ ، و محمد بن حسن شیبانی شاگرد ابی حنیفه در ری، و مردن محمد بن مروان از اهل تفسیر.
۱۹۰ : سفر هارون الرشید ایضا به جانب روم و خراب هرقله، و توجه حمید بن معیوف سردار دوننما به جانب قبرس، و مردن یحیی بن خالد برمکی در حبس هارون الرشید.
۱۹۱ : قتل تکفور قیصر روم در جنگ برجان در این سنه.
۱۹۲ : ظهور طایفهٔ خرمیه در جبال آذربایجان و هلاک آن قوم به مباشرت حازم، و مردن فضل بن یحیی برمکی.
۱۹۳ : سفر هارون الرشید ایضا به خراسان به جهت مصادرهٔ علی بن عیسی و کشتن رافع بن لیث به سبب رفع لوای طغیان در ماوراء النهر، و مردن رشید در طوس و خلافت محمد امین، و مردن اسماعیل بن علبه محدث بصره، و عباس بن احنف شاعر، [و ابو بکر بن عیاش شیخ کوفه]. ۱
۱۹۴ : ظهور فتنه ما بین امین و مأمون به جهت خلع امین از ولایتعهدی، و کشته شدن شقیق بلخی در غزا، ۲ و مردن حفص بن غیاث قاضی کوفه.
۱۹۵ : ابتدای دولت آل طاهر، و کشته شدن علی بن عیسی سردار لشکر امین در حرب طاهر سر عسکر مأمون در ری، و عزیمت عسکر خلیفه دوم بار به جانب همدان، و هجوم طاهر، و اقبال مأمون و آمدن او به حلوان، و ظهور ابو العمیطر در شام، و نزول لشکر امین در رقه، و ولادت امام علی النقی علیه السّلام.
۱۹۶ : خلافت مأمون الرشید بعد از خلع امین در شهر رجب و حدوث فتنهٔ عظیمه، و مردن ابو نواس حسن از مشاهیر شعراء بل اشعر شعراء به قول ابن عیینه.
۱۹۷ : محصور شدن امین در بغداد و استیلای طاهر بر او، و مردن بقیة بن الولید محدث شام، و عثمان بن سعید الشهیر به «ورش» راوی نافع قاری مصر [و وکیع بن جراح از مشاهیر ائمه]. ۳
۱۹۸ : قتل امین به مباشرت طاهر و استقلال مأمون در بغداد، و هزیمت ابو العمیطر از محمد بن صالح امیر عرب در شام، و واقعهٔ ربض میان حکم و اهل قرطبه، ۴ و مردن سفیان بن عیینه شیخ حجاز، و ابو سعید یحیی بن سعید قطان امام بصره.
۱۹۹ : ظهور محمد بن طباطبا العلوی در کوفه، و هزیمت سردار لشکر بغداد از او، و کشته شدن محمد در آن شب، و هزیمت عبدوس ۱ از پسرش بار دیگر، و وقوع فتنه در عراق و حجاز در این سنه، [و وفات ابو مطیع بلخی صاحب فقه اکبر]. ۲
۲۰۰ : تشتت احوال علویین در کوفه، و کشته شدن الیون قیصر روم، و مردن معروف کرخی از مشاهیر مشایخ، و رسیدن عدد بنی العباس در آن سال به سی هزار نفر.