ترانه‌های خیام/دم را دریابیم

by عمر خیام

دم را دریابیم

۱۰۸

		از منزل کفر تا بدین، یک نفس است،
		وز عالم شک تا به یقین، یک نفس است،
		این یک نفس عزیز را خوش میدار،
		کز حاصل عمر ما همین یک نفس است،

۱۰۹

		شادی بطلب که حاصل عمر دمی است،
		هر ذره ز خاک کیقبادی و جمی است،
		احوال جهان و اصل این عمر که هست،
		خوابی و خیالی و فریبی و دمی است.

۱۱۰

		تا زهره و مه در آسمان گشنه پدید،
		بهتر ز می ناب کسی هیچ ندید؛
		من در عجبم ز می فروشان، کایشان،
		زین به که فروشند چه خواهند خرید؟

۱۱۱

		مهتاب به نور دامن شب بشکافت،
		می نوش، دمی خوشتر از این نتوان یافت؛
		خوش باش و بیندیش که مهتاب بسی،
		اندر سر گور یک بیک خواهد تافت!

۱۱۲

		چون عهده نمیشود کسی فردا را،
		حالی خوش کن تو این دل سودا را،
		می نوش به ماهتاب، ای ماه که ماه
		بسیار بگردد و نیابد ما را،

۱۱۳

		این قافلهٔ عمر عجب میگذرد!
		دریاب دمی که با طرب میگذرد؛
		ساقی، غم فردای حریفان چه خوری.
		پیش آر پیاله را، که شب میگذرد.

۱۱۴

		هنگام سپیده دم خروس سحری.
		دانی که چرا همی کند نوحه‌گری؟
		یعنی که: نمودند در آیینهٔ صبح
		کز عمر شبی گذشت و تو بیخبری!

۱۱۵

		وقت سحر است، خیز ای مایهٔ ناز،
		نرمک نرمک باده خور و چنگ نواز،
		کانها که بجایند نپایند کسی،
		و آنها که شدند کس نمیآید باز!

۱۱۶

		هنگام صبوح ای صنم فرخ پی،
		بر ساز ترانه‌ای و پیش آور می؛
		کافکند بخاک صد هزاران جم و کی
		این آمدن تیرمه و رفتن دی.

۱۱۷

		صبح است، دمی بر می گلرنگ زنیم،
		وین شیشهٔ نام و ننگ بر سنگ زنیم،
		دست از امل دراز خود باز کشیم،
		در زلف دراز و دامن چنگ زنیم.

۱۱۸

		روزیست خوش و هوا نه گرم است و نه سرد،
		ابر از رخ گلزار همی شوید گرد،
		بلبل بزبان پهلوی با گل زرد،
		فریاد همی زند که: می‌باید خورد!

۱۱۹

		فصل گل و طرف جویبار و لب کشت،
		با یک دو سه تازه دلبری حور سرشت؛
		پیش آر قدح که باده نوشان صبوح،
		آسوده ز مسجدند و فارغ ز بهشت.

۱۲۰

		بر چهرهٔ گل نسیم نوروز خوش است،
		در صحن چمن روی دلفروز خوش است،
		از دی که گذشت هر چه گوئی خوش نیست؛
		خوش باش و ز دی مگو، که امروز خوش است.

۱۲۱

		ساقی، گل و سبزه بس طربناک شده است،
		دریاب که هفتهٔ دگر خاک شده است؛
		می نوش و گلی بچین، که تا در نگری
		گل خاک شده است و سبزه خاشاک شده است.

۱۲۲

		چون لاله به نوروز قدح گیر بدست،
		با لاله رخی اگر ترا فرصت هست؛
		می نوش به خرمی، که این چرخ کبود
		ناگاه ترا چو خاک گرداند پست.

۱۲۳

		✽ هر گه که بنفشه جامه در رنگ زند،
		در دامن گل باد صبا چنگ زند،
		هشیار کسی بود که، با سیمبری
		می نوشد و جام باده بر سنگ زند.

۱۲۴

		بر خیز و مخور غم جهان گذران،
		خوش باش و دمی به شادمانی گذران
		در طبع جهان اگر وفائی بودی،
		نوبت بتو خود نیامدی از دگران.

۱۲۵

		در دایرهٔ سپهر نا پیدا غور،
		می نوش به خوشدلی که دور است بجور؛
		نوبت چو بدور تو رسد آه مکن،
		جامی است که جمله را چشانند بدور!

۱۲۶

		از درس علوم جمله بگریزی به،
		و اندر سر زلف دلبر آویزی به،
		زآن پیش که روزگار خونت ریزد،
		تو خون قنینه در قدح ریزی به.

۱۲۷

		ایام زمانه از کسی دارد ننگ،
		کو در غم ایام نشیند دلتنگ؛
		می خور تو در آبگینه با نالهٔ چنگ،
		ز آن پیش که آبگینه آید بر سنگ!

۱۲۸

		✽ از آمدن بهار و از رفتن دی،
		اوراق وجود ما همی گردد طی؛
		می خور، مخور اندوه، که گفته‌است حکیم:
		غمهای جهان چو زهر و تریاقش می.

۱۲۹

		زان پیش که نام تو ز عالم برود
		می خور، که چو می بدل رسد غم برود؛
		بگشای سر زلف بتی بند ز بند،
		زان پیش که بند بندت از هم برود!

۱۳۰

		✽ ای دوست بیا تا غم فردا نخوریم،
		وین یکدم عمر را غنیمت شمریم؛
		فردا که ازین دیر کهن در گذریم
		با هفت هزار سالگان سر بسریم.

۱۳۱

		✽ تن زن چو بزیر فلک بی باکی،
		می نوش چو در جهان آفت ناکی؛
		چون اول و آخرت بجز خاکی نیست،
		انگار که بر خاک نه ای در خاکی.

۱۳۲

		✽ می بر کف من نه که دلم در تابست،
		وین عمر گریز پای چون سیمابست،
		دریاب که، آتش جوانی آبست،
		هش دار، که بیداری دولت خواب است،

۱۳۳

		می نوش که عمر جاودانی اینست،
		خود حاصلت از دور جوانی اینست،
		هنگام گل و مل است و یاران سر مست،
		خوش باش دمی، که زندگانی اینست.

۱۳۴

		با باده نشین، که ملک محمود اینست،
		وز چنگ شنو، که لحن داود اینست؛
		از آمده و رفته دگر یاد مکن،
		حالی خوش باش، زانکه مقصود اینست.

۱۳۵

		امروز ترا دسترس فردا نیست،
		و اندیشهٔ فردات بجز سودا نیست،
		ضایع مکن این دم ار دلت بیدار است،
		کاین باقی عمر را بقا پیدا نیست!

۱۳۶

		✽ دوران جهان بی می و ساقی هیچ است،
		بی زمزمهٔ نای عراقی هیچ است؛
		هر چند در احوال جهان مینگرم،
		حاصل همه عشرت است و باقی هیچ است.

۱۳۷

		تا کی غم آن خورم که دارم یا نه؛
		وین عمر به خوشدلی گذارم یا نه،
		پر کن قدح باده، که معلومم نیست
		کاین دم که فرو برم بر آرم یا نه.

۱۳۸

		نا دست به اتفاق بر هم نزنیم،
		پایی ز نشاط بر سر غم نزنیم،
		خیزیم و دمی زنیم پیش از دم صبح،
		کاین صبح بسی دمد که ما دم نزنیم!

۱۳۹

		لب بر لب کوزه بردم از غایت از،
		تا زو طلبم واسطهٔ عمر دراز،
		لب بر لب من نهاد و میگفت براز:
		می خور، که بدین جهان نمی‌آیی باز!

۱۴۰

		خیام، اگر ز باده مستی، خوش باش؛
		با لاله رخی اگر نشستی، خوش باش؛
		چون عاقبت کار جهان نیستی است،
		انگار که نیستی، چو هستی خوش باش.

۱۴۱

		فردا علم نفاق طی خواهم کرد،
		با موی سپید قصد می خواهم کرد؛
		پیمانهٔ عمر من به هفتاد رسید،
		این دم نکنم نشاط، کی خواهم کرد؟

۱۴۲

		گردون نگری ز قد فرسودهٔ ماست،
		جیحون اثری ز اشک پالودهٔ ماست،
		دوزخ شرری ز رنج بیهودهٔ ماست،
		فردوس دمی ز وقت آسودهٔ ماست.

۱۴۳

		عمرت تا کی بخود پرستی گذرد،
		یا در پی نیستی و هستی گذرد؛
		می خور. که چنین عمر که غم در پی اوست
		آن به که بخواب یا بمستی گذرد.

پایان