تذکرة الاولیاء/ذکر فتح موصلی

by عطار نیشابوری

آن عالم فرع و اصل ، آن حاکم وصل و فصل ، آن ستوده رجال ، آن ربوده حلال ، آن بحقیقت ولی شیخ وقت ، فتح موصلی رحمةالله علیه ، از بزرگان مشایخ بود و صاحب همت بود و عالی قدر و در ورع و مجاهده بغایت بود و حزنی و خوفی غالب داشت و انقطاع از خلق و خود را پنهان می داشت از خلق تا حدی که دسته کلید برهم بسته بود بر شکل بازرگانان هرکجا رفتی در پیش سجاده بنهادی تا کسی ندانستی که او کیست وقتی دوستی از دوستان حق تعالی بدو رسید ، او را گفت بدین کلیدها چه می گشایی که بر خود بسته ای ! از بزرگی سوال کردند که فتح را هیچ علم هست ؟ گفت او را بسنده است علم که ترک دنیا کرده است بکلی . ابو عبدالله بن جلا گوید که در خانه سری بودم چون پاره ای از شب بگذشت جامه های پاکیزه در پوشید و ردا برافکند . گفتم : درین وقت کجا می روی ؟ گفت : به عیادت فتح موصلی . چون بیرون آمد عسس بگرفتش و بزندان برد . چون روز شد فرمودند که محبوسانرا چوب زند . چون جلاد دست برداشت تا او را بزند . دستش خشک شد . نتوانست جنبانیدن . جلاد را گفتند چرا نمی زنی؟ گفت : پیری برابر من ایستاده است و می گوید تا براو نزنی ، دست من بی فرمان شد بنگریستند فتح موصلی بود ، سری را نزد او بردند و رها کردند . نقلست که روزی فتح را سوال کردند از صدق ، دست د رکوره آهنگری کرد پاره ای آهن تافته بیرون آورد و بر دست نهاد. گفت : صدق اینست . فتح گفت :امیرالمومنین علی را بخواب دیدم . گفتم مرا وصیتی کن . گفت :ندیدم چیزی نیکوتر از تواضع که توانگر کند مرد درویش را بر امید ثواب حق . گفتم : بیفزای ، گفت : نیکوتر ازین کبر درویش است بر توانگران از غایت اعتماد که او دارد بر حق ، نقلست که فتح گفت وقتی در مسجد بودم با یاران ، جوانی در آمد با پیراهنی خلق و سلام کرد . و گفت : غریبانرا خدای باشد و بس ، فردا به فلان محلت بیای و خانه من نشان خواه و من خفته باشم ، مرا بشوی و این پیراهن را کفن کن و بخاک دفن کن . برفتم چنان بود او را بشستم و آن پیراهن را کفن کردم و دفن کردم می خواستم که بازگردم ، دامنم بگرفت و گفت اگر مرا ای فتح برحضرت خدای منزلتی بود ترا مکافات کنم برین رنج که دیدی . پس گفت مرد بر آن بمیرد که بر آن زیسته باشد . این بگفت و خاموش شد. نقلست که یک روز می گریست ، اشکهای خون آلود از دیدگان می بارید ، گفتند یا فتح چرا پیوسته گریانی ؟ گفت : چون از گناه خود یاد می کنم خون روان می شود از دیده من که نباید که گریستن من به ریا ، بود نه باخلاص . نقلست که کسی فتح را پنجاه درم آورد .گفت در خبر است که هرکه را بی سوال چیزی دهند و رد کند برحق تعالی رد کرده است . یک درم بگرفت و باقی باز داد و گفت با سی پیر صحبت داشتم که ایشان از جمله ابدال بودند همه گفتند که به پرهیز از صحبت خلق و همه به کم خوردن ، فرمودند ، و گفت : ای مردمان نه هرکه طعام و شراب از بیمار باز گیرد بمیرد . گفتند :بلی ، گفت همچنین دل که از علم و حکمت و سخن مشایخ باز گیرد بمیرد و گفت وقتی سوال کردم از راهبی که راه بخدای چگونه است ؟ گفت چون روی براه وی آوردی آنجاست و گفت اهل معرفت آن قومند که چون سخن گویند از خدای گویند و چون عمل کنند برای خدای کنند و چون طلب کنند از خدای طلب کنند و گفت هرکه مداومت کند بر ذکر دل ، آنجا شادی محبوب پدید آید و هرکه خدایرا برگزیند بر هوای خویش از آنجا دوستی خدای تعالی پدید آید و هرکه را آرزومندی بود به خدای روی بگرداند از هرچه جز اوست . نقلست که چون فتح وفات کرد او را بخواب دیدند ، گفتند خدای با تو چه کرد ؟ گفت : خداوند تعالی فرمود که چرا چندین گریستی؟ گفتم الهی از شرم گناهان . فرمود یا فتح فرشته گناه ترا فرموده بودم که تا چهل سال هیچ گناه بر تو ننویسد از بهر گریستن تو . رحمةالله علیه .