و خود سری بعمل آمدند و بچه دلیل باید اینها این قسم باشند؟ در موقع خود می نویسم، اما کلیة می گویم: ایران بهیچ وجه در قید تربیت اولاد نمی باشند. خداوند وجود پادشاه را سلامت بدارد که صفات حسنهٔ که فی الواقع وجود شریف این پادشاه دارد طبیعی است نه تربیتی، خلاصه ظل‌السلطان سناً بزرگترست اما ولیعهد منصباً، نایب السلطنه که حالا وزیر جنگ است و کوچک تر از هر دو بواسطهٔ اینکه همیشه در پای‌تخت بوده ولو کوچک است زیاد بخود مغرورست؛ نایب السلطنه در جای مخصوص وزرای جنگی یعنی در صف نظامیها ایستاده بود، طرف یسار ظل‌السلطان که مغرور بمکنت زیاد و مساعدت اقبالست و اینکه خود را اسن اولاد میداند، میمنه را اختیار کرد، اما شخص ولیعهد، که منصب بزرگ دولتی دارد، خوش‌بخت آتیه، درین اوقات بواسطهٔ حوادث آذربایجان موقة طهران تشریف دارند، لابد جلو ایستاده در همان ردیف یعنی مقابل نقطه‌ای که میرزا سعیدخان وزیر امور خارجه ایستاده بود که مناسب شان ولیعهد نبود، بواسطهٔ نبودن در پای تخت و ندانستن قید دربار، انشاءالله کینه نشود که چه جای بد باو داده شد، من مشعوف نمی شدم و الا این کینه یقین که از برای ایران در آتیه مفید نیست. امپراطور آلکساندر دوم از خانوادهٔ رومانوف پادشاه روس در چند روز قبل بدست ملعونی که از جنس بابی های ایران هستند، مقتول شده بود، دربار دولت ایران یک ماه بواسطه خصوصیت تامه‌ای که با روس داشته بحالت عزا خود را قرار دادند و این اول دفعه است که دولت ایران ملتفت این قسم خصوصیت‌ها با سلاطین فرنگ شده‌است. میرزا حسین خان سپهسالار میگوید من بخیال پادشاه انداختم که این رسم را پیشنهاد سازد؛ میرزا سعیدخان میگوید من چنین صلاح دیدم. گمانم این است که هیچ یک این کار را نکردند و خود پادشاه که هزار مرتبه مشاعر و عقلش از وزراء زیاد ترست بفراست طبع همایون این حکم را فرمودند، باین جهت نقاره‌خانه که معمول بود در اعیاد زده میشد با آتش بازی و چراغان که رسم بود، متروک شد.
دوشنبهٔ بیستم
سلام عام در طالار تخت مرمر منعقد شد، سفرای خارجه بهیئت اجماع حضور آمدند. سفیر کبیر عثمانی از طرف سفراء و وزرای مختار تهنیت عید گفت بزبان فرانسه و جواب شنید، بعد ایلچی روس را تنهائی احضار کردند، خیلی تأسف خودشان را در مقدمهٔ قتل امپراطور روس اظهار فرمودند. میرزا حسین خان سپهسالار بجهت تعزیت امپراطور روس آلکساندر سوم و تهنیت جلوس او، مامور بطرز بورغ است که چند روز دیگر خواهد رفت.
امروز در سلام تخت مرمر ولیعهد خفتی بظل‌السلطان داده بود که تلافی روز
