پی در آنجا بود و همه چیزهایی را که در آنجا هست دید و بهمهٔ آنها مانند خبرهٔ واقعی نگاه میکرد. هرچیزی که زیباتر و عالی‌تر باشد، از هرگونه که باشد، وی را مبهوت میکند و هیچ چیز از نظر دقت او فرار نمی‌کند. خواست بییند که گراور را چگونه می‌سازند و چگونه با رنگ نقاشی می‌کنند. این خواهش او را برآوردند و چند ساعت پی درپی هم وقت خود را نزد گراورساز و نقاش گذراند. بتماشای کارهای رافائل [۱] هم رفت و دربارهٔ توریت سخن می‌راند و در مطالب آن و وقایعی که درکتابهای عهد عتیق آمده است آگاهی داشت و سخن می‌راند … همهٔ سخنان او همیشه درست و بسیار خردمندانه است … ».
ازین ستایشی که یکاترین دوم ملکه دشوارپسند روسیه دربارهٔ او کرده است پیداست که وی مردی باذوق و سنجیده و دانا بوده است. از کارهایی که در برابر برادرش کرده نیز پیداست که با آقا محمد خان اختلاف فاحش داشته است.
تصویری که باراویکوسکی ازو ساخته و از پردهای معروف و جالب اوست وی را با سیمای بسیار آرام با چشم تنگ کشیده و ریش تنک بلند سیاه و بینی کوچک راست و قد متوسط و دست و پای کوچک نشان میدهد وکاملاً پیداست که خون ترکمان درو بوده است. وی درین تصویر ایستاده است و در پشت او دورنمای کاخی که در دامنهٔ کوهی ساخته شده نمایانست. در پشت سر وی سه تن خدمتگزاران ایرانی وی ایستاده‌اند و یکی از آنها دهانه اسبی را در دست دارد.
مرتضی قلی خان جامهٔ فاخر رنگارنگی پوشیده که همهٔ رنگها در آن دیده میشود. قبای ارغوانی در بر دارد که روی آن جبهٔ ابریشمین پوشیده و آستر و یقه و سردستهای آن از خزست.کلاه بلندی از پوست سیاه بر سرگذاشته و گرداگرد آنرا شال پشمی رنگارنگ از ترمه پیچیده است. چکمه او سرخ و سبز از دو پارچه چرمست.
شال پهنی بکمر بسته که خنجری جواهرنشان در آن فرو برده و تازیانه‌ای بر آن آویخته است و بر سر شال او منگوله‌ای مرصع هست که در میان کمرش آویزانست. شست دست راست را در شال خود فرو برده و تسبیحی از مروارید بر آن دست دارد. دورهٔ جبهٔ او زردوزی دارد.
درین تصویر سیمایی اندیشمند و پخته دارد و چشمان کوچک او دارای نگاهی نافذ و شکافنده است. روی همرفته اراده نیرومند و آرامش خاطر و وقار از سیمای او پیداست.
پیداست جامه‌ای که در بر او هست و جزییاتی که درین تصویر آمده است سند جالبی
- ↑ Raphaël نقاش بسیار معروف ایتالیایی متولد در ۱۴۸۳ و متوفی در ۱۵۲۰ که شاهکارهای معروفی ازو در موزهٔ ارمیتاژ هست.
