کرنلیوس نپوس[۱] نویسندۀ رومی که بین ۹۹ و ۲۴ ق. م می‌زیست. از نوشته‌های او تألیفی است در ۱۶ کتاب راجع باحوال اشخاص نامی[۲] و نیز کتابی که در شرح زندگانی سرداران بزرگ نوشته.
جاهائی از این کتب مانند «تمیستوکل»، «پادشاهان»، «داتام» و غیره با تاریخ ایران قدیم مربوط است، ولی باید در نظر داشت که نوشته‌های این مؤلّف چندان مورد توجّه نیست، زیرا مؤلف به صحیح‌نویسی علاقه‌مند نبوده یا بمدارک صحیح دسترسی نداشته. اسلوب چیزنویسی او را هم نمی‌پسندند و بعلاوه نظرش دربارۀ اشخاص و قضاوتش در باب وقایع عمیق نیست. بنابراین باید نوشته‌های او را با نوشته‌های مورّخین درست‌نویس و فکور سنجید و الاّ ممکن است خواننده در اشتباه افتد.
تروگ پومپه
این مورّخ از اهل گل،[۳] فرانسۀ کنونی، و معاصر اوگوست[۴] امپراطور روم، بود (۳۱ ق. م - ۱۴ م.)، ولی کتابهای خود را به زبان لاطین نوشت. او خواسته تاریخ عمومی بنویسد و از زمان نینوس پادشاه داستانی آسور شروع کرده بعد بتاریخ ماد و پارس گذشته، ولی معلوم است که مهم‌ترین کتابهای او راجع به دولت مقدونیه بوده، زیرا تاریخ عمومی خود را (فیلیپیک) نامیده. از ۴۴ کتاب او فقط مقدمه‌ای[۵] باقی مانده و سائر کتابها گم شده، ولی از فهرستی که در مقدمه ذکر کرده، مندرجات کتابهای او معلوم است و بعلاوه (ژوستن) مورّخ رومی اقتباساتی از او کرده که تا زمان ما باقی است و پائین‌تر ذکرش بیاید.
گایوس پلینوس
(پلین)[۶]
عالم رومی که در ۲۳ میلادی تولد یافت و زمان فوتش محققا معلوم نیست. این شخص را پلین بزرگ نامند، زیرا برادرزاده‌ای از طرف مادر داشت که معروف به پلین کوچک است. عالم مزبور کتابهای زیاد نوشته که بقول پلین کوچک عدّه‌اش از یک‌صد و شصت تجاوز می‌کرده، ولی این کتابها مفقود گشته و فقط سی و هفت کتاب او موسوم به تاریخ
