می‌کنند، تا بلسان‌کنندگان با جنازه نزدیکی نکنند. در موقع طغیان نیل شهرهای مصر را آب فرومی‌گیرد و خانه‌ها بالای سطح آب مانند جزایر دریای اژه (بحر الجزائر) دیده می‌شوند. تمام مصر در این موقع به دریائی مبدل می‌شود و در این هنگام کشتی‌ها متابعت مجرای رود را نکرده در جلگه‌ها به حرکت می‌آیند مثلا کشتی‌ها از نوکراتیس[۱] تا منفیس از جلو هرم‌ها می‌گذرند.... از شهرهای مزبور آن تیلا[۲] از همه بزرگتر است و از زمان تسلط پارسیها بمصر هرکدام از شاهان پارس این شهر را بزن خود برای پول کفش می‌دهد... تا اینجا هرچه گفتم از مشاهدات خودم، از اطلاعات، تحقیقات و استنتاجی است، که کرده‌ام. از این ببعد گفته‌های مصریها را شرح داده مشاهدات خود را هم بدان خواهم افزود». بعد هرودوت بتاریخ مصر می‌پردازد و، چون خارج از موضوع این کتاب است، می‌گذریم.
مبحث سوم - هفت ماه فترت، حکومت گئومات[۳]
خروج بردیای دروغی فوت کبوجیه
راجع باین واقعه یک سند رسمی، که قسمتی از کتیبۀ بیستون داریوش اوّل می‌باشد، در دست است و نیز نوشته‌های هرودوت و کتزیاس، که اوّلی شرح واقعه را بتفصیل و دوّمی باختصار بیان کرده. چون کتیبۀ بیستون سند رسمی است و از شخصی معاصر، اوّل روایت هرودوت را ذکر می‌کنیم، تا از مقایسۀ این روایت با سند رسمی مزبور معلوم شود، که در کدام قسمت مورّخ مذکور اشتباه کرده یا مآخذ او صحیح نبوده.
روایت هردوت
این مورّخ گوید (کتاب سوّم، بند ۶۱-۶۶): کبوجیه زمان حرکت خود از ایران، مغی را (پاتی‌زی‌تس)[۴] نام نگهبان قصر سلطنتی کرد.
