که برای جهان‌گیریشان حدّی است. این دولت یکی از بزرگترین دولی است که در ایران تشکیل شده و از حیث مدّت عمرش طولانی‌ترین دولتی، که تا زمان ما در ایران بوجود آمده. اکنون بهتر است بذکر وقایع این دوره بپردازیم، زیرا از این راه اوضاع و احوال این دولت بهتر و بیشتر روشن خواهد بود.
منابع کتاب
قبل از شروع بمطلب باید تذکّر دهیم، که مبانی این کتاب بیشتر بر سرچشمه‌های غربی است، یعنی بر کتبی، که مورّخین و نویسندگان یونانی و رومی نوشته‌اند و تحقیقاتی، که دانشمندان اروپائی در مسکوکات اشکانی و نیز در آثاری، که از دوره پارتی پیدا شده، کرده‌اند. جهت آن است، که مورّخین و نویسندگان قرون اوّلی اسلامی از ایرانی و عرب، چنانکه خودشان گفته‌اند و اگر هم نمی‌گفتند معلوم بود، اطلاعات کمی از این دوره داشته‌اند و چه بسا، که این دوره را با دوره جانشینان اسکندر و سلوکیها مخلوط کرده و بیک نام کلّی، که «ملوک الطّوایف» باشد، قناعت ورزیده، بالاخره چیزی هم نگفته‌اند (در جای خود، وقتی که از این نوع نویسندگان و نوشته‌های آنان صحبت خواهیم داشت، این نکته روشن خواهد بود). اما مورّخین و نویسندگان یونانی و رومی، که نامشان پائین‌تر گفته خواهد شد، نظر به روابطی، که دولت سلوکی یا امپراطوری روم با دولت پارت داشته‌اند و از جهت جنگهائی، که بین این دولت‌ها روی داده، وقایع بسیاری را نوشته‌اند و دیگر اینکه در زمان قیاصره اوّلی روم نظری بود، که مقام پارت را حقّا با مقام روم مساوی می‌دانستند و حتّی عقیده داشتند، که دنیای معلوم آن روز بین دو دولت رومی و پارتی تقسیم شده.
ازاین‌رو مورّخین رومی عادت کرده بودند، که گاهی در باب وضع دولت پارت و عادات و اخلاق اشکانیان در کتب خود اطلاعاتی بدهند، چه مربوط به رومیها باشد، چه نباشد. این نظر باعث گردیده، که دیوکاس‌سیوس و یوسف فلاویوس و تاسی‌توس زمانهای تاریخی را از ۶۹ ق. م تا ۷۲ میلادی بطور کامل برای ما شرح داده‌اند.
