داشته بود، تا اشخاصی، که با او مساوی بودند، یا با او تربیت یافته بودند و دیوکس از حیث نژاد بر آنها برتری نداشت، او را نبینند و بر آنها برتریش گران نیاید، زیرا تصوّر میکرد که اگر او را نبینند، گمان خواهند کرد، دیوکس موجودی است غیر از آنها. از گفتههای هرودوت و اطلاعات دیگر استنباط میشود، که سلطنت طولانی این شاه صرف جمعآوری و متحد کردن طوائف پراکندۀ ماد شده. در این راه دیوکس بواسطۀ حزم و احتیاط بهرهمند بود، و چون سنّا خریب پادشاه آسور به جنگهای متمادی با بابل و عیلام اشتغال داشت، فرصت نمییافت بفکر کوهستانهای دور و سخت ماد بیفتد، بخصوص که دولت ماد باج خود را میپرداخت و بهانهای برای لشکرکشی آسوریها باین مملکت نبود. فقط یکدفعه آسوریها به اللّیپی[۱]، که با ناحیهای از کرمانشاه امروزی تطبیق شده، آمدند و، چون ماد آرام بود، از آنجا تجاوز نکردند. مدت سلطنت این شاه از ۷۰۸ یا بقولی از ۷۰۱ تا ۶۵۵ ق. م بود.
همدان
راجع بهمدان لازم است گفته شود: اوّل دفعهای، که اسم این محل برده شده، در کتیبۀ تیگلاتپالسر اوّل است (در حدود ۱۱۰۰ ق. م).
این پادشاه آسور اسم آن را امدانه ذکر کرده. در کتیبههای هخامنشی اسم این شهر را هگمتان نوشتهاند، ولی بعضی تصور میکنند، که هنگمتان تلفظ میشده.
هرودوت اسم آن را آگباتان ضبط کرده. بنابراین، تاریخ شهر مزبور تا قرن یازدهم ق. م صعود میکند و در میان شهرهای قدیم، که اکنون هم ایستادهاند، نظایر همدان نادر است و تاریخ بنای روم هم، چنانکه معلوم است، از اواسط قرن هشتم ق. م بالاتر نمیرود. همدان در پای کوه الوند واقع است و کوه مزبور از سنگ خارا است.
ارتفاع آن را از سطح دریای اقیانوسی ۱۲ هزار و از سطح شهر همدان شش هزار پا معین کردهاند. الوند را در آوستا ائورونت[۲] نامیدهاند و این اسم شاید اسم مادی کوه مزبور بوده. یونانیها اسم کوه مزبور را ارنتس[۳] ضبط کردهاند و باید مصحف ائورونت باشد. راجع بهمدان باید گفت، که مورّخین ارمنی، و اخیرا راولینسن