الذّهب صفحۀ ۱۰۰). بس موافق روایت مزبوره داراب برادر همای بوده.
همین دو کلمه (یعنی «اخ لها») کلیدی بدست می‌دهد، که بواسطۀ آن ممکن است معلوم داشت این داستان بکدام دوره مربوط است و مقصود از همای و داراب کی‌ها بوده. چون مرام ما در این تألیف ذکر تاریخ ایران قدیم است نه داستانها، اطناب را خارج از موضوع دانسته می‌گذریم، بخصوص که در نظر است پس از اتمام این تألیف به داستانها بپردازیم. عجالة بطور کلی می‌توان گفت، که ازمنۀ تاریخی ایران از اواخر قرن هشتم ق. م شروع می‌شود و در حوالی این قرن (مثلا در قرن نهم) سه قوم آریانی در ایران جاهائی را اشغال و دولت‌های ملوک ملوک‌الطوایفی تشکیل کرده بودند: در مغرب مادی‌ها، در مشرق باختری‌ها و در جنوب پارسی‌ها.
تقسیم تاریخ ایران - مستندات تاریخ قدیم
تاریخ آریانهای ایرانی به چهار قسمت تقسیم می‌شود: اوّل - عهد قدیم، که از آخر قرن هشتم ق. م شروع شده در نیمۀ قرن هفتم میلادی خاتمه می‌یابد.
دوّم - عهد متوسط، که از نیمۀ قرن اوّل هجری تا بدو سلطنت صفویّه امتداد یافته.
این عهد را می‌توان بدو قسمت بزرگ تقسیم کرد: قسمت اولی تا ظهور فتنۀ مغول و قسمت دوّم از آمدن مغولها به ایران تا تأسیس دولت صفویّه. عهد سوّم، که می‌توان تا اندازه‌ای جدیدش نامید، از دورۀ صفویّه تا آغاز مشروطیّت ایران امتداد می‌یابد و عهد چهارم یا معاصر از ابتدای مشروطیّت تاکنون. تاریخ قدیم ایران نیز به دوره‌هائی تقسیم شده: ۱ - دورۀ مادی، یا اعتلای آریانهای ایرانی در مشرق قدیم. - دورۀ هخامنشی یا استیلای آریانهای ایرانی بر مشرق مزبور، این دو دوره متمم یکدیگرند. ۳ - دورۀ مقدونی و سلوکی، یعنی دورۀ برتری عنصر یونانی و مقدونی در ایران و مشرق قدیم. ۴ - دولت یارت یا عکس العمل سیاسی، یعنی تلافی عدم بهره‌مندیهای ایرانی‌ها در سالامین، ایسّوس و گوگامل. ۵ - دولت ساسانی یا عکس‌العمل سیاسی و تمدّنی، دورۀ مبارزه عالم ایرانی زرتشتی با عالم مسیحی روم و بیزانس. تاریخ این عهد طویل را، که تقریبا شامل چهارده قرن است به دو طرز می‌توان بیان کرد: ۱ - موافق کتیبه‌هائی، که از شاهان ایران قدیم باقی مانده،
