ایستاده‌اند (حدس می‌زنند، که یکی از آنها گئوبروو پدرزن داریوش است، ولی معلوم نیست، جهت این حدس چیست. به گراور شمارۀ ۹ در صفحۀ ۵۴۹ رجوع شود) در مقابل داریوش اشکال نه نفر، که باعث شورشهای ایالات بودند، حجّاری شده. اینها همه دست بسته یکی پس از دیگری واقع‌اند و کتیبه‌ای هریک را معرّفی می‌کند. [۱]
داریوش در اینجا دو کتیبه بزبان و خط پارسی قدیم و عیلامی بابلی نویسانده، یکی به کتیبه بزرگ موسوم است و دیگری به کتیبۀ کوچک. در کتیبۀ کوچک قسمت اولی، که داریوش را معرّفی می‌کند، نسخۀ بابلی ندارد و قسمت آخری هم، که راجع به سکاها است، فقط بزبان و خط پارسی و عیلامی است. بنابراین باید گفت، که ناتمام مانده. مضامین کتیبه‌ها چنین است (در ترجمه بزبان پارسی کنونی از این کتب استفاده شده: بارتولومه، دستور لهجه‌های ایران قدیم ۲-ویسباخ و بانگ، خطوط میخی ایران قدیم ۳-تلمن، فرهنگ و متن‌های پارسی قدیم ۴-کتیبه‌های داریوش بزرگ در بیستون، طبع موزۀ بریطانیائی ۵-کوسّویج، کتیبه‌های هخامنشی در پارسی قدیم ۶).
[۲]-کتیبه‌ها
کتیبۀ بزرگ
قسمتی از ترجمۀ کتیبۀ بزرگ بیستون بمناسبت وقایع سلطنت داریوش در جای خود ذکر شده (بصفحات اشاره خواهد شد) بنا بر این ترجمه قسمت‌های دیگر را در اینجا درج می‌کنیم.
ستون اوّل
بند ۱-منم داریوش، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه ممالک پسر وشتاسب،
________________________________________
