تجارت بین ایران و ممالک تابعه آن بوده. در میان بنادر مزبوره اینها معروف بودند: از طرف مغرب بمشرق: دیلمون[۱]، تااکه[۲]، گوگانه[۳]، آپستانه[۴]، هرمزی‌ی[۵] و در آن طرف خلیج، یعنی در القطیف قرون بعد، بندر گرّا[۶].
دیلمون باید همان بندر دیلم کنونی باشد و آپستان بستانه امروزی، ولی چون در کنار خلیج پارس دو بستانه است، یکی در مشرق بندرعباس و دیگری در مشرق بندر لنگه، ظنّ قوی این است، که آپستانه بستانه اوّلی است، هرمزی‌ی هم همان هرمز است.
زائد نیست علاوه نمائیم، که بوشهر هم شهری است خیلی قدیم و آن را در ازمنۀ سالفه ریشر می‌نامیدند. از حفریاتی، که یک هیئت فرانسوی در اینجا کرده، معلوم گشته، که این محلّ تمدن‌های مختلف داشته و از قرن هفده ق. م تمدّن عیلامی در اینجا نفوذ یافته بود.
سر آرنولد ویلسن[۷]، که مطالعاتی راجع بتاریخ خلیج پارس کرده، گوید: «از زمان بخت‌نصّر تجارت خلیج پارس رو بتنزّل گذارد، زیرا دریانوردان صور از خلیج پارس به دریای احمر متوجه شدند. جهت دیگر تنزل این بود، که چون فرات و کارون قابل کشتی‌رانی بودند و دو شهر عمده، یعنی بابل و شوش بر آنها واقع بود، شاهان هخامنشی نگرانی داشتند، که مبادا کشتی‌های دشمنان یا راه زنان دریائی ناگهان بدل مملکت آنها حمله کنند و، چنانکه سترابون نوشته، (کتاب ۱۶، بند ۱-۹) شاهان در این رودها و بخصوص در کارون از سنگ سدّهائی ساخته بودند و این سدّها آبشارهائی بوجود آورده مانع از عبور کشتی‌های بزرگ می‌شد». بعد مؤلّف مزبور گوید: «باید باین عقیده بود، که مقصود عمده از ساختن سدّهای مذکور آبیاری بوده، چنانکه در مجرای سفلای بابل، تا حال چنین سدّهائی
