کشتگان جنگ کونّاکسا
در این باب روایات مختلف است: پلوتارک گوید (اردشیر، بند ۱۴). کتزیاس نوشته، که شاه صاحب‌منصبی را مأمور کرد، عدّهٔ کشتگان قشون او را بشمارد و او اطلاع داد، که ۹هزار نفر است، ولی این مورّخ، که خودش مقتولین را دیده بود، عقیده داشت، که عدّهٔ آنها به بیست هزار می‌رسیده. بعد پلوتارک گوید، که این گفته هم قابل تردید است (پلوتارک نوشته‌های کتزیاس را غالباً با تردید تلقّی می‌کند). دیودور گوید (کتاب ۱۴، بند ۲۴)، که عدّهٔ مقتولین قشون اردشیر ۱۵هزار و کشتگان قشون کوروش سه هزار نفر بود. امّا از یونانیها یک نفر هم کشته نشده بود و فقط عدّهٔ کمی زخم برداشته بودند (پذیرفتن این روایت مشکل است).
خلاصهٔ جنگ کونّاکسا و اثرات آن
مضامین نوشته‌های مورّخین یونانی چنان است، که ذکر شد. کزنفون، کتزیاس، دی‌نن، پلوتارک و دیودور هریک چیزهائی نوشته یا روایتی را ذکر کرده‌اند، ولی جاهائی از نوشته‌های کزنفون و کتزیاس گنگ و گاهی هم پیچیده و مندمج است.
از این روایات چیزی، که مسلّم می‌باشد، این است: کل‌آرخ فرماندهٔ قشون یونانی، پس از اینکه فزونی عدّهٔ سپاهیان اردشیر را دیده، از ترس اینکه محصور نگردد، ترجیح داده در ساحل فرات مانده تکیه به رود مزبور دهد، یعنی نگذارد دشمن از جناحین یونانیها گذشته پشت سر آنها را بگیرد.
کلیة سپاهیان یونانی مایل باین سفر دور و دراز نبوده‌اند و معلوم است، که آنها را فریب داده آورده‌اند و بعد، برای اینکه متفرّق نشوند، جیره و حقوق گزاف به آنها داده‌اند، چنانکه دیودور گوید، که چون کوروش نقشهٔ خود را آشکار کرد و یونانیها نمی‌خواستند او را پیروی کنند، وعده داد، که پس از تسخیر بابل به هریک از سربازان پنج مین[۱] بدهد. خود کل‌آرخ سردار آنها هم در موقع جنگ می‌گفته، ای کاش در خانه‌ها مانده در این جنگ داخل نمی‌شدیم. خلاصه پس از اینکه جنگ شروع شده، چون کوروش دیده، که یونانیها موقعی را گرفته از آن حرکت نمی‌کنند،
- ↑ تقریبا ۵۰۰ فرنگ طلا.
