برگه:Tarikh-byhghy.pdf/۱۵

از ویکی‌نبشته
این برگ هم‌سنجی شده‌است.
یه
مقدمه مصحح

موضوع مهم و مشکل تحقیق اسامی غریب جغرافیایی بود که اتفاقاً در کتاب بیهقی فراوان است. بعضی ازین اسامی هست که از کتب جغرافیای قدیم بکلی فوت شده، بعضی دیگر هست که در آن کتب ترجمه و عنوان ندارد ولی در عرض کلامی ذکر شده است. تحقیق این اسامی و تطبیق آنها بر محل خود و بر اسامی امروزی کاری بود که وقت و زحمت یاد گرفت و هر چند پاره‌یی از آنها مجهول ماند چنانکه در حواشی ملاحظه میکنید و آنچه کشف شده‌است مایهٔ خشنودی است.

بطور کلی در کتاب بیهقی و شاید در غالب متنهای قدیم موضوعات قابل بحث زیاد است که با مطالعهٔ سرسری کسی بآن بر نمیخورد و هر چه دقت زیادتر بشود مشکلات زیادتر میشود بهمین جهت ناشرین قدیم کتابها خاطر آسوده‌تر از ما بوده‌اند که مشکل را نمیدیده‌اند و کار خود را غالباً تمام شده و کامل می پنداشته‌اند ولی ما نمیتوانیم چنین رضایتی از کار خود داشته باشیم و یقین داریم که با همه زحمتی که کشیده شده است مشکلات کتاب هنوز فراوان است و حتی در آنچه هم که بنظر خود ما حل شده آمده است ممکن است واقعاً چنین نباشد زیرا از خطا و اشتباه مصون نبوده‌ایم. ولی هنر ما در این بوده است که در مقابل مشکلات از اعتراف بندانستن خود رودربایستی نداشته و محل اشکال را با کمال صراحت و وضوح نشان دادیم تا مگر در خوانندگان کسی برای حل آن اشکال مجهزتر باشد یا بحکم اتفاق برای کسی توفیق حل آنها دست دهد.

سعی کردیم که از حواشی مرحوم ادیب بقدر امکان زیاد نقل کنیم احیای نام و حفظ یادگار آن مرحوم را. بدین جهت حتی در مواردی که مأخذ نوشتهٔ او در دست ما بود و ممکن بود که مستقیماً از آنجا نقل کنیم باز آوردن عین عبارت محشی را ترجیح دادیم مگر در جایی که نوشتهٔ آن مرحوم را وافی ندیده و توضیح کاملتری را لازم دانستیم. ولی در هر حال از آوردن مستطرفات و استطرادات محشی که برای فهم کتاب لزومی نداشت و نوعی از تجمل ادبی محسوب میشد خودداری کردیم زیرا بنا بر ایجاز و اقتصار بر حد لزوم بود چنانکه گفته شد.

در تعلیقات کتاب نیز بنا را بر اختصار گذاشتیم و از نقشهٔ مفصلی که در ابتدا داشتیم برای رعایت حجم کتاب صرف نظر کردیم. قسمتی از تعلیقات فعلی راجع باصلاح اغلاط و