معروف۱ و حمله هجوم نابهنگام و بی‌باکانه آن گروه ضرب‌المثل بود۲. خلفا هرکه را به والیگری جبال (عراق عجم) می‌گماردند مهمترین وظیفه او بود که با دیلمان جنگ کرده جلو تاخت و هجوم آنان بگیرد.
در همین زمانهاست که حدیث‌هائی از زبان پیغمبر [ص] در فضیلت قزوین و ثواب نشستن در آنجا روایت کرده‌اند. از جمله می‌گویند فرمود قزوین یکی از درهای بهشت است هرکه یک روز و یک شب در آنجا به نیت جهاد نشیمن کند بهشت بر او واجب شود۳. معلوم است که سهم و رعب دیلمان مسلمانان را فروگرفته کسی مایل نشستن در قزوین نمی‌شده این حدیثها را برای تشویق و برانگیختن مردم روایت کرده‌اند وگرنه چنانکه یاقوت حموی متعرض شده صحت آنها را نتوان باور نمود.
شگفت است که شکوه و توانایی اسلام در این زمانها به آخرین درجه رسیده و از کوه‌های پیرینه در اروپا تا ترکستان چین در میانه آسیا فروگرفته بود و مسلمانان کوه‌های پیرینه را درنوردیده تا کنار رود لوار در خاک فرانسه به تاخت و تاز می‌پرداختند و سرتاسر اروپا از سهم و رعب ایشان می‌لرزید. بااین‌حال چگونه بود که در گوشه‌ای از ایران یک مشت مردم کوهستانی را زبون و رام ساختن نمی‌توانستند؟!
نتوان گفت که تنها سختی کوهستان دیلم و انبوهی جنگلها بود که مسلمانان را عاجز و درمانده می‌ساخت چه تازیان در همه‌جا از این کوهها و جنگلها بسیار دیده
________________________________________
(۱) . طبری و ابو الفرج اموی در داستان کربلا و شهادت امام حسین بن علی نوشته‌اند که روز نهم محرم امام از عمر بن سعد یک شب مهلت خواست و عمر در دادن مهلت تردید داشت، یکی از سر کردگان لشکر به وی گفت: «سبحان اللّه اگر اینان دیلمی بودند و این خواهش از تو می‌کردند تو بایستی بپذیری!».
(۲) . طبری در حوادث سال ۶۰ تفصیلی می‌نویسد که عبید اللّه بن زیاد خیال گرفتن عبید اللّه الحر نامی از بزرگان کوفه کرد وی آگاهی یافته از شهر بیرون رفت و قصیده‌ای در تهدید ابن زیاد گفت که از جمله این بیت است: فکفوا و الاذدتکم فی کتائب اشد علیکم من زحوف الدیالمة معنی آنکه: دست بردارید وگرنه به دفع شما برخیزم با دسته‌هایی که در حمله و هجوم سختتر از دیلمان‌اند.
(۳) . معجم البلدان و نزهت القلوب، کلمۀ قزوین دیده شود.
شهریاران گمنام جلد ۱
