اصل این نامها فیروز، هرمز، روزبه، فرخ، مهر، ورد،۱ سهل، فضل بوده است. شاید جستان و وهسودان نیز از این شمارند و الف و نون آنها نیز افزوده است.
پس روشن است که «مملان» با زبر میم و محرف محمد می‌باشد چنانکه در کتاب‌های ارمنی نیز آن را به همین‌گونه نگاشته‌اند۲.
جنگ نخستین مملان با ارمنیان و گرجیان
از مملان اگر جز خبر دوبار لشکرکشی به ارمنستان که آسوغیک می‌نگارد نداریم ولی از همین خبرها پیداست که او یکی از بزرگترین و بنامترین فرمانروایان زمان خود بوده. چه این لشکرکشیها و جنگهای او نه‌تنها با ارمنیان و گرجیان بلکه با رومیان و همگی ترسایان بوده است. رومیان که این هنگام به بخش غربی ارمنستان دست یافته بودند بزرگترین دشمنان اسلام بودند و پیوسته جنگ میان ایشان با مسلمانان در کار بود. گذشته از سرکردگان و سپاهیان که از جنب خلیفه در سرحدها ساخلو بودند همه ساله در تابستان دسته‌های انبوهی از مسلمانان از هرکجا به ویژه از خراسان به قصد «غزوه» و «جهاد» داوطلبانه بدین سرحدها آمده جنگ می‌کردند و بسا کسان در این جنگها نام و شهرت یافته بودند که در تاریخها معروفند. از آن سوی ارمنیان و گرجیان و دیگر ترسایان به تعصب دین و کیش همواره با رومیان همدست بودند و با ایرانیان به جنگ و ستیز برمی‌خاستند.
این دو بار لشکرکشیهای امیر مملان بر ارمنستان نیز از شمار آن جنگهای دینی و به نام غزا و جهاد بوده. چنانکه آسوغیک در لشکرکشی دومین می‌نگارد که از خراسانیان نیز با او بودند. از اینجا می‌توان دانست که مملان یکی از فرمانروایان بنام و نیرومند زمان خود و در میان مسلمانان بسیار ارجمند بوده است. از یک بیت
________________________________________
شدادیان است همین فضلان است که در زبانها فضلون شده. چنانکه مملان را نیز مملون می‌گفته‌اند.
(۱) . ورد به معنی گل سرخ، کلمه پارسی است نه تازی بلکه «گل» و «ورد» یک کلمه هستند. ورد نام نیز در میان ایرانیان و ارمنیان بوده. از جمله یکی از قیصرهای روم که نژاد ارمنی داشت همین نام را داشت و داستان او با عضد الدوله معروفست.
(۲) . و گاهی نیز نوشته‌اند. در چاپ شاه نظریان کتاب آسوغیک همه‌جا این نام را چاپ کرده‌اند گویا از دستبرد رونویسان بوده.
شهریاران گمنام جلد ۱
