گفتار دومین: پادشاهان آذربایگان
۱ - ابو الهیجاء پسر رواد
چنانکه گفتیم از گرفتاری یحیی پسر رواد به دست حمدویه یا بغا در سال ۲۳۵ دیگر از روادیان خبری نیست تا آنگاه که در سال ۳۴۴ ابن حوقل از این ابو الهیجاء نام برده خداوند اهر و ورزقانش می‌نگارد.
در این صد و هشت سال در آذربایگان حادثه‌های فراوانی رخ داده و رشته فرمانروایی آنجا بارها از دست خاندانی به دست خاندان دیگری افتاده است. چه در این مدت بوده که محمد پسر دیوداد ابو الساج به آذربایگان آمده و عبد اللّه بن حسین همدانی را از سرکشان آذربایگان کشته و بدانجا دست یافته که مدت سی و پنج، شش سال فرمانروایی ارمنستان و اران و آذربایگان به دست او و پسرش دیوداد و برادرش یوسف بود و همه‌گونه نیرومندی را داشتند. سپس رشته فرمانروایی آذربایگان به دست دیسم کردی افتاده و در این میان لشکری گیلی بدانجا تاخته و سرانجام سالار مرزبان آمده و بنیاد فرمانروایی خاندان خود را گذارده است. چنانکه بسیاری از این حادثه‌ها را ما در بخش نخستین همین کتاب نگاشته‌ایم.
در ضمن این حادثه‌ها هرگز خبری از روادیان نیست و نتوان دانست که آن خاندان در این مدت چگونه گذرانده‌اند و سرگذشتشان چه بوده است. جز اینکه در سال
شهریاران گمنام جلد ۱
