شده برای انعقاد یک همچو مجلس این زحمات را به هدر نداده باشند از اول تشکیل و افتتاح مجلس احساسات همچو می‌نمایاند که روز به روز ما به دست خودمان قوای خودمان را می‌کاهیم و بنده یک نفر که شخص خودم را حامی مشروطه می‌دانم عرض می‌کنم که زیاده بر این قوای خودمان را نکاهیم اگر این مسئله محل نظر است یا از روی غرض یا از روی عرض ختم بکنیم یک نفره وکیل را رد کردن با قبول کردن اهمیتی ندارد ولی خیلی ضرر اساسی دارد
آقای میرزا محمدصادق طباطبایی- بنده می‌خواستم عرض کنم که با آقا میرزا ابوالحسن خان به‌هیچ وجه سابقه نداشته فقط بنده برادرش را می‌شناختم و با بنده مراوده داشت آن هم سه چهار سال قبل و بنده چنانچه آقای رئیس فرمودند از آنچه نوشته به هیچ وجه اطلاعی ندارم و این که در ضمن کاغذ اسم از کلوپ و فرقه برده و معلوم است که مقصود بنده و رفقای بنده نبوده منوط به خود آقای حاج آقا و آن دسته است و این آقا میرزا ابوالحسن خان که اظهار عدم ارتباط با آقای حاج آقا کرده بودند ایشان تا چند روز قبل از این که یک کلوپی داشتند دفتردار ان دسته بودند و رابطه کامل داشته و دارند و با بنده هیچ رابطه ندارند جر این که در کوچه گاهی ایشان را دیدم سلام و علیک می‌کردند.
رئیس- در صحبتی که با بنده داشت همین طور بود که عرض کردم- آقای محمد‌هاشم میرزا با راپورت مخالفید
محمد‌هاشم میرزا- اول بفرمایید که مخالف و موافق چه چیزی است تا بنده رأی بدهم شعبه رأی نداده تا بنده اظهار رأی کنم بنده نسبت به رأی نمی‌دانم مخالف و موافق چه چیزی است بفرمایید تا عرض کنم
رئیس- با اعتبارنامه؟
محمد‌هاشم میرزا- با اعتبارنامه مخالفم اولاً خیلی میل داشتم بفهم که این بی‌رأیی شعبه از چه راه بوده چون ممکن است که امتناع نماید یا از این جهت باشد که کاغذجات و نوشته‌جات مختلفه در شعبه آمده که نتوانسته است رأیی اتخاذ کند با عده مخالفین و موافقین مساوی بوده است یا این که تصور کرده‌اند که بهتر این است که این مطلبی در مجلس بیاید و مطرح و مذاکره بشود چون مطلب بنده فرق خواهد کرد در این سه موضوع اما در این موضوع که آقای مدرس فرمودند که ما به دست خودمان قوای خودمان را می‌کاهیم بنده عرض می‌کنم در موضوع تهدید و تطمیع که اساس قانون انتخابات است باید کمال دقت را نمود و گمان ندارم که بشود از آن صرف نظر کرد و الاّ دیده شد که در این مجلس یا مجلس سابق بعضی از مواد نظامنامه مراعات نشده و از قبیل این که دو روز یا سه روز کمتر یا دیرتر تعرفه دارند اینها ضرری به آزادی انتخاب شاید در نظر مفتی نداشته باشد اما با مسئله تهدید و تطمیع گمان نمی‌کنم که موفق شویم به انتخاب صحیح و آزادی و آن نتیجه که باید از برای موکلینی حاصل شود باید تجسس نمود که این مطلب صحیح یا غلط و اگر العیاذبالله انتخاب به تهدید یا تطمیع بشود و ما این قسم وکلا داشته باشیم بنده تصور نمی‌کنم که موکلین ما از این مطلب راضی باشند باید تعقیب کرد تا حقیقت امر معلوم شود
رئیس- آقای حاج شیخ محمدحسن با اعتبارنامه آقای حاج آقا مخالفید؟
حاج شیخ محمدحسن- آقای حاج شیخ اسدالله فرمودند آنچه در استشهاد ذکر شده دارأی این معنی است که ممکن است ترغیب و تحریض باشد و ممکن است تهدید و تطمیع باشد و یک خرجی را می‌کنند برای یک مهمانی و غیره گاه می‌شود برای تحریض و تشویق باشد و گاه می‌شود برای تطمیع باشد اگر این طور است و بعضی چیزها داریم که ذوجنبتین است بعضی فقرات‌هم هست که دلالت بر تطمیع میکند و می‌نمایند که در این انتخاب دسیسه شده است آن موید این می‌شود که تطمیع را در بر‌داشته ولی این حقیر داخل در حزب نبوده و اگر بگویید نفهمیده جای دیگر دارد که جهت تطمیع را ذکر میکند و می‌گوید پس از اشخاص اظهار کرده که در عباس آباد در فلان مجمع وعده شغل و کار به من دادند مقصود عرضم این است که از این فقرات بالصراحه معلوم و واضح و مشخص است که این انتخاب از روی تطمیع بوده است و آقای آقا سید حسن مدرس که فرمودند مذاکره در این خصوص باعث کاهیدن قوای مجلس است بنده عکس این را به نظر گرفته‌ام جای تمجید و تقدیس دارد همچو مجلس که اسباب امیدواری و آسایش مملکت است همینطور محک اعضای خودش است و فی‌الحقیقه اعضای خودش را به محک می‌آورد.
حاج شیخ اسدالله- بله اگر شکایات راجع به انتخاب و رسیدگی به شکایات از یک نظر سادگی باشد همین طور است در واقع نظر مجلس به صحت انتخابات و جرح و تعدیل کردن آن بهتر عملی است که در ابتدا افتتاحش باید نمایش دهد ولی بنده متأسفم که می‌بینم در بعضی انتخابات چندین صد شکایت می‌رسد و دوسیه شکایاتش شاید دویست ورقه شکایت داشته باشد تماش راجع به تهدید و تطمیع با دلایل در آن قطع نظر می‌کنیم و می‌گوییم این مطالب از کجا معلوم است و ما از کجا بفهمیم آن وقت در یک موضوع یک نفر می‌آید و اظهار مطلبی میکند یک ماه شعبه معطل می‌شود و مجلس ملی را معطل میکند بلی اگر از ابتدا مجلس راجع به انتخابات همین نظر را ملحوظ می‌داشتند هیچ ایرادی نبود راجع به انتخاب حاج آقا بعد از آن که چهار صد نفر یا پانصد نفر در طهران دو ماه می‌خواهند و یک نفر نمی‌گوید که تظلم و عرض شما چه چیزی است دیگر مجلس شورأی ملی نباید یک جلسه‌اش را صرف این کار بکند و شعبه یک ماه خودش را معطل کند و آخر اتخاذ رأی نکند بنده همان مطلبی را که عرض کردم باز عرض می‌کنم که از نقطه‌نظر بی‌طرفی بنده که امروز در اینجا ایستاده‌ام داخل هیچ حزبی نیستم و با یک نیت صاف و وجدان پاک عرض می‌کنم ماده شکایات یکی است می‌گویند تطمیع بوده بلی این اشخاص در استنطاق خودشان می‌گویند پول به ما داده شده که مهمانی بکنیم و مردم را جمع کنیم که در حق فلان آدم رأی بدهند آیا این ترتیب مطابق قانون مشروطیت غلط است خود شاکی که نمی‌دانم مدیرالذاکرین یا محتشم‌الذاکرین خودشان که در شعبه استنطاق می‌شوند این طور می‌گویند که پولی به ما داده شده است برای خرج اجتماعات عرض می‌کنم خرج کردن پول برای انتخابات طهران منحصر به خانه آقا میرزا هاشم نبود خیلی‌ها خرج کردند اگر می‌خواهید گوش خودشان را بگیرند و چشم خودشان را ببندند بگوید نمی‌بینیم و نمی‌شنویم بی‌انصافی کرده‌اند همه خرج کرده‌اند بنابراین تفصیل این خرج باید بشود و اگر هر آینه این خرج نشود و این اجتماعات در موقع انتخابات تشکیل نیابد مردم نظریات همدیگر را نمی‌فهمند با یکدیگر باید مشاوره بکنند فرق سیاسی در تمام دنیا خرج‌ها می‌کنند صد تومان، دویست تومان، هزار تومان خرجی نیست در موقع انتخابات برای پیش بردن کاندیدای خودشان این اشخاص می‌گویند مردم را دعوت کردیم تشویق کردیم دیگر نمی‌گویند ده تومان دادیم یک رأی خریدیم بنده باز همان عقیده سابق خودم را عرض می‌کنم که این انتخاب را که از نقطه‌نظر بی‌طرفی صحیح می‌دانم و بلکه از خیلی انتخابات ولایات بهتر می‌دانم.
سلیمان میرزا- از قراری که یک کاغذ از آقای مشیرالواعظین رسید گمان کرده‌اید بنده ایشان را جزء شکایت کنندگان عرض کردم در حالتی که گمان نمی‌کنم بنده ایشان را جزء شکایت‌کنندگان اسم برده باشد فقط عرض کردم که مدیرالذاکرین را که خواستم اظهار نمودند کاغذی نزد مشیرالواعظین است و ما هم ایشان را خواستیم و بعضی سوالات کردیم همان بود که به عرض مجلس رسید.
ناصرالاسلام- همین طور یکی از نمایندگان اظهار تأسف از خواندن دوسیه انتخاب طهران کرد بنده هم قبلاً اظهار تاسف می‌کنم زیرا که همان شبی که اعتبارنامه حاج آقا در مجلس طرح مذاکره بود بنده هیچ تصور نمی‌کردم آقایای که عضو شعبه هستند خواندن اوراق را تقاضا کنند متأسفانه از همان اشخاصی که در آن شعبه عضویت داشته و یک اتصال خصوصی داشته تقاضا کردند از خواندن این راپورت اگر سوء اثری متوجه می‌شود به واسطه همان تقاضا‌کنندگان است و باید بدانند ماها هیچ نظر نداشتم که بعضی اسامی و نوشته‌جات خوانده شود و اگر بعضی از آقایان یک قدری از نزاکت خارج شوند آن وقت می‌رویم تقاضا کنیم که دوسیه نظمیه خوانده شود و از این مسئله خارج نشویم و داخل شویم در جریان انتخابات آقای حاج شیخ اسدالله با یک تقریر با نزاکت و آبرومندانه راجع به انتخابات طهران بعضی اظهارات نمودند اما یک نظر دیگر ما را می‌کشاند به بعضی اطلاعات و واقعات و همین طور که اظهار کردند بعضی در تهران بودند بلی ماها کسانی بودیم که در تهران بودیم و اقدمات اشخاص را بانواع متعدد دیدیم و از جریان انتخابات طهران به خوبی مسبوق هستیم و از تشکیلات فرقه که به اشکال مخصوص به اسم حفظ فقرا و چه به خوبی آگاهیم و تشکیل‌دهندگان را می‌شناختیم این که می‌گویند پاره مطالبی از نقطه‌نظر جزیی اظهار می‌شود بنده هم همین را عرض می‌کنم که اگر این دوسیه خوانده نمی‌شد مدیرالذاکرین و مشیرالواعظین صورت خارجی پیدا نمی‌کرد و به عقیده من حالا هم که خوانده شده
+++
به قدر ذره بر معلومات شخصی من افزوده و کسر نشده بنده به خوبی از انتخاب مطلعم و نمایندگی که از ولایات آمده‌اند گمان می‌کنم یک قسمتی از معلوماتشان اطلاعاتی است که بعد از ورود به مرکز پیدا کرده‌اند یعنی شرأیط قانونی را دارا بودن چون نمی‌خواهند از نزاکت خارج شوند و باز هم نخواهم شد تا موقعی که ببینم بعضی از آقایان این شرأیط را فاقدند ما درتهران بعضی چیزها دیده و فهمیده‌ایم و یکی دو ماده نبوده است ولی متأسفانه می‌گویند هیچ کس این مرحله را تا حال نپیموده بوده که یک کسی این مقدار وجه تهیه کند و مردم را اغفال نموده پول را بگیرد و موقعیت بالاخره منحصر به خودش کند و دیگران را محروم بکند اگر مردم فرقه تشکیل بدهند و کار فرقه می‌کنند موقعیت افراد خودشان را هم در نظر بگیرند و برای اینها کار بکنند و این که راجع به عناصر مشروطه خواه فرمودند که این عقاید را به یک نظر خصوصی بیان فرمودند اگر این نظر را می‌خواستیم تعقیب بکنیم امروز نمایندگان ولایات که اکثریت مجلس را تشکیل می‌دهند باید بدانند که آنها یک نظر یا عمقی راجع به انتخابات طهران اتحاد کرده و دانسته‌اند که آقای مؤتمن‌الملک یا آقای مشیرالدوله و چه نحوه منتخب شده‌اند و فلان آقا به چه طریق امروز نظر بنده که این عقیده را دارم راجع به راپورتی که آقای سلیمان میرزا از شعبه خواندند نمی‌خواهم اظهار کنم و مدرک رد و قبول قرار دهم زیرا اگر هم خوانده نمی‌شد عقیده بنده تغییر نمی‌کرد اما راجع به این که گفته شد رد و قبول باید از فلان نقطه‌نظر باشد خود آقای حاج شیخ اسدالله را که در مجلس سابق دیدم متذکر می‌کنم که دو نفر وکیل که دارأی یک اعتبارنامه بود همین مجلس یکی را رد کرد یکی را قبول و به هیچ وجه مورد تعرض واقع نشد یک جمله از نظر سوء انتخابات تطمیعات و تهدیداتی است که بنده بالحس دیده‌ام و شخصاً معلومات دارم امروز فلان آقا می‌آید و اظهاراتی میکند اگر وقعی نگذارند برای بنده چندان اشکالی نیست و از تطمیع کاری‌ها و پاره اقدامات دیگر آگاهم و صلاحیت و عدم صلاحیت قابلیت و عدم قابلیت را که نمی‌خواهم اسم ببرم باید مجلس به نظر بگیرد نباید آلت دست اشخاص واقع شود مجلس میدان مبارزه نیست لاینقطع می‌بینم تهدید است که فرد آفرد وکلاء را تهدید می‌نمایند اگر چنین بکنید چنان خواهیم کرد و این ترتیب زندگانی مقتضی دوره انقلاب بود و او را تازه امروز بدبختانه ما داریم ادراک می‌کنیم پس به طریق کلی عرض کنم که انتخاب اشخاص معین به اسم و رسم پول گرفته است و برای نفوذ شخصی خود کار کرده است.
آقای مدرس- عرض من که خدمت آقایان اثر نکرد بهتر این بود که از با حاج آقا مخالف شده باشم آن وقت همه بر می‌گشتند و حال عرض می‌کنم که این فرمایشات که می فرمایند بر حاضرین و غایبین معلوم است که تمام نظر نظر شخصی است ابداً سیاسی و قانونی نیست بنده لازم می‌دانم که عرض کنم در وقت انتخابات اغلب قوای این شهر بر ضد انتخابات من و حاج آقا و حاج امام جمعه بود و به جهت آن مساعی جمیله صرف و پول‌ها هم خرج شد ولی موفق نگشته حاج آقا هم خوب بود این حزب‌های زهرماری که در این مملکت تشکیل شده او هم یکی از حزب‌ها بود این همه که می‌گویند حاج آقا پول خرج کرده نمی‌دانم این پول‌ها را از کجا آورده بود چرا گیر ما نیامد قوای این شهر از اعالی تا ادانی بر ضد انتخاب شخص من و حاج آقا و حاج امام جمعه بودند و چون مایل به مشروطه نبودند ما فشار آوردیم تا این مجلس را درست کردیم الان آن خدمات را فراموش کرده‌اند در همین مجلس چه وقایع بزرگی اتفاق افتاد شعبه کلوپ اعتدال یا فلان تشکیل می‌دانم از مردم پول می‌گرفتند خرج می‌کردند دستگاه‌یهای پیش آمد که پول بعضی می‌گیرند و خرج شعبه‌ها می‌کنند همین طور که رسوم شعبه است آنچه غلط را بخواهی اصلاح بکنی غلطش زیادتر می‌شود مذاکرات زیاد از این موقع ندارد و عقیده من این است که هرچه مذاکرات زیادتر بشود اهمیت وکلاء مجلس می‌کاهد آنچه توضیح بدهند و به شکایات رسیدگی کنند تقدیس می‌کنم اگر وکیلی برخلاف قانون انتخاب شده طرد و رد شود ولیکن باید ملاحظه کرد واقعاً شکایات را درشعبه ششم رسیدگی می‌کردند و آقای حاج امیر نظام هم تشریف داشتند از این قبیل چیزها خیلی بود که واقعاً اسباب تشویق اذهان بود ابداً محل اعتنا قرر داده نشده و در راپورت اصلاً نوشته نگردید بعضی چیزهایی که به قبول آقایان اساسی داشت نوشته‌اند ولی آن شکایاتی که دو نفر نماینده مجلس محترم بکنند و یک کاغذ مستند به این و یکی مستند با آن باشد عرض می‌کنم تعریفی ندارد و حال این که هر دو باید در یک مجلس برادروار مشغول کار شوند شما می‌فرمایید ضرر ندارد بفرمایید تا همه خسته شویم
حاج شیخ محمدحسین یزدی- بنده در نمایندگی حاج آقا و کلیه مذاکرات مخالفم زیرا که منشاء رد نماینده یا سوء جریان انتخابات است یا سوء اخلاق عقیده خودم را در موضوع حاج آقا کار ندارم همین قدر عرض می‌کنم با این جهل عمومی تا چندین دوره قسمت اول را حتی مسئله تطمیع و تخویف نباید اساس رد قرار داد بحمدالله آقای آقا شیخ اسدالله مسئله تطمیع را هم درست کرد که اگر بخواهم در این قسمت پافشاری شود مشکل است تا چندین دوره موفق به تشکیل مجلس بشویم مشروطه‌خواهی استقلال‌خواهی اسلامیت متتقضی است در این قسمت تا مدتی مسامحه شود بلی تعرض و مذاکره درباره اشخاصی که فقط این جهت اختلال را دارند هر قدر طول بکشد خوب است چون هم اسباب تنبیه عام و تنبیه قانون است که مردم ملتفت جهات شوند و در آن آتیه متدرجاً کماهو مراعات قوانین بشود و هم طول صحبت و مباحثه منجر به مباحیثت دیگر نخواهد شد اما قسمت دوم سوء اخلاق آن هم دو قسم است یک قسم سوء اخلاق که ترتیب اثر بر آن مضر به شخص و عالم صغیر است این قسم اگر چه خالی از اهمیت نیست و شایسته است که ملاک رد شود لیکن باز چندان مهم نیست عمل سوء اخلاقی است که مضر به عالم کبیر و به حال نوع است دارأی این صفت را مفسد چنانچه دارأی قسم اول را فاسد می‌گویند باری این قسمت خیلی مهم ولیکن به عکس قسمت اول مهما امکن مطرح مذاکره شود در مجلس بی‌موقع است پس در موضوع تطمیع می‌ترسم طول مذاکره با این منجر شود و این است تقاضا می‌کنم مذاکرات ختم شده رأی بگیریم حال دیگر چه عرض کنم عجب است یا اصف آقای حاج شیخ اسدالله مثل من صاف و ساده است چنانچه می‌بینم گویا از هیچ جا اطلاع ندارد و جهت مطلب را فقط روی مسئله تطمیع برده آنها به نظر من مهملات است عجب از آقای سید حسن مدرس و آقای شریعتمدار است که با این که کما هو حقه از هر چه هست و نیست مطلعند دیروز در این محضر پیش روی همه قسم یاد کردند که خیانت نکنند و امروز این قدر از حاج آقا دفاع می‌کنند.
رئیس- از قراری که طرفین می‌گویند گویا مذاکره کافی باشد؟
تقریباً هشت نه نفر در این موضوع مذاکره کرده‌اند مخالفی نیست؟ اظهاری نشد رأی می‌گیریم آقایانی که مذاکره را کافی می‌دانند قیام نمایند (عده کثیری قیام نموده و ختم مذاکره در این موضوع تصویب شد)
رئیس- حالا باید رأی گرفته شود و یا پانزده نفر از آقایان تقاضا کردند که رأی مخفی گرفته شود (تقاضانامه به مضمون ذیل قرائت شد)
چون در رأی به قیام و قعود تکلیف امتناع کنندگان معلوم نیست و ممکن است در انتخاب نمایندگانی که شعب صحت آن را رد یا برای مجلس ارجاع کرده باشد بعضی نمایندگان امتناع نمایند امضاکنندگان ذیل در موضوع انتخاب کسانی که شعب صحت آن را رد کرده و یا برای مجلس ارجاع کرده باشند تقاضای رأی مخفی می‌نمایم تا تکلیف قبول کنندگان و امتناع کنندگان همگی معلوم باشد- آقای سید فاضل- مرآت‌السلطان- مؤید‌الاسلام- آقا سید حسن کزازی- وقارالسلطنه- آقا شیخ یحیی آصف‌الممالک- معدل‌الدوله- دکتر حسینقلی خان- حاج میرزا حسین- میرزاقاسم خان سردار سعید- عماد‌السلطنه- مبین‌السلطنه
رئیس- این را هم عرض کنم که فقط آقایانی که اعتبارنامه‌شان تصویب شده می‌توانند رأی دهند آقایانی‌که انتخاب حاج آقا را تصویب می‌کنند مهرهای سفید و آقایانی‌که تصویب نمی‌کنند مهرهای سیاه خواهند انداخت (در این موقع مهرهای انتخابی منتشر شد و نتیجه از قرار ذیل کشف گردید عده مهرها مجموعاً (61) مهرهای سفید (13) ومهرهای سیاه (48)
رئیس- وکالت حاج آقا رد شد- آقای مدرس در نطق خودتان بعضی الفاظ استعمال فرمودید که توهین آمیز به نظر می‌آمد خوب است در این بابت توضیح بدهند
مدرس- آن الفاظ را بفرمایید تا توضیح بدهم
رئیس- بنده نمی‌توانم تکرار بکنم چون فراموش کرده‌اید معلوم می‌شود قصد توهین نداشتید یک فقره راپورت هم رسیده است راجع به نمایندگان عراق بعد از تنفس قرائت می‌شود در این موقع اجازه تنفس داده شد مجدداً بعد از بیست دقیقه مجلس منعقد شد
